“`html
هیدروپونیک یا آبکشت چیست؟
هیدروپونیک یا آبکشت یک روش جدید برای رشد گیاهان است که در آن از خاک استفاده نمی‌شود. در این روش، گیاه با یک محلول غذایی تغذیه می‌شود که تمامی مواد مغذی لازم برای رشد گیاه در آن وجود دارد. ریشه گیاه یا در این محلول غذایی قرار می‌گیرد یا در یک بستر از مواد خنثی که به این محلول آغشته شده است.
در کشت هیدروپونیک که به کشت بدون خاک هم معروف است، متخصصان نیازهای غذایی گیاه را اندازه‌گیری می‌کنند و به جای خاک، آب با مواد مغذی مناسب به گیاه داده می‌شود. در این نوع کشت از موادی مانند پرلیت برای نگه‌داری گیاه استفاده می‌شود و در نتیجه نیازی به خاک نیست.
این روش یکی از شیوه‌های رایج برای کشت علوفه است و با توجه به خشکسالی‌هایی که در ایران رخ می‌دهد، استفاده از این روش ضروری به نظر می‌رسد.
انواع کشت هیدروپونیک
هیدروپونیک به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در قدیمی‌ترین روش، گیاهان در بسترهای کاه کشت می‌شوند و مواد غذایی به آنها داده می‌شود. روش‌های جدیدتری مثل NFT وجود دارد که در آن مواد غذایی به طور نازکی به گیاه داده می‌شود. دو نوع سیستم برای تغذیه گیاهان در هیدروپونیک وجود دارد:
سیستم باز:
در این سیستم، عناصر شیمیایی مورد نیاز گیاه فقط یک بار به آن داده می‌شود و بعد از اینکه گیاه از آن استفاده کرد، از طریق سوراخ‌های موجود در زیر بستر خارج می‌شود.
سیستم بسته: در این سیستم، محلول غذایی بیش از یک بار استفاده می‌شود. برای جلوگیری از افت کیفیت محلول غذایی، باید به طور مداوم کیفیت آن بررسی شود و موادی که گیاه جذب کرده‌اند دوباره به محلول اضافه شوند.
بستر کشت هیدروپونیک
معمولاً برای جلوگیری از ورود نور خورشید و رشد خزه، از مواد کدر استفاده می‌شود. این مواد از جهات مختلف محافظت می‌کنند و فقط در جایی که گیاه قرار دارد، باز هستند. می‌توان از لوله‌های گشاد پلاستیکی، کیسه‌های نایلونی تیره و چیزهای مشابه برای ساخت بستر کشت استفاده کرد.
مواد غذایی موردنیاز درکشت هیدروپونیک
خاک دارای خاصیت‌هایی است که می‌تواند مواد مغذی را در خود نگه دارد و در صورت نیاز، آنها را به محلول خاک برگرداند. در کشت هیدروپونیک، این خاصیت وجود ندارد. در بعضی از سیستم‌ها، محلول غذایی قابلیت چرخش دارد و در یک مخزن، کمبود مواد را جبران کرده و دوباره به مدار برمی‌گردد که به نوعی شباهت به خواص خاک دارد.
در سیستم‌های بدون خاک، از محلول‌های غذایی برای تغذیه گیاه استفاده می‌شود. برای تهیه این محلول‌ها معمولاً از نمک‌های معدنی مانند نیترات پتاسیم و سولفات پتاسیم استفاده می‌کنند. برای تهیه این محلول‌ها، فرمول‌های مختلفی وجود دارد.
“`
برای هر نوع گیاه خاص، یک فرمول غذایی مناسب و ویژه تهیه می‌شود که نیازهای غذایی آن گیاه را تأمین کند. بنابراین، غلظت عناصر غذایی در محلول غذایی به دقت کنترل می‌شود تا تمام مواد مغذی مورد نیاز به اندازه کافی موجود باشد.
کشت بدون خاک شامل روش‌های مختلفی برای رشد گیاهان است. این روش‌ها شامل کشت آبی، کشت در ماسه، کشت در سنگریزه، کشت هوایی و کشت در لوله و غیره می‌شود.
کلمه هیدروپونیک برای اولین بار در آمریکا به کار رفت و به معنای کشت بدون خاک است. اما در آلمان و انگلیس به این روش کشت آب گفته می‌شود.
این روش کشت گیاهان بدون خاک، سال‌ها پیش در فلسطین اشغالی استفاده شده و به دلیل کمبود آب و خاک، یک گزینه مناسب و جایگزین برای روش‌های کشاورزی معمولی محسوب می‌شود.
اهداف کشت هیدروپونیک
- تولید میوه و سبزی تازه در زمین‌های خشک، سنگی، باتلاقی و زمین‌هایی که به هر دلیلی نمی‌توان در آنها کشت کرد.
- استفاده از مکان‌های بلااستفاده مانند انبار و گاراژ.
- کشت مداوم گیاهان علوفه‌ای برای تأمین علوفه در واحدهای دامداری کوچک.
- صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه در مصرف آب در مناطق کم‌آب.
- تولید بیشتر سبزیجات و گل‌ها در گلخانه‌ها، حتی در فصل‌های نامناسب.
- پیش‌بینی آسان‌تر میزان تولید 7- بهبود کیفیت محصولات.
- کاهش بیماری‌های ارگانیک و انگلی در گیاهان.
- کاهش هزینه‌های نیروی انسانی به دلیل عدم نیاز به فعالیت‌های مرتبط با خاک.
مزایای کشت هیدروپونیک
در این روش کشت نیاز به شخم زدن و آبیاری نیست و مصرف آب به شدت کاهش می‌یابد. ضدعفونی کردن محیط رشد نیز بسیار آسان و کم‌هزینه است. چون محلول غذایی به صورت مایع است، کنترل آن راحت‌تر است. همچنین، در جاهایی که خاک نامناسب است یا به برخی بیماری‌ها مبتلا است، می‌توان به راحتی کشت را انجام داد. کنترل شرایط محیطی مانند نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا نیز ساده‌تر است.
مزایای کلیدی کشت هیدروپونیک شامل:
1- کاهش سطح زیر کشت
۲- کاهش هزینه‌های کشت، داشت و برداشت
۳- کاهش مصرف آب
۴- کاهش مصرف کود
۵- کاهش هزینه خوراک دام
۶- کاهش واردات دانه
۷- افزایش محصولات دامی
معایب کشت هیدروپونیک
یکی از بزرگ‌ترین معایب این روش نیاز به سرمایه‌گذاری بالا است. زیرا تمام سیستم اتوماتیک بوده و نیاز به متخصصان دارد. همچنین، آلودگی آب‌های زیرزمینی به علت ترکیب با محلول غذایی می‌تواند مشکل‌ساز شود. اما با پیشرفت تکنولوژی این معایب به تدریج حل می‌شوند و در سیستم‌های بسته، آلودگی آب‌های زیرزمینی وجود ندارد. این روش توسط یکی از اعضای مرکز پژوهش‌های بدون خاک ایران برای تولید علوفه هیدروپونیک ابداع شده است.
بیشتر بخوانید:
