تغذیه اسب یک رشته علمی و هنری است. افرادی که در این زمینه کار می‌کنند، از جمله متخصصان تغذیه و صاحبان اسب، باید بتوانند تعادل خوبی میان علم و هنر برقرار کنند. کسی که هر روز با اسب خود در تماس است، بهترین فرد برای تصمیم‌گیری درباره استفاده درست از توانایی‌های اسب است. این افراد می‌توانند از دانش متخصصان تغذیه برای تأمین نیازهای غذایی اسب بهره ببرند. توانایی تشخیص نیازها و ویژگی‌های خاص هر اسب در واقع هنر تغذیه است.
اسب‌ها برای اینکه سالم بمانند و بتوانند کارهای مختلف را به درستی انجام دهند، به حدود 40 نوع ماده مغذی نیاز دارند که باید به مقدار کافی در اختیارشان قرار گیرد.
این مواد به یکی از 6 دسته زیر تقسیم می‌شوند:
– کربوهیدرات‌ها
– پروتئین‌ها
– چربی‌ها
– مواد معدنی
– ویتامین‌ها
– آب
–
اسب‌ها عموماً از یک جیره غذایی شامل علوفه خشک، یولاف و سبوس تغذیه می‌کنند. میزان کنسانتره‌ای که اسب باید بخورد، بسته به نوع و شدت کار او متفاوت است. اما امروزه تنظیم یک جیره غذایی با استفاده از مواد غذایی مختلف و مکمل‌های موجود کار آسانی نیست و به محاسبات دقیق نیاز دارد. بنابراین، برای تصمیم‌گیری در مورد تغذیه اسب‌ها باید به چندین نکته مهم توجه کرد.
این نکات شامل:
– چگونگی دسترسی به خوراک
– قیمت هر کدام از اجزای جیره
– نیازهای غذایی اسب‌ها
– کیفیت خوراک
– میزان مواد مغذی هر نوع خوراک
خوراک اسب‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
1. خوراک‌های علوفه‌ای (فیبری)
2. کنسانتره (مواد غذایی متراکم)
یک جیره غذایی مناسب باید انرژی، پروتئین، چربی، مواد معدنی، انواع ویتامین‌ها و آب را به مقدار کافی فراهم کند تا اسب سالم و پرتحرک باشد و بتواند فعالیت‌های مورد نظر را انجام دهد. نیازهای غذایی اسب‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله می‌توان به:
اندازه بدن – وضعیت بدن – نوع فعالیت – اشتها – سن – مرحله تولید مثل – سلامتی – محیط – مدیریت
علاوه بر این، قوانینی وجود دارد که باید در تغذیه اسب رعایت شود:
– توجه به وزن خوراک و نه حجم آن
– تغذیه متناسب با نیاز بدن
– تغذیه به میزان کمتر از اشتهای کامل حیوان
– بیشتر استفاده کردن از علوفه و مواد خشبی و کاهش مصرف خوراک‌های متراکم (کنسانتره)
– غذا دادن بر اساس وزن اسب
– اصلاح و تغییر جیره در صورت نیاز
– کرم کشی منظم
– بازبینی دندان‌ها به‌طور منظم.
در مورد مکمل‌ها نیز باید بدانید که تنها استفاده از یک مکمل به موفقیت نمی‌انجامد، بلکه شما باید کمبودها و عدم تعادل‌ها را در جیره خود برطرف کنید. بنابراین، قبل از انتخاب مکمل، از خود بپرسید که اسب شما به چه چیزی نیاز دارد. برای این کار، می‌توانید از نظرات یک متخصص تغذیه یا دامپزشک با تجربه کمک بگیرید.
منابع موجود برای تغذیه اسب
تغذیه اسب
منابع خوراک
۱- علوفه:
الف) علوفه تازه: که ممکن است به شکل چرا در مرتع یا به‌طور مستقیم بعد از برداشت مورد استفاده قرار گیرند. علوفه‌های جوان دارای آب، پروتئین و خوشمزگی بیشتری هستند. خانواده حبوبات نسبت به خانواده علف‌ها پروتئین بیشتری دارد و علف‌ها نیز از حبوبات انرژی بیشتری دارند.
