کیفیت آب استخر پرورش میگو
کنترل کیفیت آب در استخرها بخش بسیار مهمی از پرورش میگو است و تأثیر زیادی بر رشد خوب و تولید مناسب می‌گذارد. اگر کیفیت آب به خوبی مدیریت شود، می‌تواند به تمیز ماندن کف استخر و رسیدن به حجم تولید مورد نظر کمک کند. بنابراین، کنترل کیفیت آب و کف استخر در موفقیت پرورش میگو نقش حیاتی دارد.
آب شامل مواد یونی و غیر یونی زیادی است و کیفیت آن به مقدار این مواد بستگی دارد. مواد غیر آلی محلول، گازهای محلول، مواد معلق، ترکیبات آلی محلول و میکروارگانیسم‌ها از جمله عوامل اصلی تعیین‌کننده کیفیت آب برای پرورش آبزیان هستند. ایجاد یک محیط آبی مناسب برای پرورش آبزیان بسیار ضروری است و این آب باید مطابق با نیازهای گونه‌های پرورشی باشد. تمام بدن و آبشش‌های آبزیان در تماس با آب و مواد موجود در آن هستند، بنابراین کیفیت آب به‌طور مستقیم بر سلامت و رشد این موجودات تأثیر می‌گذارد. آب نامناسب می‌تواند به بروز بیماری و استرس منجر شود.
کیفیت آب یک وضعیت ثابت نیست و به طور مداوم و بر اساس عوامل محیطی و فرآیندهای زیستی دچار تغییر می‌شود. کیفیت آب به منبع تامین آن نیز بستگی دارد. در مزارع پرورش میگو در خلیج فارس، آب از کانال‌های خاکی که از خورهای محلی منشعب می‌شوند، تأمین می‌شود. این آب معمولاً دارای اکسیژن کمتر و همچنین سطوح بالای مواد معدنی مانند فسفات، آمونیاک و سولفید هیدروژن است که برای پرورش میگو نامناسب است.
هنگامی که آب به استخرهای پرورش میگو وارد می‌شود، کیفیت آن به دلایل مختلف نظیر فتوسنتز، تنفس و مدفوع میگو و همچنین فاکتورهای فیزیکی مثل دما و باد تغییر می‌کند. این تغییرات به نوع مدیریت نیز بستگی دارد، مثلاً اگر غذادهی اضافی صورت گیرد، این امر بار آلی آب را افزایش می‌دهد و ممکن است منجر به پدیده یوتروفیکیشن شود. یک آبزی‌پرور موفق باید به‌طور منظم پارامترهای کیفی آب را کنترل کند تا متوجه تغییرات شود و اقدامات لازم برای بهبود وضعیت را انجام دهد.
پارامترهای فیزیکی آب که باید به‌طور مرتب کنترل شوند عبارتند از :
- شوری
- PH
- دما
- اکسیژن محلول
علاوه بر پارامترهای فیزیکی فوق، فاکتورهای شیمیایی مانند گازهای سمی مثل آمونیاک (NH3) و نیتریت (NO2) و نیترات (NO3) و همچنین بار میکروبی نیز در مدیریت آب مهم هستند. بنابراین، حفظ شرایط مناسب فیزیکی به‌همراه کنترل پارامترهای شیمیایی و بار باکتریایی برای رشد سالم میگو و افزایش تولید اهمیت ویژه‌ای دارد. جدول زیر استانداردهای مربوط به این پارامترها را نشان می‌دهد.
