راز لبخند جوکر (Glasgow Smile) چیست؟

بررسی «شوالیه‌ تاریکی» به منظور کشف ریشه شخصیت جوکر

جوکر، مردی با لبخند مرموز

به گزارش رضیم: سال‌ها قبل از اینکه لبخند جوکر طراحی شود، بسیاری از مردم در سراسر جهان با تیغ و چاقو، لب‌های خود را می‌بریدند و لبخندی بزرگ تا زیر گوش خود ایجاد می‌کردند! این کار نه یک بیماری روانی است و نه یک عمل سادیستی یا فتیش. بلکه یک اعتقاد است. اعتقادی که می‌گوید افسردگی من برای دیگران قابل درک نیست. من هم نمی‌توانم به دیگران توضیح دهم که چه حسی دارم، پس همیشه لبخند می‌زنم تا هیچ‌کس از من نپرسد که حالت چطور است! این لبخند به نام glasgow smile شناخته می‌شود و معمولاً افرادی که دچار ناامیدی و افسردگی هستند، به این عمل روی می‌آورند. جوکر نماد این کار است و می‌توان گفت به طور جدی از آن حمایت می‌کند. البته باید به این نکته توجه کرد که بریدن لب یک آسیب به خود به حساب می‌آید! اما فلسفه پشت این حرکت دیدنی و زیباست؛ اینکه لازم نیست همه بدانند که تو ناراحت هستی. همین که لبخند بزنی و مثل انسان‌های شاد رفتار کنی، کافیست! جوکر، می‌دانم که چقدر طرفدار دارد. جالب است که برای برخی، محبوبیت بیشتری نسبت به سوپرقهرمان‌ها پیدا کرده است. این شخصیت معروف، الگویی برای طراحی «آدم بدهای داستان» محسوب می‌شود. پس از انتشار هر رسانه‌ای درباره جوکر، منتقدان زیادی به بررسی شخصیت این مجرم پرداختند و او را به عنوان یکی از نمونه‌های بی‌بدیل نه تنها در تاریخ کامیک‌بوک، بلکه در شخصیت‌های داستانی معرفی کرده‌اند. توضیحاتی درباره زندگی‌نامه شخصیت‌ها، شامل خصوصیات، نام پدر و اطلاعات دیگر به کاربران ارائه می‌شود؛ اما نکته اینجاست که نمی‌توان جوکر (و شاید حتی تمام شخصیت‌های کامیک‌بوکی) را با یک زندگینامه شفاف معرفی کرد؛ حداقل نه به اندازه شخصیت‌های دنیای بازی. بنابراین تصمیم گرفتیم بیوگرافی جوکر را به توضیحاتی درباره بخش‌های مختلف زندگی او در کمیک‌ها تبدیل کنیم. به دلیل پراکندگی بیش از حد اطلاعات درباره این شخصیت، در این مطلب سعی شده به زندگینامه کمیکی جوکر اشاره شود و از پایه‌ای‌ترین اطلاعات شروع کنیم و فرض ما هم این است که مخاطب این مطلب، هیچ چیزی از جوکر نمی‌داند ( دور از جان البته!).

کاور کمیک بسیار موفق The Killing Joke

جوکر یکی از آدم‌بدهای معروف کامیک بوکی است که در کمیک‌های DC دیده می‌شود. این شخصیت توسط جری رابینسون، بیل فینگر و باب کین خلق شده است. جوکر برای اولین بار در نخستین شماره از کمیک‌های بتمن که در بهار 1940 منتشر شد، به جهانیان معرفی شد و به عنوان دشمن اصلی بتمن شناخته می‌شود. شخصیت جوکر، پس از آن، فقط در کمیک‌ها باقی نماند و تا کنون او را در فیلم‌ها، سریال‌های تلویزیونی، بازی‌های ویدئویی و رسانه‌های دیگر بارها دیده‌ایم. اینکه دقیقا چه کسی جوکر را خلق کرده، هنوز مشخص نیست، اما طبق آنچه توضیح داده شده، جوکر در فرایندی که شامل سه نفر می‌شود، به وجود آمده و می‌توان گفت بیشتر باید بابت او از نویسندگی فینگر قدردانی کرد. رابینسون و کین هر دو مسئول طراحی شخصیت بوده و داستان این کاراکتر توسط فینگر نوشته شده است. فعلاً بر اساس کمیک‌ها جلو می‌رویم. مطابق اطلاعاتی که کمیک‌ها به ما می‌دهند، جوکر شخصیتی بسیار باهوش و جنایتکار است که به عنوان یک روانی با حس شوخ‌طبعی سادیستی‌اش معرفی می‌شود. جوکر به عنوان یک “الهه شوم” برای بتمن، عضوی غیرقابل انکار از بسیاری از داستان‌های عمیق و تاثیرگذار بتمن بوده است. به عنوان مثال، مرگ جیسن تاد که دومین رابین بود، به دست این شخصیت خطرناک اتفاق افتاد.