بیشتری دارند. بنابراین، بهترین حالت مصرف این دو گروه به صورت همزمان است.
ب) علوفه خشک: به علوفه‌ای گفته می‌شود که بعد از برداشت، در برابر نور خورشید یا حرارت مصنوعی خشک می‌شود و معمولاً باید رطوبت آن کمتر از ۱۵٪ باشد. خشک کردن علوفه در مقابل خورشید باعث افزایش ویتامین D آن می‌شود. هنگام حمل علوفه خشک باید دقت شود که تا حد ممکن برگ‌های علوفه که بخش باارزش‌تری از آن است، از بین نرود و این کار باید قبل از خشک شدن کامل انجام شود.
ج) علوفه سیلو شده: این یکی از روش‌های ماندگاری علوفه برای مدت طولانی است. در این روش، علوفه تازه با رطوبت حدود ۷۰٪ روی هم قرار می‌گیرد و با پوشاندن آن، عملیات تخمیر آغاز می‌شود. این تخمیر به حفظ و ثبات علوفه کمک می‌کند و مانع از فساد آن می‌شود.
برای تهیه سیلوی خوب، ۳ شرط مهم وجود دارد:
۱- خارج کردن هوا با فشردن علوفه،
۲- جلوگیری از ورود و خروج هوا،
۳- پایین آوردن PH تا ۵/۴.
هر چه تخمیر لاکتیک در سیلو بیشتر باشد، بهتر است (تخمیر بوتیریک مفید نیست).
د) علوفه مرتعی: این علوفه‌ها از چراگاه‌هایی به‌دست می‌آیند که به‌طور طبیعی رشد کرده‌اند. ارزش غذایی علوفه مرتعی بسته به نوع گیاه متفاوت است. هر چه مرتع از گیاهان بقولات غنی‌تر باشد، ارزش غذایی آن بالاتر و پروتئین بیشتری دارد.
برخی از علوفه‌های مناسب برای اسب بر اساس خانواده شامل موارد زیر است:
بقولات: مانند یونجه، انواع شبدرها، اسپرس و… این‌ها از نظر پروتئین، کلسیم و ویتامین‌های A، E و K غنی هستند.
گراس‌ها: شامل جو، گندم، ذرت، یولاف، مرغ و… که پروتئین کمتری نسبت به بقولات دارند، اما انرژی بیشتری به بدن می‌دهند.
تغذیه اسب و اطلاعات مفید آن
۲- خوراک‌های انرژی‌زا:
این خوراک‌ها معمولاً الیاف خام کمتری از ۱۸٪ و پروتئینی کمتر از ۲۰٪ دارند.
آنها انرژی زیادی تولید می‌کنند و مهمترین آنها شامل موارد زیر است:
الف) غلات: این‌ها شامل دانه‌های گراس‌ها هستند، مانند جو، ذرت، چاودار، سورگوم، یولاف، گندم و… در این دانه‌ها مقدار قابل توجهی نشاسته وجود دارد که به عنوان انرژی ذخیره می‌شود. برای نگهداری مناسب، رطوبت آنها باید حدود ۱۲٪ باشد. غلات به جز ذرت، معمولاً از نظر ویتامین A ضعیف هستند و اسیدهای آمینه متیونین و لیزین در پروتئین آنها کم است. به‌طور کلی از نظر کلسیم فقیر و از نظر فسفر غنی هستند.
مهمترین غله‌ای که در خوراک اسب استفاده می‌شود، جو است. ذرت و یولاف نیز کاربرد زیادی دارند.
ب) فرآورده‌های فرعی غلات: مانند جنین ذرت و آرد جنین گندم.
ج) ملاس‌ها: مهمترین آنها ملاس چغندرقند و نیشکر است که محصولات جانبی کارخانجات قند هستند. به دلیل اثر مسهل آنها، مصرفشان محدود است.