|
پارامتر آب |
مقدار استاندارد |
|
شوری بر حسب گرم در لیتر |
PPT 40 -10 |
|
دما (درجه سانتی گراد) |
33-28 درجه سانتی گراد |
|
PH |
8.5 -7.5 |
|
اکسیژن محلول(Do ) |
PPM 7.5-3 |
|
مقدار آلکالینیتی |
> 100 PPM |
|
سختی آب |
> 180 PPM |
|
سختی کلسیمی آب |
“`html |
|
سختی مربوط به منیزیوم |
> 50 PPM |
|
آمونیا(NH3 ) |
|
|
آمونیاک(NH4) |
|
|
نیتریت(NO2) |
|
|
نیترات( NO3) |
|
|
میزان آهن آب |
|
|
فسفات |
3 PPM |
- شوری
شوری آب به مجموع یون‌های موجود در آب اشاره دارد. این اطلاعات در آبزی‌پروری به صورت میلی‌گرم در لیتر یا قسمت در هزار محاسبه می‌شود. یون‌هایی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلراید، سولفات و بی‌کربنات از مهم‌ترین یون‌های مؤثر در شوری آب هستند.
علاوه بر این یون‌ها، برخی دیگر از عناصر مانند فسفر، نیتروژن معدنی، آهن و مس نیز در آب وجود دارند که تأثیر زیادی بر شوری آب ندارند، اما برای رشد فیتوپلانکتون‌ها بسیار ضروری هستند. شوری آب استخر به میزان تبخیر و بارش وابسته است. در هوای گرم، تبخیر بیشتر می‌شود و شوری بالا می‌رود؛ در حالی که در زمان بارندگی، شوری کاهش می‌یابد.
- PH
مقدار pH آب به مقدار یون‌های هیدروژن محلول در آب مربوط می‌شود. در واقع، pH نشان‌دهنده غلظت یون‌های هیدروژن در آب است و مقادیری بین 0 تا 14 دارد. pH برابر 7 خنثی محسوب می‌شود، pH بالای 7 قلیایی و pH زیر 7 اسیدی است. این مفهوم به یونیزه شدن آب مربوط می‌شود.
افزایش دی‌اکسید کربن در آب، مقدار pH را کاهش می‌دهد و کاهش دی‌اکسید کربن باعث افزایش pH می‌شود. در استخرهای پرورش میگو، فیتوپلانکتون‌ها در روز دی‌اکسید کربن را مصرف کرده و اکسیژن آزاد می‌کنند که موجب افزایش pH می‌شود. این افزایش در بعدازظهر شدیدتر است و در شب با تنفس موجودات زنده، میزان دی‌اکسید کربن افزایش و pH کاهش می‌یابد.
علاوه بر فیتوپلانکتون‌ها، میزان آلکالینیتی آب نیز بر مقدار pH تأثیر دارد. یون‌های بی‌کربنات و کربنات می‌توانند pH آب را تغییر دهند. در طول روز، به دلیل فرآیند فتوسنتز، دی‌اکسید کربن از یون بی‌کربنات جدا شده و کربنات تولید می‌شود که با آب واکنش می‌دهد و باعث افزایش pH می‌شود. در شب، با افزایش دی‌اکسید کربن، این ترکیب با آب واکنش می‌دهد و یون‌های بی‌کربنات و هیدروژن تولید می‌کند که مقدار pH را کاهش می‌دهد.
- دما
دما یکی دیگر
“`
آب یکی از عوامل اصلی در پرورش میگو است. نور خورشید تاثیر زیادی بر تغییرات دمایی آب دارد. عواملی مانند عمق آب و وجود پلانکتون‌ها نیز بر دما تاثیرگذارند. دما به طور مستقیم بر متابولیسم میگوها تاثیر می‌گذارد، مخصوصا در دماهای بالا که موجب افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود، مصرف انرژی را افزایش می‌دهد و همچنین باعث کاهش تغذیه و رشد میگو می‌گردد. همچنین می‌تواند فرایند پوست اندازی را تحریک کند.
اکسیژن محلول
برای زندگی موجودات آبزی مانند میگو، وجود اکسیژن محلول در آب ضروری است. این موجودات نمی‌توانند از اکسیژن موجود در هوا استفاده کنند و به همین دلیل، باید اکسیژن محلول در آب استخرهای پرورش میگو مناسب باشد. میزان بالای اکسیژن محلول در آب به فعالیت‌های متابولیکی میگو کمک کرده و باعث رشد و سلامت بهتر آنها می‌شود.
