اختلال زبان پریشی چگونه قابل تشخیص و درمان است؟ (2 نکته مهم)

علائم اختلال زبان پریشی چیست؟

فردی که به آفازی یا زبان‌پریشی مبتلا است، معمولاً این نشانه‌ها را دارد:

جملات کوتاه یا نصفه و نیمه می‌گوید؛
جملات بی‌معنا می‌سازد؛
گاهی یک کلمه را به اشتباه به جای کلمه دیگر به کار می‌برد؛
در پیدا کردن کلمات مناسب با مشکل مواجه است؛
حرف‌های دیگران را نمی‌فهمد؛
چیزهایی که می‌خواند برایش قابل فهم نیست؛
چیزهایی را که می‌نویسد نمی‌فهمد.

انواع زبان پریشی

متخصصان برای تشخیص نوع آفازی به ۳ عامل اصلی توجه می‌کنند:

راحتی: آیا فرد به راحتی و روان صحبت می‌کند؟ آیا نحوه صحبتش از نظر سرعت، زیر و بم، تلفظ و ساختار درست است؟ آیا نوشتن برایش سخت نیست؟
فهم: آیا فرد می‌فهمد دیگران چه می‌گویند؟ آیا عبارات و جملاتی که او می‌گوید، معنا دارند؟ آیا می‌تواند کلمات نوشته شده را بخواند و بفهمد؟
تکرار: آیا در تکرار کلمات، عبارات یا جملات کامل دچار مشکل است؟

۱. آفازی بروکا

این نوع زبان‌پریشی به نام «آفازی غیرروان» یا «آفازی بیانی» نیز شناخته می‌شود. ویژگی‌های افراد مبتلا به آفازی بروکا شامل این موارد است:

صحبت سخت: این افراد برای ساختن جملات تلاش می‌کنند و ممکن است بارها کلمات یا عبارات ساده را تکرار کنند، اما نمی‌توانند چیزی را که به آنها می‌گویید، تکرار کنند. افرادی که مشکل شدیدی دارند، حتی نمی‌توانند صدایی تولید کنند یا فقط قادر به تولید یک صدای ساده هستند.
فهم خوب: اگرچه افراد مبتلا به آفازی بروکا نمی‌توانند خوب صحبت کنند، اما می‌توانند حرف‌های دیگران را بفهمند.
مشکل در تکرار: آفازی بروکا توانایی تکرار را تحت تأثیر قرار می‌دهد، یعنی ممکن است فرد برای تکرار کلمات یا عباراتی که به او می‌گویید دچار مشکل شود.
سایر علائم: آسیب به ناحیه بروکا، به ویژه بعد از سکته مغزی، بر ناحیه نزدیک مغز که حرکات عضلات را کنترل می‌کند نیز تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل ممکن است یک طرف بدن فرد مبتلا به آفازی بروکا فلج شود.

۲. آفازی ورنیکه

این نوع زبان‌پریشی که به نام «آفازی روان» یا «آفازی گیرنده» نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین انواع آفازی است. ویژگی‌های افراد مبتلا به آفازی ورنیکه شامل:

صحبت کردن روان: این افراد به راحتی می‌توانند صحبت کنند، اما ممکن است چیزهایی بگویند که گیج‌کننده یا بی‌معنا باشد. گاهی ممکن است از کلمات نادرست استفاده کنند یا حتی کلمات جدیدی بسازند.
مشکل درک: این افراد در فهمیدن حرف‌های دیگران مشکل دارند. ممکن است جملات ساده را بفهمند، اما هر چه جمله یا عبارت پیچیده‌تر شود، برایشان سخت‌تر می‌شود.
مشکل در تکرار: آفازی ورنیکه بر توانایی تکرار تأثیر می‌گذارد، یعنی ممکن است فرد برای تکرار کلمات یا عباراتی که به او می‌گویید مشکل داشته باشد.
علائم دیگر: ناحیه ورنیکه نزدیک به قسمت‌هایی از مغز است که به عملکرد بینایی مربوط می‌شود. بنابراین افراد مبتلا به این نوع آفازی معمولاً با مشکلات بینایی نیز مواجه هستند. این افراد غالباً دچار آنوسوگنوزیا هستند، وضعیتی که در آن فرد نمی‌تواند علائم مشکل پزشکی را بشناسد یا پردازش کند. به این معنا که آنها نمی‌دانند یا نمی‌توانند بفهمند که به این نوع آفازی مبتلا هستند.

