دندان‌های نیش مار چگونه است؟
مارها دنیای جالب و هیجان‌انگیزی دارند. این موجودات با تنوع بی‌نظیر خود همیشه سوالاتی را برای دانشمندان به وجود آورده‌اند، از ساختار پوستشان گرفته تا نحوه حرکت بر روی سطوح مختلف. حالا یکی از معماهای بزرگ حل شده است و آن مربوط به دندان‌های نیش مار است.
داستان از اینجا شروع می‌شود که گروهی از دانشمندان تعدادی دندان با قدمت حدود 200 میلیون سال را کشف کرده‌اند. آن‌ها معتقدند این دندان‌ها به نوعی موجود از خانواده دایناسورها و کروکودیل‌ها تعلق دارند.
این کشف باعث شده تا دانشمندان نظریه‌های جدیدی درباره چگونگی شکل‌گیری دندان‌های نیش مار ارائه کنند.
نکته جالب این است که دانشمندان بیشتر اطلاعات خود را درباره خزنده‌ای به نام Uatchitodon، که در دوران تریاسیک زندگی می‌کرده، فقط با بررسی دندان‌های کشف شده آن به دست آورده‌اند.
این دندان‌ها شباهت زیادی به دندان‌های دایناسورها یا کروکودیل‌های بزرگ دارند. در یافته‌های اخیر، تعدادی دندان با قدمت کمتر از دیگر دندان‌ها کشف شده که به حدود 220 میلیون سال پیش تعلق دارند.
جالب اینجاست که این دندان‌ها نیز دارای برآمدگی‌هایی هستند که بسیار شبیه به کانال‌های سمی دندان‌های نیش مار به نظر می‌رسند. در این بین، یک سری دندان‌های قدیمی‌تر نیز مشاهده می‌شود که شیارهایی با عمق‌های مختلف دارند، اما خبری از کانال‌های سمی در آن‌ها نیست.
اکنون، دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که دندان‌های نیش مار به طور مستقل از دندان‌های گونه‌ای دایناسور به نام Uatchitodon تکامل یافته‌اند.
با توجه به این یافته‌های جدید، دانشمندان در حال کشف دنیای جدیدی از اطلاعات هستند که با کنار هم قرار دادن اجزاء آن می‌توانند ارتباطات احتمالی میان دایناسورها، کروکودیل‌ها و مارها را بهتر بفهمند.
همیشه در پس چنین یافته‌هایی این سوال هیجان‌انگیز مطرح می‌شود که آیا دایناسورها اجداد مارهای امروزی بوده‌اند؟
سمی بودن دندان‌های نیش مار
زهر یا سم مار چیست؟
زهر یا سم مار مایعی معمولاً زرد رنگ و بسیار خطرناک است که در غدد بزاقی خاصی در دهان مارهای سمی ذخیره می‌شود. صدها گونه مار سمی در دنیا وجود دارد که برای فلج کردن طعمه‌های خود به زهرشان وابسته‌اند.
زهر از ترکیبی از پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و مواد مولکولی دیگر ساخته شده است. این ترکیبات زهرآگین می‌توانند سلول‌ها را تخریب کرده یا اختلال در سیگنال‌های عصبی ایجاد کنند، یا حتی هر دو.
مارها به طور احتیاط از زهر خود استفاده می‌کنند؛ آن‌ها این زهر را به بدن طعمه یا در دفاع از خود بر ضد شکارچیان تزریق می‌کنند. زهر مار از طریق تخریب سلول‌ها و بافت‌های زنده قربانی می‌تواند باعث فلج شدن، خونریزی داخلی و حتی مرگ شود.
برای اینکه زهر مار اثرگذار باشد، باید به بافت‌های خاصی تزریق شود یا وارد جریان خون شود. در حالی که زهر مار بسیار سمی و خطرناک است، محققان از ترکیبات آن برای تولید داروها برای درمان برخی بیماری‌ها در انسان‌ها بهره می‌برند.
زهر یا سم مار، مایعی است که توسط غدد بزاقی خاص مارهای سمی ساخته می‌شود. مارها از این زهر برای ناتوان کردن طعمه و کمک به هضم غذا استفاده می‌کنند.
ترکیب اصلی زهر مار از پروتئین‌ها تشکیل شده است. این ماده سمی همچنین حاوی آنزیم‌هایی است که می‌توانند واکنش‌های شیمیایی را تسریع کرده و به شکستن پیوندهای شیمیایی بین مولکول‌های بزرگ کمک کنند. این آنزیم‌ها در فرآیند هضم کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، فسفولیپیدها و نوکلئوتیدهای بدن طعمه مؤثر هستند.
این آنزیم‌های سمی همچنین می‌توانند به کاهش فشار خون، آسیب به گلبول‌های قرمز خون و جلوگیری از حرکت ماهیچه‌ها کمک کنند. یکی دیگر از اجزای زهر مار، زهر پلی‌پپتید است.