فیتوپلانکتون‌ها مهم‌ترین منبع تولید اکسیژن در آب استخر هستند. این موجودات در طول روز دی‌اکسید کربن را از آب جذب کرده و با فرآیند فتوسنتز اکسیژن تولید می‌کنند.
خود فیتوپلانکتون‌ها نیز مقدار کمی اکسیژن برای تنفس مصرف می‌کنند. اکسیژن همچنین می‌تواند از طریق جو به آب وارد شود. عوامل مؤثر بر میزان اکسیژن محلول از جو شامل دما، شوری، سطح آب استخر، سرعت باد و هوادهی هستند.
دما: دما یکی از عوامل مهم در میزان حل شدن اکسیژن در آب است. در دماهای پایین‌تر، میزان حل شدن اکسیژن بیشتر و در دماهای بالاتر، کمتر می‌شود. در مزارع پرورش میگو، در دماهای بالای 35 درجه، میزان اکسیژن محلول در آب کاهش می‌یابد و در صورت وجود بیومس بالا (یک تن در هکتار در استخرهای بدون هواده و 2 تن در هکتار در استخرهای با هواده) احتمال تلفات وجود دارد.
شوری: مشابه دما، در شوری‌های بالا میزان اکسیژن محلول کاهش و در شوری‌های پایین‌تر افزایش می‌یابد.
به طور معمول میزان حل شدن اکسیژن با پایین آمدن فشار جو کاهش می‌یابد. همچنین هرچه ارتفاع از سطح دریا بیشتر شود، میزان حل شدن اکسیژن کمتر می‌شود. حداقل نیاز میگو به اکسیژن 3 میلی‌گرم در لیتر و حداکثر 7 میلی‌گرم در لیتر توصیه می‌شود.
معمولاً تمام پارامترهای فیزیکی آب مانند شوری، اکسیژن محلول، دما و pH در دو نوبت 6 صبح و 6 عصر اندازه‌گیری می‌شوند. میزان اکسیژن محلول و pH آب استخرها بستگی به کیفیت آب و وضعیت کف استخر دارد. ثبت این پارامترها در مدیریت کیفیت آب استخر بسیار کمک‌کننده است. لذا مدیریت آب به ویژه در پرورش با تراکم بالا اهمیت دارد.
میزان مدیریت آب به کیفیت آب استخر وابسته است. برای مثال، بلوم سنگین پلانکتون‌ها می‌تواند در بعد از ظهر میزان اکسیژن محلول را افزایش و در اوایل صبح به شدت کاهش دهد. در چنین شرایطی باید با تعویض مناسب، میزان بلوم پلانکتونی استخر کاهش یابد.
- دی اکسید کربن محلول
تنفس، عامل اصلی تولید دی اکسید کربن در استخرهای پرورشی است. مقدار دی اکسید کربن محلول در آب برعکس میزان اکسیژن محلول آن است. افزایش دی اکسید کربن نشان‌دهنده مصرف اکسیژن و کاهش میزان آن در آب است و کاهش دی اکسید کربن نشان‌دهنده افزایش فتوسنتز و افزایش اکسیژن محلول می‌باشد. دی اکسید کربن به هنگام تنفس میگو از طریق آبشش‌های آن وارد آب می‌شود.
این جریان زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار دی اکسید کربن محلول در خون میگو بیشتر از مقدار آن در آب باشد. بالا بودن دی اکسید کربن در آب نسبت به خون میگو باعث تجمع این گاز در خون می‌شود و به همین دلیل اکسیژن کافی به سلول‌های بدن آن نمی‌رسد. البته دی اکسید کربن در مقادیر پایین‌تر از PPM 20 برای میگو مشکل‌ساز نمی‌شود. مقادیر بین PPM 60-20 معمولاً کشنده نیست، اما در مقادیر پایین اکسیژن محلول می‌تواند خطرناک باشد. مقدار دی اکسید کربن بالای PPM 60 زندگی میگو را تهدید می‌کند و مقدار بهینه آن کمتر از PPM 5 و مقدار قابل قبول کمتر از PPM 20 در نظر گرفته می‌شود.