اگر به تاریخچه بلند زندگی جوکر نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که داستان‌های مختلفی درباره او وجود دارد که همگی به نوعی واقعی معرفی شده‌اند. اما معروف‌ترین و احتمالاً حقیقت ماجرا این است که جوکر ما، به داخل زباله‌های شیمیایی افتاده و به همین دلیل پوستش سفید و موهایش سبز شده و لب‌هایش نیز قرمز براق گردیده است. منتقدان همیشه جوکر را تحسین کرده‌اند و او را رقبتی بی‌نظیر برای بتمن دانسته‌اند. رابطه طولانی و پویای این دو، گاهی یادآور طرح “یین و یانگ” است. به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین آدم‌بدها در دنیای داستان‌ها، جوکر در بالای لیست 100 آدم بد تمام دوران در مجله Wizard قرار دارد. در این لیست معروف 100 آدم بد، جوکر جایگاه ویژه‌ای دارد و…

“`html

بد کمیک بوک‌های IGN جوکر رتبه دوم را دارد و در لیست برترین شخصیت‌های کامیکی مجله Empire نفر هشتم است. همچنین او را می‌توان نفر پنجم لیست 200 کاراکتر برتر کامیک بوک Wizard دید و در لیست 100 شخصیت داستانی همین مجله، جوکر نفر 30 ام است. TV Guide هم طبق نقش‌آفرینی سزار رومرو (اولین بازیگر نقش جوکر) او را در لیست 60 نفره ی “کثیف ترین آدم بدهای تمام دوران” آورده است. جوکر در رسانه‌های زیادی – چه بصورت زنده و چه انیمیشن- به طریق مختلفی در برابر بتمن قرار گرفته است. در دهه شصت که مجموعه تلویزیونی Batman ساخته شده، سزار رومرو نقش جوکر را بر عهده داشت.

بعد از آن، وقتی تیم برتون تصمیم به ساخت فیلم بتمن گرفت، در سال 1989 جک نیکلسون جوکر را بر پرده نقره‌ای به نمایش گذاشت و پس از سال‌ها، هیث لجر در The Dark Knight 2008 توانست محبوبیت دوچندانی به این شخصیت دهد. به علاوه، مرگ هیث لجر و اهدای اسکار بهترین نقش مکمل مرد در آن سال، باعث هرچه بیشتر دیده شدن نمایش فوق‌العاده‌ی لجر روی این شخصیت شد. همچنین قابل ذکر است که مارک همیل، برت اسپاینر و مایکل امرسون افرادی هستند که در انیمیشن‌ها به جای جوکر صحبت کرده‌اند. همانطور که اشاره کردیم، معلوم نیست این موجود دقیقا چه کارهایی می‌کند اما به نظر می‌رسد خلق جوکر، فرایندی سه نفره بوده است. باب کین در سال 1994 در مصاحبه‌ای گفت که جری رابینسون فقط یک طرح اولیه از جوکر را کشیده است: “بیل فینگر و من جوکر را خلق کردیم. بیل نویسنده بود. جری رابینسون هم با تعدادی کارت بازی جوکر پیش من آمد. آنجا بود که این شخصیت برایم روشن شد. جوکر شبیه کنراد ویدت بود – میدانید، همان بازیگر فیلم “مردی که میخندد” محصول سال 1928 بر اساس رمان مشهور ویکتور هوگو.” بیل فینگر که کتابی با تصویری از کنراد ویدت داشت به من گفت: اینم از جوکر!. جری رابینسون تقریبا هیچ کاری با این ماجرا نداشت و تنها کاری که کرد همان کارت‌های بازی بود، اما تا وقتی که مرد همه جا گفت که او جوکر را خلق کرده است. ما از آن کارتها فقط در چندتا از شماره‌های کمیک استفاده کردیم.”

اما جری رابینسون طور دیگری ماجرا را تعریف می‌کند:

“در اولین دیدارمان، وقتی من نقاشی که کشیده بودم را نشان دادم، بیل گفت که من را یاد کنراد ویدت در فیلم “مردی که میخندد” می‌اندازد. این اولین اشاره به این فیلم بود. باب کین و بیل فینگر هم می‌توانند آن را طراحی کرده باشند؛ همه‌ی ما نقشی در آن داشتیم اما طرح اولیه از من بود. بیل فیلمنامه را بر اساس آنچه من گفتم نوشت و بر اساس دید پرسونای من، داستان اول شکل گرفت. بیل فیلمنامه را نوشت پس همکار-خالق محسوب می‌شود و من و باب هم کارهای تصویرسازی را انجام دادیم پس باب هم همکار بود نه خالق!”