د) ریشه‌ها و غده‌ها: این مواد دارای آب زیادی هستند و به دلیل پایین بودن سلولز، قابلیت هضم بالایی دارند. انرژی نسبتا بالایی دارند. باید توجه داشت که هنگام مصرف، خاک آلوده نباشند. مهمترین آنها شامل چغندرهای علوفه‌ای، چغندرقند، سیب‌زمینی و هویج هستند. برخی از این مواد محدودیت مصرف دارند.
هـ) چربی‌ها و روغن‌ها: چربی‌ها معمولاً در دمای اتاق جامد و روغن‌ها مایع هستند. ۲۵/۲
کربوهیدرات‌ها انرژی تولید می‌کنند و مصرف آنها باید با احتیاط انجام شود. هنگامی که آنها را مصرف می‌کنیم، ویتامین‌های محلول در چربی مانند آ، د، ای و کا بهتر جذب می‌شوند. کربوهیدرات‌ها به دو دسته دامی و گیاهی تقسیم می‌شوند که نوع گیاهی بهتر است.
۳- مکمل‌های پروتئینی:
به خوراکی‌هایی که حداقل ۲۰٪ پروتئین دارند، مکمل‌های پروتئینی می‌گویند. این مکمل‌ها می‌توانند منشا گیاهی یا حیوانی داشته باشند. پروتئین‌های دامی معمولاً تنوع بیشتری در اسیدهای آمینه دارند و از نظر ارزش غذایی بهتر از پروتئین‌های گیاهی هستند، اما قیمت‌شان بیشتر است.
مکمل‌های پروتئینی گیاهی معمولاً از تفاله دانه‌های روغنی پس از استخراج روغن به‌دست می‌آیند که به کنجاله معروف هستند. درصد پروتئین این کنجاله‌ها بسته به روش استخراج روغن می‌تواند متغیر باشد.
مهمترین کنجاله‌هایی که مصرف می‌شوند شامل: سویا، تخم پنبه، بادام زمینی، آفتابگردان، منداب و گلرنگ هستند. هر کدام از این کنجاله‌ها به دلیل برخی ترکیبات موجود در آنها محدودیت مصرف دارند.
مکمل‌های پروتئینی دامی: این‌ها شامل پودر ماهی، پودر گوشت و استخوان، پودر خون، پودر پر، شیر پس چرخ، پودر آب پنیر و کشک هستند. این مکمل‌ها در خوراک اسب خیلی استفاده نمی‌شوند و معمولاً قیمت بالایی دارند.
همچنین مکمل‌های پروتئینی تک‌سلولی نیز وجود دارند که از کشت میکروارگانیسم‌های تک‌سلولی مانند قارچ، باکتری و جلبک بر روی محیط‌های خاص تولید می‌شوند.
از نیتروژن غیرپروتئینی همچون اوره نیز می‌توان در مقادیر بسیار کم استفاده کرد، اما به‌دلیل خطراتی که دارد، معمولاً در خوراک اسب استفاده نمی‌شود.
۴- ضایعات و پس‌مانده‌های کشاورزی:
این موارد شامل مواد خوراکی هستند که هدف اصلی تولید آنها نبوده، اما در کنار محصولات اصلی تولید شده و می‌توانند در غذای دام به کار روند.
تفاله نیشکر، تفاله چغندر قند، ملاس چغندرقند و نیشکر، برگ و طوقه چغندر قند و سبوس‌های گندم و برنج از مهمترین و پرمصرف‌ترین این اقلام هستند.
۵- مکمل‌های معدنی:
این مکمل‌ها کمبود مواد معدنی موجود در خوراک را تامین می‌کنند و عموماً به شکل آجر لیسیدنی در اختیار اسب‌ها قرار می‌گیرند یا مانند کربنات کلسیم، نمک و مواد معدنی به خوراک اضافه می‌شوند.
۶- مکمل‌های ویتامینی:
اگر خوراک از نظر ویتامین‌ها کمبود داشته باشد یا مثلاً اسب در معرض نور آفتاب نباشد تا ویتامین د تولید کند، می‌توان ویتامین‌ها را به خوراک اضافه کرد.