- آمونیا
- آمونیا
آمونیا معمولاً از مدفوع میگو یا دیگر موجودات آبزی به وجود می‌آید. بیشتر نیتروژن موجود در غذایی که به آبزی داده می‌شود به آمونیا تبدیل می‌شود. بخش عمده‌ای از پروتئین غذایی که میگو می‌خورد و جذب بدنش می‌شود، در فعالیت‌های متابولیسمی مصرف می‌شود و آمونیا عمدتاً از این فرآیندهای متابولیسمی تولید می‌شود.
با فعالیت باکتری‌های هتروتروفیک، نیتروژن موجود در موادی مثل غذای خورده نشده، مدفوع میگو و سایر مواد آلی که منشا پروتئینی دارند، به آمونیای غیر آلی تبدیل می‌شود. در این فرآیند نیتروژن آلی به نیتروژن غیر آلی یا همان آمونیا (NH3) تبدیل می‌شود. این تغییر در اصطلاح “معدنی شدن” نامیده می‌شود. حدود ۸۵ درصد نیتروژن موجود در غذای خورده شده توسط میگو دفع می‌شود.
مدیریت میزان آمونیا در سیستم پرورشی بسیار مهم است چون می‌تواند برای میگو خطرناک باشد. آمونیا به دو شکل در آب وجود دارد: آمونیای غیر یونی (NH3) و یون آمونیوم (NH4). هر دو این شکل‌ها می‌توانند به طور همزمان در آب موجود باشند و می‌توانند به یکدیگر تبدیل شوند.
فرایند تبدیل به این صورت است که: NH3 + H2O → NH4+ + OH-.
آمونیای غیر یونی برای میگو سمی است و همچنین برای بچه میگوها نیز مضر می‌باشد. برای حذف آمونیا از سیستم پرورشی روش‌های مختلفی وجود دارد:
تعویض آب: این روش زمانی مؤثر است که آب جدیدی که وارد سیستم می‌شود، مقدار آمونیای کمتری داشته باشد. با این حال، نمی‌توان این روش را به عنوان راهکار اصلی مطرح کرد. برای این کار حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آب استخر باید روزانه تعویض شود. زمانی که همه روش‌های دیگر برای کاهش آمونیا مؤثر نباشد، تعویض آب ممکن است کمک کند تا میگوها زنده بمانند.
استفاده از گیاه: فیتوپلانکتون‌ها و دیگر گیاهان آبی می‌توانند آمونیای سمی را از آب خارج کنند. این فرایند با استفاده از این مواد به عنوان منبع نیتروژنی انجام می‌شود. اما زمانی که بلوم پلانکتونی به شدت رخ دهد و در اثر تجزیه بلوم و رسوب لاشه‌های پلانکتون‌ها در کف استخر، باکتری‌های هتروتروفیک دوباره میزان آمونیا را بالا می‌برند. در واقع، خطرناک‌ترین روش برای بالا رفتن میزان آمونیا در آب، شکست بلوم‌ها است که به همین دلیل میزان بلوم در آب استخر باید با تعویض آب کنترل شود.
- نیتریت
در نتیجه عمل نیتریفیکاسیون به وسیله باکتری نیروزوموناس، یون آمونیوم به نیتریت تبدیل می‌شود. میزان نیتریت زمانی افزایش می‌یابد که مرحله دوم نیتریفیکاسیون، یعنی تبدیل نیتریت به نیترات به وسیله نیتروباکتری انجام نشود. نیتریت برای میگوهای پنائیده سمی است و مقدار نیتریت در آب استخرها باید کمتر از ۱ میلی‌گرم در لیتر باشد.
