تاریخچه ی شهرستان آق قلا
شهرستان آق قلا در شمال استان گلستان واقع شده و در کنار رودخانه گرگانرود قرار دارد. این شهرستان به خاطر آثار تاریخی، گل‌فشان‌های زیبا و صنایع دستی مثل قالی و پشتی‌های ترکمن، یکی از مناطق گردشگرپذیر استان است.
جمعیت این شهرستان حدود 109هزار نفر است و وسعت آن به 1,763 کیلومتر مربع می‌رسد که معادل 6.8 درصد از مساحت استان گلستان می‌باشد. بسیاری از ساکنان این منطقه ترکمن هستند.
آق قلا از شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به شهرستان‌های گرگان و علی‌آباد، از شرق به شهرستان گنبد و از غرب به شهرستان ترکمن محدود می‌شود.
در حدود سال 964 هجری قمری (حدود 450 سال پیش) شاه طهماسب اول صفوی دستور داد قلعه‌ای به نام مبارک آباد در محل کنونی آق قلا ساخته شود.
دیواره‌های این قلعه در سمت شمال حدود 20 کیلومتر، در غرب 2 کیلومتر، در شرق 1.6 کیلومتر بوده و مساحت آن نیز حدود 3.5 کیلومتر مربع بود.
پس از دوران شاه طهماسب، این قلعه ویران شد اما به دستور شاه عباس دوباره تعمیر و بازسازی گردید.
نام آق قلا یا آق قلعه احتمالاً به خاطر سکونت قاجارهای ترک در این ناحیه یا به خاطر ترکمن‌هایی که بعد از قاجارها در آنجا ساکن شدند، به این نام انتخاب شده است.
حوادث مهمی که در آق قلا (مبارک آباد) بعد از شاه عباس رخ داد، در زمان فتحعلی خان قاجار و پس از او در دوره پسرش محمد حسن خان و نوه‌اش آقامحمدخان قاجار (بنیانگذار سلسله قاجار) اتفاق افتاد.
آنها در زمان مشکلات و شکست‌ها به سمت شمال و آق قلا پناه می‌آوردند و از اینجا برای جمع‌آوری نیروها و تجهیزات استفاده می‌کردند.
فتحعلی خان نیز در جوانی مدتی در آق قلا زندگی کرد.
او از همین منطقه توانست به فتح استرآباد و مازندران دست یابد و در زمان حمله افغان‌ها به اصفهان، به عنوان یک سردار بزرگ در شمال و به ویژه استرآباد شناخته شد.
به همین دلیل، طهماسب سوم (ولیعهد) پس از فرار از اصفهان در زمان محاصره افغان‌ها، به مازندران و سپس به استرآباد آمد تا از قدرت فتحعلی خان استفاده کند.
فتحعلی خان او را به آق قلا نیز برد. این سفر احتمالاً به خاطر تماس با ترکمن‌های آنجا و کمک از سواران آنها برای مقابله با افغان‌ها بود.
بعد از قتل فتحعلی خان، پسرش محمدحسن خان قاجار (پدر آقامحمدخان) در ترکمن صحرا و اطراف آق قلا با حمایت ترکمن‌ها علیه سپاهیان نادرشاه افشار و قشون زندیه مقاومت کرد.
واتسن محل اصلی قدرت‌گیری محمدحسن خان را آق قلا دانسته است.
پس از محمد حسن خان، پسرش آقا محمد خان نیز در اوایل قدرت‌گیری‌اش در استرآباد به ترکمن‌ها دقت می‌کرد و هر از چند گاهی به میان آنها پناه می‌برد.
اما سرانجام، حدود دو دهه بعد، در اوج قدرتش، اتفاقاتی رخ داد که وی مجبور به سرکوب ترکمن‌ها، که روزگاری حامیان او بودند، شد.
اماکن دیدنی شهرستان آق قلا
1. تالاب اینچه
از جاذبه‌های طبیعی آق قلا می‌توان به تالاب اینچه اشاره کرد که در ۲۳ کیلومتری شمال شهرستان آق قلا واقع شده است.