۷- افزودنی‌های خوراک:
این مواد افزوده شده به خوراک، باعث افزایش کارایی آن می‌شوند و شامل آنتی‌بیوتیک‌های غذایی، هورمون‌ها، آنزیم‌ها و محرک‌های رشد هستند.
فرآوری و غنی‌سازی مواد خوراکی:
مواد خوراکی را می‌توان با روش‌های مختلفی فرآوری کرد. این روش‌ها ممکن است فیزیکی، شیمیایی، میکروبی یا ترکیبی از این‌ها باشند.
روش‌های فیزیکی شامل خرد کردن علوفه و بلغور کردن غلات است، و روش‌های شیمیایی شامل غنی‌سازی کاه با آمونیاک است. همچنین روش‌های بیولوژیکی مانند اضافه کردن آنزیم‌هایی همچون سلولاز، پکتیناز و زایلاز و همچنین استفاده از قارچ‌های تک‌سلولی و مخمرها نیز وجود دارد. این روش‌ها می‌توانند به صورت ترکیبی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
روش‌های تعیین مقدار خوراک مصرفی:
برای تعیین خوراک اسب در دوره‌های مختلف فیزیولوژیکی باید نیازهای نگهداری و تولیدیات را برآورد و بر اساس آن، جیره غذایی تنظیم شود. نیازهای تولید نیز با هم متفاوتند؛ مثلاً یک دام جوان که در حال رشد است به پروتئین و مواد معدنی بیشتری نیاز دارد، در حالی که یک مادیان شیرده به انرژی بیشتری احتیاج دارد.
میزان
“`html
احتیاجات غذایی می‌توانند به دو صورت عددی یا درصدی بیان شوند. همچنین برای مشخص کردن نیازها می‌توان از انواع مختلف مغذی‌ها مانند پروتئین خام، پروتئین قابل هضم، انرژی قابل هضم و انرژی کل استفاده کرد. نکته مهم این است که اگر از شکلی برای بیان نیازها استفاده می‌شود، باید از همان شکل برای تنظیم جیره غذایی هم بهره برد.
۱- احتیاجات نگهداری: زمانی که اسب در حال استراحت است و هیچ گونه فعالیتی مانند تولید شیر، کار یا رشد ندارد، در حالت نگهداری قرار دارد. بنابراین، جیره غذایی باید به گونه‌ای باشد که وزن و ترکیب بدن او دچار تغییر نشود.
۲- احتیاجات تولید: در زمان‌هایی که اسب در حال تولید است، نیازهای غذایی او بیشتر می‌شود، به همین خاطر باید جیره به تناسب آن تنظیم شود. این شامل مواردی مانند آبستنی، شیردهی، رشد و فعالیت‌های ورزشی مانند پرش و اسبدوانی می‌شود.
تنظیم جیره
تنظیم جیره یکی از مهمترین بخش‌های علم تغذیه است. یک جیره غذایی متعادل باید شامل مقدار مناسبی از انرژی و مواد مغذی باشد تا بتواند نیازهای اسب را به مدت ۲۴ ساعت به خوبی تأمین کند.
برای آماده کردن جیره غذایی، باید به جداول استانداردی که نیازهای غذایی و مقدار مواد مغذی را نشان می‌دهند، دسترسی داشته باشیم. همچنین، جداولی که ترکیبات خوراک را از نظر مواد مغذی مختلف بیان می‌کنند نیز لازم است.
جداول استاندارد غذایی دو نوع اطلاعات به ما می‌دهند:
الف) احتیاجات غذایی،
ب) تجزیه مواد خوراکی.
این جداول به مواردی مانند خوشخوراکی، اقتصادی بودن، وضعیت فیزیکی خوراک، تفاوت‌های فردی اسب، اقلیم و شرایط مدیریتی اشاره نمی‌کنند. مهمترین جدول غذایی و احتیاجات، جدول NRC می‌باشد که مربوط به کشور آمریکا است.
برای نوشتن جیره، شناخت اقلام خوراکی در دسترس، اطلاعات درباره مواد مغذی هر خوراکی، قیمت آنها و محدودیت‌های مصرف آنها ضروری است، تا بتوانیم جیره‌ای تهیه کنیم که همه نیازهای اسب را برآورده کند و به صورت اقتصادی مقرون به صرفه باشد.