دوران طلایی: اولین حضور جوکر در اولین شماره‌ی کمیک‌های بتمن؛ بهار 1940. واقعیت این است که قرار بود پس از اولین حضور جوکر در Batman #1 این شخصیت کشته شود. آن اول‌ها هم آنچنان که ما امروز جوکر را می‌شناسیم قرار نبود شخصیت عمیقی باشد. در شماره‌ی اول کمیک بتمن، او یک موجود روانی ضدجامعه بود که جنایت‌های وحشتناک انجام می‌داد. اما اینکه چرا جوکر پس از شماره اول زنده ماند و ادامه داد؟ وقتی ویراستار کمیک، ویتنی السورث، جوکر را دید، انگار از پتانسیل بالای وی با خبر شد و پیشنهاد کرد که این کاراکتر زنده بماند. پس در شماره‌ی بعدی جوکر از بیمارستان نجات پیدا می‌کند و خوب می‌شود اما دوباره توسط تبهکاران درب و داغان می‌شود. به همین منوال، جوکر در کمیک‌های بعدی به شکل‌های مختلفی دستگیر شده و فرار می‌کرد و گاهی می‌مرد! از انواع مرگ‌های جوکر، سقوط از بلندی یا سوختن در یک ساختمان است که البته به طرز شگفت‌انگیزی هیچ‌وقت بدنش ریکاوری نشد و در شماره‌های بعد مثل روز اول ظاهر می‌شد! از اولین حضور جوکر، همه نوع جنایتی از این موجود دیده شد. هرکاری که فکرش را بکنید انجام داد. اگر فکر می‌کنید برای کارهایش دلیل دارد، بتمن در مورد جنایات جوکر اینطور می‌گوید: “فقط با عقل خودش جور در می‌آید.

در مورد لبخند جوکر هم بگوییم که این لبخند، از اولین حضور وی روی لب‌های قربانیانش حک می‌شد و اکنون به یکی از نشانه‌های جوکر تبدیل شده است. در Batman #1 او دنیای زیرزمینی و پلیس گاتهام را با گفتن این حرف در رادیو به چالش می‌کشد: “امروز سه نفر از شهروندان محترم گاتهام را در زمان‌های معینی خواهم کشت!”. بتمن و رابین جنایاتش را بررسی می‌کنند و قربانیان را در حالتی پیدا می‌کنند که لبخندی بر لبانشان نقش بسته است، لبخندی جوکری. پس از ماجراهایی، جوکر رابین را به تله می‌اندازد و در حالی که برای کشتنش آماده می‌شود، بتمن سر می‌رسد و رابین را آزاد و جوکر را به زندان می‌برد.

“““html

داستان اولیه جوکر که در اینجا تعریف شد، دوباره در رمان گرافیکی Batman: The Man Who Laughs در سال 2005 به تصویر کشیده شده است. در دوران نقره‌ای و بعد از تغییراتی که در شخصیت جوکر ایجاد شد، او تبدیل به شخصیتی متعادل‌تر شد و جنایات قبلی‌اش در این مجموعه کمیک‌ها نادیده گرفته شد. اما در سال 1973 و بعد از چهار سال غیبت، دنیس او نیل آدامز به نویسندگی و تصویرگری و جوکر را دوباره معرفی کردند. در کمیک شماره 251 بتمن، “پنج راه انتقام جوکر”، این قاتل جانی که به راحتی مردم را می‌کشد و از نبرد با بتمن لذت می‌برد، دوباره به داستان برمی‌گردد. او نیل آدامز می‌گوید: “ما به سادگی می‌خواستیم به جایی که کاراکتر شروع شده بود، برگردیم. من به کتابخانه DC رفتم و چندین جلد از نسخه‌های اولیه را خواندم. به دنبال حسی بودم که کین و فینگر می‌خواستند.”