در سمت غرب تالاب، گلفشان اینچه قرار دارد که جاذبه توریستی بالایی دارد. این تالاب محل زیست پرندگان مهاجر زیادی چون فلامینگوها، قوها، غازها، و حواصیل‌ها است.
ماهیانی مثل کولی، اورنج، سیم پرک و شیشه ماهی نیز در این تالاب‌ها وجود دارند و فصل صید آنها طبق مجوز اداره محیط زیست گنبد از ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ اسفند هر سال می‌باشد.
چون این مجموعه تالاب‌ها و مرداب‌ها دارای مسیرهای دسترسی، مناطق مناسب برای اقامت، چشم‌اندازهای زیبا و پرندگان بومی و مهاجر هستند، امکان ایجاد یک مرکز گردشگری جذاب را فراهم می‌کنند.
2. سد وشمگیر
سد وشمگیر نیز در فاصله ۶۲ کیلومتری شمال شرق گرگان و در محلی به نام سنگر بر روی رودخانهٔ گرگان ساخته شده است.
“`html
فاصله این منطقه از ساحل دریای خزر ۷۰ کیلومتر و از مرز ایران و ترکمنستان ۲۴ کیلومتر است.
این سد دارای یک مخزن اصلی با ظرفیت ۶۰ میلیون مترمکعب و سه مخزن ذخیره است. مخزن اول با ظرفیت ۱۸ میلیون مترمکعب همزمان با ساخت سد ایجاد شده، مخزن دوم با ظرفیت ۱۲ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۶۳ ساخته شده و مخزن سوم دارای ظرفیت ۶ میلیون مترمکعب است.
هدف اصلی ساخت این سد، تأمین و تقسیم ۳۲۵ میلیون مترمکعب آب کشاورزی در سال برای آبیاری ۲۵۰۰۰ هکتار زمین‌های کشاورزی است.
3. پل تاریخی آق قلا
از دیگر جاذبه‌های این استان، پل تاریخی آق قلا است که در حدود ۱۸ کیلومتری شمال گرگان قرار دارد و مربوط به دوره صفوی است. در سال‌های اخیر، این پل تعمیر و مرمت شده و اکنون همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این پل تاریخی دارای تزئینات آجری زیبایی است و به عنوان یکی از آثار تاریخی منحصر به فرد ایران در گرگان شناخته می‌شود.
معماری خاص و هوشمندانه این پل، از ویژگی‌های برجسته آن است. ساخت این بنا در دوران شکوفایی هنر آجرکاری در ایران انجام شده است.
قدمت و اهمیت تاریخی و فرهنگی این پل، آن را به یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری کشور تبدیل کرده است.
4. پنجشنبه بازار آق قلا
پنجشنبه بازار آق قلا یکی از دیدنی‌های این شهر است. در این بازار محلی و جذاب، مردم از گروه‌های مختلف کالاهای خود را عرضه می‌کنند و در میان آنها، صنایع دستی مردم ترکمن، مانند قالی، قالیچه و پشتی‌های زیبا، از همه بیشتر جلب توجه می‌کند.
5. گل فشان قارن یارق آق قلا
پدیده طبیعی و آتشفشانی “گل فشان قارن یارق” در شمال غرب آق قلا، یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی این منطقه است.
قارن یارق یک پدیده طبیعی و آتشفشانی قدیمی است که در گذشته از دهانه آن گاز و گل به بیرون می‌آمد. اکنون این گل فشان به صورت یک تپه مخروطی شکل درآمده و آثار فرسایش در آن به وضوح قابل مشاهده است. گازهای آن از منابع نفتی و گازی زیرزمین تأمین می‌شود و به همین دلیل شبیه به فوران‌های آتشفشانی است، به همین دلیل نیز آن را آتشفشان گل می‌نامند.
منابع مختلف قطر دهانه آن را بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر ثبت کرده‌اند.
قارن یارق در زبان ترکمنی به معنی “شکم پاره” یا “جایی که زمین شکافته شده” است.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`