پس از تنظیم جیره، بهتر است که بازده آن به طور مرتب ارزیابی شود تا در صورت نیاز به اصلاحات، در تنظیمات بعدی اعمال شود.
تغذیه: اسبی که تشنه یا گرسنه است یا کم‌توجهی غذایی می‌شود، هیچ‌گاه سواری درستی نمی‌دهد. غذا باید دو ویژگی اصلی داشته باشد: اول، حرارت بدن اسب را ثابت نگه دارد و دوم، انرژی کافی برای زنده ماندن و کارهای اضافی که از او خواسته می‌شود را تأمین کند.
غذا باید با کار، سن و وزن اسب تناسب داشته باشد و نیازهای رشد و انرژی او را تأمین کند. (برای اسبی با سن متوسط ۱۰ سال، قد ۱۶۰ سانتی‌متر و وزن ۴۰۰ کیلو که روزانه بین ۲ تا ۴ ساعت کار می‌کند، ۴ کیلو خوراک و ۴ کیلو جو کافی است. آب تمیز و بهداشتی باید همیشه در دسترس اسب باشد، به جز در مواقعی که اسب خیلی خسته است یا بدن او عرق کرده است).
آب ۶۰% وزن بدن را تشکیل می‌دهد و برای جذب غذا ضروری است، همچنین ۷۸ تا ۸۲ درصد از خون را تشکیل می‌دهد. آب حرارت بدن را تنظیم کرده و به دفع مواد زائد کمک می‌کند.
معده اسب نسبت به جثه او کوچک است و به همین دلیل، بهتر است که غذا را به صورت دفعات کوچک و متعددی به او بدهیم تا راحت‌تر هضم کند.
غذا باید شامل مواد ازته، چربی، مواد هیدروکربنه، مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد. انواع صیفی‌جات (یونجه، شبدر، ذرت) و غلات (جو، چاودار) و میوه‌ها می‌توانند نیازهای حیاتی اسب را تأمین کنند.
پرخوری و یا کم‌خوری هر دو می‌توانند زیان‌آور باشند.
نکاتی در مورد تغذیه اسب‌هایی که در مرتع یا پادوک هستند:
اسب‌هایی که در فصل‌های سرد در مرتع زندگی می‌کنند، باید تغذیه اضافی داشته باشند. گله معمولاً در اطراف دروازه‌ها و جاهایی که خوراک وجود دارد جمع می‌شوند، که این خود ممکن است منجر به جنگ و دعوا شود.
برای به حداقل رساندن این مشکلات باید به نکات ایمنی زیر توجه داشت:
– به تعداد اسب‌ها باید ظرف‌های خوراک کافی آماده شود و بهتر است یک ظرف اضافی نیز وجود داشته باشد تا از درگیری بین آنها جلوگیری شود.
– ظروف خوراک باید هر چه بیشتر از هم فاصله داشته باشند.
– بسته‌های علوفه نیز باید تا حد ممکن در فواصل معین قرار داده شوند.
“““html
از یکدیگر دور باشند.
– تعداد بسته‌های علوفه باید بیشتر از تعداد اسب‌ها باشد.
– تغذیه یکی یا دو اسب در میان گله ایمن‌تر است تا اینکه آنها را جدا کرده و در جایی دیگر تغذیه کنیم.
– هرگز با ظرفی پر از خوراک به میان گله اسب‌ها نروید.
نکاتی در مورد تغذیه اسب‌هایی که در مرتع یا پادوک هستند
– گیاهان سمی زیادی وجود دارند که خوردن آنها برای اسب‌ها خطرناک و حتی کشنده است. بنابراین باید هرچه سریع‌تر این گیاهان سمّی را از مرتع و اطراف حصارها جمع‌آوری و نابود کرد.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید به منبع اصلی (خوراک و خوراک دادن اسب نوشته سارا پیلینر، ترجمه دکتر حافظیان و مهندس شاهسوارانی) مراجعه فرمایید.
سایت رضیم
“`