۳. آفازی گلوبال

این نوع آفازی شدیدترین حالت زبان پریشی است و افرادی که به آن مبتلا هستند معمولاً این ویژگی‌ها را دارند:

ازدست‌دادن تسلط: افراد مبتلا به آفازی گلوبال به سختی می‌توانند کلمات را بگویند و در موارد حاد حتی ممکن است فقط قادربه ایجاد صداهای کوچک باشند یا اصلاً نتوانند صدایی تولید کنند.
مشکل در فهم: این افراد در فهمیدن صحبت‌های دیگران به مشکل برمی‌خورند. ممکن است جملات بسیار ساده را بفهمند، اما هر چه جمله یا عبارت پیچیده‌تر باشد، درک آن برایشان سخت‌تر می‌شود.
مشکل در تکرار: آفازی گلوبال بر قدرت تکرار فرد تأثیر می‌گذارد، یعنی ممکن است فرد برای تکرار کلمات یا عباراتی که به او می‌گویید با مشکل روبرو شود.

سایر علائم: این نوع آفازی در شرایطی رخ می‌دهد که آسیب شدید به مغز ایجاد می‌شود، مانند سکته‌های مغزی یا آسیب جدی به سر. این آسیب معمولاً شدید است.

و بخش‌های مختلف مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است علائم جدی دیگری مانند فلج در یک طرف بدن و نابینایی را به همراه داشته باشد.

۴. آفازی حرکتی کورتیکال

این نوع آفازی مشابه آفازی بروکا است، اما معمولاً شدت کمتری دارد. تفاوت اصلی این است که افرادی که به این نوع آفازی مبتلا هستند، معمولاً در تکرار جملات یا عباراتی که به آنها گفته می‌شود، مشکلی ندارند.

۵. آفازی حسی ترنسکورتیکال

این نوع از آفازی به آفازی ورنیکه شباهت دارد، اما معمولاً شدت آن کمتر است. افرادی که به این نوع آفازی دچار هستند، مانند افراد مبتلا به آفازی حرکتی، معمولاً در تکرار جملات یا عبارات مشکلی ندارند. این نوع آفازی بیشتر با بیماری‌های دژنراتیو مغز مانند آلزایمر دیده می‌شود.

۶. آفازی هدایتی

این نوع آفازی بر روی روانی صحبت کردن تأثیر می‌گذارد، اما بر درک افراد تأثیری ندارد. افراد مبتلا به این مشکل ممکن است در تلفظ صحیح کلمات مشکل داشته باشند، به ویژه هنگامی که سعی می‌کنند چیزی را تکرار کنند که به آنها می‌گویید.

۷. آفازی آنومیک

افراد مبتلا به این نوع آفازی همواره در جستجوی کلمات هستند، به ویژه نام اشیا یا کلماتی که عمل خاصی را توصیف می‌کنند. آنها معمولاً برای دور زدن این مشکل، از چندین کلمه برای توضیح قصد خود استفاده می‌کنند یا به جای کلمه مورد نظر از واژه‌های کلی مانند “چیز” بهره می‌برند.

۸. آفازی ترنسکورتیکال مختلط

این نوع آفازی مانند آفازی گلوبال است، با این تفاوت که افراد مبتلا به آن می‌توانند کلام شما را تکرار کنند.

علل ابتلا به زبان پریشی

هر نوع بیماری که به مغز آسیب می‌زند، می‌تواند باعث آفازی شود. گاهی اوقات نیز مشکلاتی که بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند، علت بروز این اختلال هستند. از جمله علل ممکن برای این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری آلزایمر;
آنوریسم;
جراحی مغز;
تومورهای مغزی (شامل سرطان);
هیپوکسی مغزی (آسیب به مغز به خاطر کمبود اکسیژن);
ضربه مغزی;
زوال عقل;
اختلالات رشدی و مشکلات مادرزادی;
صرع یا تشنج (خصوصاً اگر به مغز آسیب دائمی بزند);
اختلالات ژنتیکی;
التهاب مغز (آنسفالیت) که ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی یا شرایط خودایمنی باشد;
میگرن (این اثر موقتی است);
پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی;
سموم (مانند مسمومیت با مونوکسید کربن یا مسمومیت با فلزات سنگین);
سکته مغزی یا حملات ایسکمی گذرا (TIAs).