بازگشت دوباره جوکر در شماره ی 251 بتمن: استیو انگلهارت و مارشال راجرز وقتی نوشتن و تصویرگری کمیک Detective Comics از شماره 471 تا 476 را بر عهده داشتند، تحت تأثیر فیلم بتمن 1989 قرار گرفتند و جزئیات جنون جوکر را بیشتر کردند و او را در جنایت‌هایش عمیق‌تر نشان دادند. یکی از معروف‌ترین کمیک‌های آن دوران “The Laughing Fish” است که جنایتکار بودن جوکر را به شکل وحشتناکی به تصویر می‌کشد. در دهه 70 جوکر خود یک سری کمیک نه قسمتی منحصر به فرد داشت که در برابر بدذات‌ها و سوپرقهرمان‌ها ایستاد. او شخصیت اصلی این 9 قسمت بود. پس از این، جنایت‌های جوکر ادامه یافت و شخصیت او بین سال‌های 1988 تا 1989 گسترش پیدا کرد. A Death In The Family و The Killing Joke در سال 1988 جوکر واقعی – به شکلی که امروز می‌شناسیم – را ایجاد کردند. بعد از این بود که DC برنامه بزرگ “فاجعه در جهان‌های بی‌نهایت” را آغاز کرد تا شخصیت‌ها را برای دنیای مدرن دوباره معرفی کند.

دوران پس از فاجعه: این تصویر بعد از سقوط جوکر در زباله‌های شیمیایی است. در کمیک Batman: The Killing Joke که در سال 1988 منتشر شد (که به نظر بسیاری، به ویژه تیم برتون، بهترین کمیک بتمن و یکی از بهترین کمیک‌های تاریخ است)، یک گذشته احتمالی برای جوکر تعریف می‌شود. در این کمیک ارزشمند، جوکر به عنوان یک کمدین شکست‌خورده معرفی می‌شود که برای کمک به همسر باردارش به گروه “ردهود” می‌پیوندد تا جنایتی مرتکب شود. او در حین ارتکاب جرم با بتمن روبرو می‌شود و این تصادف باعث می‌شود تا به داخل زباله‌های شیمیایی بیفتد و رنگ پوستش تغییر کند. پس از این حادثه، مرگ همسرش او را دیوانه می‌کند و به همین ترتیب جوکر متولد می‌شود. اما نکته جالب این است که او در همین کمیک می‌گوید که ممکن است گذشته‌اش به شکلی که تعریف شده درست نباشد و این داستان هم ممکن است اشتباه باشد. ادامه داستان نشان می‌دهد که جوکر به باربارا گوردون شلیک می‌کند و او را می‌برد تا جیمز گوردون را شکنجه دهد. هدفش این است که نشان دهد، بعد از یک روز بد، هر کسی ممکن است دیوانه شود. چون “The Killing Joke” احتمالاً از بهترین کمیک‌های نوشته شده است، ما پایان داستان را توضیح نمی‌دهیم اما پایان فوق‌العاده این کمیک را از دست ندهید.

جوکر قبل از حادثه، به همراه همسر باردارش؛ یک کمدین شکست‌خورده “باز هم در The Killing Joke”. در طول داستان No Man’s Land که در سال 1999 منتشر شد، می‌بینیم که جوکر همسر دوم گوردون، سارا را می‌کشد. پس از این واقعه، او سعی می‌کند تا گوردون را فریب دهد و در نهایت این کار را انجام می‌دهد. گوردون به زانوی جوکر شلیک می‌کند و جوکر به او می‌گوید که ممکن است دیگر هرگز نتواند راه برود و می‌گوید که او با این کار انتقام فلج شدن باربارا را می‌گیرد. (باربارا در جریان The Killing Joke توسط جوکر فلج شد). در داستان Emperor Joke که در سال 2000 منتشر شد، جوکر با دزدیدن قدرت Mister Mxyzptlk دنیای خود را به یک کاریکاتور مخدوش تبدیل می‌کند و همه را در آن زندانی می‌کند. در دنیای خودساخته جوکر، او بتمن را شکنجه می‌دهد و می‌کشد، چون می‌خواهد هر روز این کار را با او بکند. یعنی هر روز او را شکنجه دهد و بکشد. این کمیک یک کمیک کراس‌اور است و سوپرمن نیز در آن حضور دارد. سوپرمن وارد داستان می‌شود و چون قدرتی بی‌پایان دارد، جوکر…

“`

جوکر نمی‌تواند بتمن را تحت تأثیر قرار دهد. سوپرمن متوجه می‌شود که جوکر نمی‌تواند بتمن را از دنیای واقعی حذف کند، زیرا جوکر همیشه خود را رقیب شوالیه تاریکی معرفی کرده و به همین دلیل نمی‌تواند دنیا را به‌طور کامل نابود کند.

در پایان این داستان، سوپرمن حافظه بتمن را پاک می‌کند تا از این اتفاقات چیزی به یاد نداشته باشد. در سال 2001، یک کراس‌اور دیگر با نام Joker’s Last Laugh منتشر شد که در آن دکتر جوکر خبر از مرگش به او می‌دهد و می‌گوید به خاطر بیماری‌اش خواهد مرد. جوکر به جای اینکه تبدیل به انسان بهتری شود، نقشه‌ای می‌کشد که آخرین جنایتش را انجام دهد و بعد بمیرد. او تصمیم می‌گیرد با استفاده از سمی، تمام یاران وفادارش را “جوکریزه” کند و آن‌ها را به ورژن‌های جوکری خودشان تبدیل کند. سپس ایالات متحده علیه جوکر جنگ را آغاز می‌کند زیرا او سعی کرده تا رئیس‌جمهور، لکس لوتر را بکشد. هارلی کویین به عنوان پزشک تلاش می‌کند تا “جوکریزه شدگان” را به حالت اولیه خود برگرداند. در این داستان، رابین توسط کیلرکراک بلعیده می‌شود و دیک گریسون جوکر را تا حد مرگ کتک می‌زند، اما بتمن مانع از کشتن جوکر توسط گریسون می‌شود.

کاور کمیک Joker’s Last Laugh

در ادامه این داستان، هاش و ریدلر تصمیم می‌گیرند بتمن را نابود کنند و او را متقاعد می‌کنند که آخرین قربانی جوکر، تامی الیوت، دوست دوران کودکی بروس است. جیمز گوردن به بروس می‌گوید که اگر بتمن به یک قاتل تبدیل شود، تمام چیزهایی که برایش ارزشمند است به نفع جوکر از بین می‌رود و بنابراین بتمن از این کار منصرف می‌شود. در داستان Under The Hood در سال 2005، جیسون تاد برمی‌گردد و از بتمن عصبانی است که چرا انتقامش را از جوکر نگرفته است و سعی می‌کند بتمن را وادار کند جوکر را بکشند. جوکر هم که از این دختران خوشحال است، بی‌توجه به دعوای آن‌ها فقط نظاره‌گر است! نکته جالب این است که در Infinite Crisis در سال 2005، جوکر الکساندر لاتر را به این خاطر که او را از گروه بدها اخراج کرده، می‌کشد.

در داستان Batman and Son که در سال 2006 منتشر شد، یک افسر پلیس شهادت می‌دهد که بتمن به جوکر شلیک کرده و او را در وضعیت بدی رها کرده است. پس از یک عمل جراحی پلاستیک، در شماره 663 بتمن می‌بینیم که او برمی‌گردد و با سم جدیدی که محصول هارلی کویین است، تصمیم دارد دستیارانش را بکشد و زندگی جدیدی شروع کند. این شروع دوباره با مرگ هارلی کویین همراه است و بعد از این، جوکر با Black Glove قراردادی می‌بندد تا بتمن را نابود کنند. داستان جوکر در Batman RIP که در سال 2008 نوشته شده است ادامه می‌یابد. در این داستان، جوکر در بیمارستان آرکام زندانی است و بتمن برای اخبار از Black Glove به او سر می‌زند، اما جوکر شرط‌های خاص خود را دارد. در ادامه، جوکر دوباره با “کلوپ آدم بدها” متحد می‌شود تا جنگی دیگر علیه بتمن شروع کنند. بتمن این گروه را شکست می‌دهد و اعضای Black Glove توسط پسر بتمن، دامیان کشته می‌شوند.

هنرنمایی دوباره ی جوکر در Batman RIP

پس از مرگ ساختگی بتمن در Final Crisis در سال 2008، جوکر خود را به عنوان یک خبرنگار/کارآگاه انگلیسی به نام ابرسون سکستون معرفی می‌کند. در این زمان، گریسون در حال کار روی قتل‌های زنجیره‌ای اعضای Black Glove به نام قاتل دومینویی است. پس از پیگیری‌های لازم، گریسون متوجه می‌شود که ابرسون همان جوکر است. جوکر دستگیر می‌شود و رابین فعلی او را کتک می‌زند. زمانی که جوکر متوجه می‌شود که رابین، پسر بروس وین، دامیان است، او را زخمی کرده و می‌گریزد. لازم به ذکر است که در ادامه این داستان، بتمن بازمی‌گردد و به همراه از بین بردن اعضای Black Glove، جوکر دوباره دستگیر و به بیمارستان برمی‌گردد. داستان جوکر در دنیای DC تا سال 2008 این گونه است. به هر حال، به لحاظ کمیکی، جوکر هنوز در بیمارستان است و البته اگر ماجراهای انیمیشن‌ها را جدا در نظر بگیریم، ممکن است متفاوت باشد.