پلی‌پپتیدها رشته‌هایی از اسیدهای آمینه هستند که از ۵۰ یا کمتر از آن تشکیل شده‌اند. این پلی‌پپتیدها باعث اختلال در عملکرد سلول‌ها می‌شوند و موجب مرگ سلول‌ها می‌گردند. برخی از مواد سمی در زهر مارها در تمام مارهای سمی وجود دارند، در حالی که برخی دیگر فقط در زهر نوع خاصی از مارها پیدا می‌شوند.
نیش مار چه خطراتی دارد؟
اطلاعات جالب درباره مارها
- مارها هر سال باعث مرگ ۱۰۰ هزار نفر می‌شوند.
- برخی مارها می‌توانند دو سر داشته باشند و سرهایشان برای غذا با هم درگیر شوند.
- سم مارهای Boomslang باعث می‌شود که فرد از تمام بدنش خونریزی کند.
- مارها می‌توانند دهان خود را تا ۱۵۰ درجه باز کنند.
- نسبت کشندگی زهر مار مامبای سیاه برابر با ۱۰۰٪ است.
- Titanoboa بزرگ‌ترین، بلندترین و سنگین‌ترین مار شناخته شده است که ۶ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده.
- یک قطره از سم مار سیاه دریایی می‌تواند سه انسان بزرگسال را از پای درآورد.
- مارها فک‌های انعطاف‌پذیری دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد شکارهایی بزرگ‌تر از دهان خود را ببلعند.
- مارها به دلیل نداشتن پلک، نمی‌توانند چشم‌هایشان را ببندند و باید با چشم‌های باز بخوابند.
- مارها در همه قاره‌ها به جز قطب جنوب وجود دارند.
- آن‌ها می‌توانند با لرزش‌های کم در هوا و روی زمین، نزدیک شدن دیگر حیوانات را حس کنند.
- برخی مارها می‌توانند تا دو سال بدون غذا زنده بمانند.
- تمام مارها گوشتخوار هستند.
- معمولاً مارها به سم خود یا نزدیک‌ترین خویشاوندانشان مقاوم هستند، اما به سم دیگر مارها نه.
- حتی سر بریده یک مار هم می‌تواند ساعت‌ها پس از مرگ نیش بزند و این نیش‌ها معمولاً مقدار زیادی سم دارند.
- از حدود ۷۲۵ گونه مار سمی، ۲۵۰ نوع می‌توانند تنها با یک نیش انسان را بکشند.
- جد مارها یک خزنده چهارپایی بود که ۱۰۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده و بعضی از مارها، مانند پیتون و بوآ، هنوز مقادیری از پاهای پشتی جدشان را در بدن خود دارند.
- هر چه بدن یک مار گرم‌تر باشد، سریع‌تر می‌تواند شکارش را هضم کند. معمولاً ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد تا غذای یک مار هضم شود. برای مارهای بزرگ مانند آناکوندا، این فرآیند ممکن است هفته‌ها طول بکشد.
- مارها در هر مکان که بخواهند مدفوع می‌کنند تا از شکار شدن توسط دیگر حیوانات جلوگیری کنند و این موضوع به آن‌ها ظاهری کثیف و بدبو می‌دهد.
- با اینکه مارها گوش بیرونی ندارند، اما پوست، ماهیچه‌ها و استخوان‌هایشان لرزش‌های صدا را به گوش درونی‌شان می‌رساند.
- برخی مارها بعد از خوردن طعمه بزرگ ممکن است بترکند!
- بعضی از مارها بیش از ۲۰۰ دندان دارند که برای جویدن نیست، بلکه برای جلوگیری از این است که طعمه از گلوی آن‌ها بالا نرود.
- میزان غذایی که یک مار می‌خورد تعداد نشانه‌های زاده‌های او را تعیین می‌کند. مثلاً مار Arafura کمترین غذا را مصرف می‌کند و هر ۱۰ سال یک بار تخم می‌گذارد.
- مارها برای زنده ماندن باید تنها ۶ تا ۳۰ وعده غذایی در سال بخورند.
- مارهای آناکوندا می‌توانند ۱۰ دقیقه زیر آب نفس خود را نگه دارند.
- اگر یک مار بلافاصله بعد از خوردن یک طعمه با تهدیدی روبرو شود، ممکن است غذای خورده‌شده را برگرداند تا بتواند سریع‌تر فرار کند. سیستم گوارش مار، همه‌ی طعمه را به جز موها و پرها هضم می‌کند.
- مار کبرای آسیایی یکی از باهوش‌ترین مارها به شمار می‌رود و به غیر از آن، برخلاف سایر مارها از فرزندان خود مراقبت کرده و تخم‌هایش را از دشمنان حفاظت می‌کند.
- بعضی از مارهای سمی به علت نیش زدن به خود، مسموم شده و می‌میرند.
- برخی از مارهای بیابانی در گرم‌ترین روزهای تابستان خواب می‌روند که شبیه خواب زمستانی است.
- نزدیک به ۷۰٪ از مارها تخم‌گذاری می‌کنند و ۳۰٪ باقی‌مانده مارهای زنده‌زا هستند که در مناطق سرد زندگی می‌کنند.
- بسته به گونه، عمر مارها می‌تواند از ۴ تا ۲۵ سال باشد.