تشخیص زبان پریشی

برای تشخیص آفازی، از ترکیبی از معاینه فیزیکی، پرسش درباره سابقه پزشکی، تصاویر برداری و آزمایش‌های تشخیصی استفاده می‌شود. پزشک ممکن است انجام چندین آزمایش را تا برای رد کردن دیگر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، توصیه کند. چند نمونه از این آزمایش‌ها عبارتند از:

بررسی‌های عملکرد حسی و عصبی: این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا مشکلات شنوایی یا آسیب عصبی علت مشکل فعلی نیستند.
تست‌های شناختی و حافظه: این تست‌ها به پزشک اطمینان می‌دهند که مشکل ناشی از توانایی تفکر یا حافظه فرد نیست.
تست‌های تشخیصی و تصویربرداری: این آزمایش‌ها آسیب‌دیدگی یا نشانه‌های آسیب به مغز را شناسایی می‌کنند.

برخی از آزمایش‌ها برای شناسایی علت آفازی انجام می‌شوند، از جمله:

آزمایش خون;
سی‌تی اسکن;
الکتروانسفالوگرام (EEG);
الکترومیوگرافی;
تست پتانسیل‌های برانگیخته;
آزمایش ژنتیک;
ام‌آرآی;
توموگرافی با گسیل پوزیترون (PET);
پونکسیون کمری;
اشعه ایکس.

پیشگیری از زبان پریشی

اختلال زبان پریشی معمولاً به طور ناگهانی رخ می‌دهد و بنابراین نمی‌توان به راحتی از آن پیشگیری کرد. با این حال، می‌توانید سعی کنید از مواردی که می‌تواند منجر به این اختلال شود، جلوگیری کنید یا خطر ابتلا به آنها را کاهش دهید. در ادامه به چند راهکار اشاره می‌شود.

۱. رژیم غذایی سالم و وزن مناسب داشته باشید

بسیاری از بیماری‌های قلب و عروق، به ویژه سکته مغزی، می‌توانند به مغز آسیب برسانند و باعث بروز آفازی شوند. پیشگیری از سکته مغزی و شرایط مشابه، مهم‌ترین کار برای جلوگیری از آفازی یا کاهش احتمال ابتلا به آن است. داشتن رژیم غذایی مناسب و وزن مناسب می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.

۲. عفونت‌ها را جدی بگیرید

عفونت‌های چشم و گوش باید به سرعت درمان شوند. اگر این عفونت‌ها به مغز منتقل شوند، می‌توانند باعث آسیب مغزی و در نتیجه آفازی شوند.

۳. از وسایل ایمنی استفاده کنید

یکی از دلایل آسیب مغزی، ضربه به سر یا آسیب‌های دیگر است. چه در محل کار باشید و چه در مکان‌های دیگر، استفاده از وسایل ایمنی می‌تواند از آسیب مغزی جلوگیری کند که ممکن است منجر به آفازی شود. به عنوان مثال، کلاه ایمنی و کمربند ایمنی از این وسایل هستند.

۴. به وضعیت سلامتی خود توجه کنید

مدیریت بیماری‌های مزمن می‌تواند از بروز مشکلاتی جلوگیری کند که ممکن است به آسیب مغزی و آفازی منجر شوند. چند بیماری مزمن که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهند و ممکن است باعث سکته شوند، شامل:

دیابت نوع ۲؛
فشار خون بالا؛
صرع.

درمان آفازی

بروس ویلیس پس از اینکه خبر ابتلایش به آفازی منتشر شد، اعلام بازنشستگی کرد. این ستاره هالیوود به دلیل تشخیص این بیماری از حرفه‌اش کنار رفت.

متاسفانه درمان مستقیمی برای آفازی وجود ندارد و برای درمان آن باید بیماری اصلی که باعث بروز آن شده است درمان گردد. در مواردی مانند سکته مغزی، در بعضی مواقع بازگرداندن سریع خون به ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند از آسیب دائمی جلوگیری کند یا آن را محدود کند.

اگر آفازی به خاطر مشکلات موقتی مثل ضربه مغزی، میگرن، تشنج یا نوعی عفونت ایجاد شده باشد، معمولاً این وضعیت موقتی است. آفازی معمولاً با بهبودی مشکل موقتی بهبود می‌یابد یا کاملاً از بین می‌رود.
برای کسانی که آسیب مغزی طولانی‌مدت یا دائمی دارند، درمان گفتار می‌تواند کمک‌کننده باشد و مهارت‌های زبانی فرد را بهبود ببخشد.