به طور کلی، درخت خرنوب یکی از گیاهان خودرویی است که در بسیاری از نواحی گرمسیری به راحتی رشد می‌کند. در حال حاضر، کاشت و پرورش این درخت در کشور ما به خاطر محصول و زیبایی که دارد، بسیار محبوب شده است.
آشنایی با نحوه کاشت درخت خرنوب
درختان خرنوب در واقع از گیاهان بومی مناطق مدیترانه‌ای هستند، یعنی مناطقی مانند جنوب اروپا، شمال آسیا و جزایر آن‌ها. در کشور ما نیز، درختان خرنوب قدیمی در غار شاهپور واقع در نزدیکی کازرون وجود دارند.
درخت خرنوب، گونه‌ای از گیاهان گل‌دهنده است که معمولاً به شکل درختچه و همیشه سبز رشد می‌کند. این گیاه معمولاً تا ۱۵ متر ارتفاع می‌زند و تاج آن به شکل نیمه‌کروی و وسیع است. تنه خرنوب بسیار محکم و قهوه‌ای رنگ است و از جنسی خشن و زبر برخوردار است.
برگ‌های خرنوب بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر طول دارند و به صورت متناوب روی درخت چیده شده‌اند. در برخی از گونه‌های خرنوب ممکن است برگچه‌هایی در انتهای گیاه وجود داشته باشد. بیشتر درختان خرنوب دو پایه هستند و در ۱۵ سال اول زندگی خود هیچ میوه‌ای نمی‌دهند.
گل‌های خرنوب بدون گلبرگ و به صورت خوشه‌ای رشد می‌کنند. میوه‌های این درخت معمولاً ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر طول و ۲ الی ۳ سانتی‌متر عرض دارند و به صورت آویخته به شاخه‌های درخت دیده می‌شوند.
می‌توان گفت که کاشت و تکثیر درخت خرنوب با چالش‌هایی مواجه است، زیرا قلمه‌های این گیاه به سختی ریشه‌دار می‌شوند و تولید ریشه‌های جانبی نیز کم است. به همین دلیل، استفاده از بذر یکی از روش‌های رایج کشت درخت خرنوب است.
روش‌های تکثیر گیاه خرنوب
بذرهای این گیاه به محض کاشته شدن، به سرعت جوانه می‌زنند و می‌توانید آن‌ها را در فصل بهار در باغ یا مزرعه بکارید. اما از آنجایی که پوسته بذر خرنوب بسیار سخت و خشک است، بهتر است قبل از کاشت، آن‌ها را در محلول رقیق اسید سولفوریک یا هیدروکلریک قرار دهید.
زمانی که بذرها به دو برگی تبدیل شدند، باید آن‌ها را در سینی‌های کشت بکارید. زمانی که نهال‌های خرنوب به ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر رسیدند، می‌توانید آن‌ها را به محل اصلی کشت منتقل کنید. توجه داشته باشید که رشد خرنوب در سال اول معمولاً کند است و می‌توانید با محلول‌پاشی سرعت آن را افزایش دهید.
دستورالعمل برداشت گیاه خرنوب
به طور کلی، سخت‌ترین بخش کشت و کار خرنوب، برداشت محصول است که باید با دقت انجام شود. این کار را می‌توان با کمک زدن چوبی به میوه‌ها برای ریزش آن‌ها بر روی تور یا پارچه انجام داد. برداشت میوه نیازمند دقت است، زیرا گلدهی همزمان با رسیدن محصول سال قبل رخ می‌دهد و اگر در این زمان به میوه‌ها آسیبی وارد شود، عملکرد سال بعد کاهش خواهد یافت.
شرایط مورد نیاز برای نگهداری درخت خرنوب
همانطور که می‌دانید، تمامی گیاهان برای رشد صحیح به شرایط خاصی نیاز دارند که شما باید آن‌ها را فراهم کنید. در ادامه به برخی از شرایط لازم برای کاشت و نگهداری درخت خرنوب اشاره می‌کنیم.
- نور و دمای کافی:
به طور کلی، درخت خرنوب مانند سایر درختان میوه همچون پرتقال یا بادام به آب و هوای معتدل نیاز دارد. این گیاه در برابر سرما مقاومت کمی دارد و اگر در این شرایط قرار گیرد، به سرعت دچار آسیب می‌شود. دماهای زیر ۲ درجه سانتیگراد می‌تواند به این درخت آسیب برساند.
این دما در بسیاری از روزهای زمستان ممکن است بوجود آید، اما باید از افت ناگهانی دما و رطوبت نیز مراقب بود. به عبارت دیگر، اگر دما به تدریج در شب کاهش یابد، درخت بهتر نگهداری خواهد شد تا اینکه یک‌باره با دما پایین مواجه شود.
تنها در صورتی که دما از ۴۵ درجه سانتیگراد تجاوز کند، احتمال آسیب به گیاه وجود دارد.
- خاک غنی:
برای رشد گیاه خرنوب، نیاز به خاک مناسب است. بهتر است از خاک‌های آهکی نرم یا با بافت متوسط استفاده کنید، هرچند خرنوب می‌تواند در انواع خاک‌ها رشد کند. این گیاه به آب و هوای خشک عادت کرده و باید در خاکی که به خوبی آب را عبور می‌دهد، کشت شود؛ بنابراین نباید در خاکی که آب جمع می‌شود، رشد کند.
- آبیاری منظم:
در مورد آبیاری، خرنوب گیاهی است که به خوبی می‌تواند شرایط سخت را تحمل کند. اما باید مراقب باشید که سطح خاک خشک نشود، زیرا کمبود آب باعث پژمردگی می‌شود. از سوی دیگر، آبیاری زیاد هم می‌تواند باعث پوسیدگی ریشه گیاه شود.
کاربرد و خواص فراوان خرنوب
این گیاه بیشتر برای مصرف خوراکی کشت می‌شود و گل‌های آن نیز به زیبایی فضای سبز اضافه می‌کند. دانه‌های خرنوب که خشک شده و رسیده‌اند، معمولاً پودر می‌شوند و به عنوان کاکائو استفاده می‌شوند.
این گیاه دارای خواص ادرارآور، بهبود سرفه، کاهش LDL و افزایش HDL است و می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک کند و در درمان اسهال مؤثر باشد.
امروزه از خواص خرنوب برای درمان مشکلات تنفسی، آلرژی‌های ناشی از هوا، ناتوانی جنسی، التهاب ریه، سرطان ریه، کمبود تعداد اسپرم سالم و یبوست استفاده می‌شود.
در دانه‌های غلاف خرنوب، ترکیبات قندی وجود دارد که به خاطر طعم شیرین آن‌ها، در آشپزی به کار می‌روند. همچنین میوه‌های خرنوب به عنوان ماده اولیه سالم در تهیه شکلات و دسرها استفاده می‌شوند.