- نیترات
نیترات با اکسید شدن نیتریت توسط نیتروباکتر در طی عمل نیتریفیکاسیون تولید می‌شود. نیترات معمولاً غیر سمی است و میگو می‌تواند تا ۲۰ پی‌پی‌ام آن را تحمل کند، اما بهتر است مقدار نیترات کمتر از ۱۰ پی‌پی‌ام حفظ شود. در یک سیستم پرورشی ممکن است در طول مدت زمان، مقدار نیترات بالا برود، اما این موضوع نگرانی ندارد.
- سختی آب
سختی آب به واقع مقدار کاتیون‌های دو ظرفیتی است که مهم‌ترین این کاتیون‌ها کلسیم (Ca++) و منیزیم (Mg++) هستند. این فاکتور در مدیریت کیفیت آب اهمیت زیادی ندارد، اما جزو مواد مورد نیاز حیوانات محسوب می‌شود. سختی آب به روش تیتراسیون اندازه‌گیری می‌شود و بر اساس میلی‌گرم در لیتر بیان می‌شود، مشابه کربنات کلسیم. در واقع، سختی کل آب نمی‌تواند معیار مناسبی از سختی آب باشد، زیرا روش‌های تعیین سختی برای کلسیم و منیزیم متفاوت و نیاز به آنالیز شیمیایی دارند که هزینه‌بردار است.
- آلکالینیتی
آلکالینیتی برخی مواد قلیایی است که در برابر ورود مواد اسیدی به آب واکنش نشان می‌دهند و آنها را خنثی می‌کنند. این ویژگی به عنوان ظرفیت بافری آب شناخته می‌شود. ظرفیت بافری ناشی از بی‌کربنات‌ها (CO3–)، بی‌کربنات‌ها (HCO3-) و هیدروکسیدها (OH-) و مواد مشابه است. این ظرفیت بافری می‌تواند در زمان‌های فتوسنتز و تنفس در محیط آبی که pH آن دچار نوسان می‌شود، از نوسان مقدار pH جلوگیری کند. مقدار آلکالینیتی آب معمولاً باید بالای ۱۰۰ پی‌پی‌ام باشد.
میانگین آلکالینیتی آب دریا حدود ۱۱۶ پی‌پی‌ام و میانگین آلکالینیتی آب شیرین حدود ۴۰ پی‌پی‌ام گزارش شده است. مقدار آلکالینیتی با افزایش آهک کشاورزی بالا می‌رود، اما این ماده می‌تواند میزان سختی آب را نیز افزایش دهد. بی‌کربنات سدیم می‌تواند برای افزایش آلکالینیتی آب بدون افزایش میزان سختی آن استفاده شود.
- سولفید هیدروژن
این گاز بدون رنگ است و بوی خاصی شبیه بوی تخم‌مرغ گندیده دارد. معمولاً از تجزیه بی‌هوازی مواد ارگانیک تشکیل می‌شود. این گاز ممکن است در استخرهایی که بار آلی بالایی دارند، ایجاد شود. سولفید هیدروژن، مانند آمونیا، در شکل غیر یونیزه خود سمی است، و شکل یونیزه‌شده این گاز در pH کمتر از ۸ و دماهای بالا تولید می‌شود.
- آهن
آهن به دو شکل قابل‌حل (ferrous, Fe++) و غیر قابل‌حل (ferric, Fe3+) وجود دارد. آهن خاصیت سمی ندارد، اما اکسید شدن آهن قابل‌حل به آهن غیرقابل‌حل و رسوب این ماده می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی برای آبشش‌های میگو و کاهش جذب اکسیژن در آنها شود، که ممکن است منجر به خفگی و تلفات گردد. آهن قابل‌حل در آب با هوادهی از بین می‌رود و همچنین می‌توان با فیلتر کردن آب قبل از ورود به سیستم، آن را حذف کرد.
منبع: بلاگ اسکای