“`html
۱۵ دی جشن دیگان
ایرانیان در زمان‌های قدیم، جشن‌ها و مراسم‌های مختلفی برای مناسبت‌های مختلف برگزار می‌کردند. یکی از این جشن‌ها، جشن دیگان بود که ارتباط خاصی با همنام شدن روز و ماه دارد. به عنوان مثال، ما جشن‌هایی مانند تیرگان و مهرگان را هم داریم، اما ماه دی یک ویژگی متفاوتی دارد.
از یک طرف، «دی» نام هیچ یک از ایزدان زرتشتی نیست. در حالی که پیشنهاد دیگر ماه‌ها و بیشتر روزها با نام این قهرمانان مینوی نامگذاری شده‌اند. ولی عجیب است که در ماه دی، سه روز به نام «دی» نامگذاری شده و در این ماه سه جشن دیگان داشته‌ایم.
«دی» یا «دتوشو» به معنی آفریدگار است و در متن‌های اوستایی، معمولا به جای واژه اهورامزدا از آن استفاده شده است.
جشن دیگان چه روزیست
در روزهای قدیم، هر روز سال دارای نماد خاصی بود و نام‌های مختلفی داشت. زمستان و ماه دی در فرهنگ ایرانیان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و برای این روزها با توجه به آیین زرتشتی و ویژگی‌های اهورامزدا، مراسم خاصی برگزار می‌شد. در تقویم زرتشتی، روزهای نهم، دهم و هفدهم دی مناسبت‌هایی دارند که مخصوص جشن دیگان هستند.
جشن دیگان چیست؟
جشن دیگان در روزهای دوم، نهم و هفدهم دی در تقویم رسمی کشور جشن‌هایی برای همنام شدن روز و ماه است. ایرانیان علاوه بر جشن‌های خاص، این همنام شدن را در هر ماه جشن می‌گرفتند. در مقایسه با ماه‌های دیگر، دی دارای ویژگی خاصی است.
ماهی دی به حدی اهمیت دارد که سه روز در این ماه به اسم «دی» اختصاص داده شده است. این واژه در واقع به صفت خدای بزرگ و یگانه در زرتشتی گفته می‌شود که اهورامزدا نام دارد. کلمه «دی» از واژه پهلوی «دَی» و اوستایی «دَذوَه» به معنی آفریننده است. در فرهنگ زرتشتی، اهورامزدا با نام دادار یا آفریننده شناخته می‌شود و زرتشت نیز او را «آفریننده زندگی» می‌نامد.
سردترین ماه سال به نام خداوند نامگذاری شده تا در این روزها به مردمان در مقابل سرما یاری رساند. در کتاب‌های قدیم نیز ذکر شده که در این ماه، سردترین روزها در ایرانوییچ رخ می‌دهد.
ماه سی روزه زرتشتی به چهار بخش تقسیم می‌شد و در آغاز هر بخش نام اهورامزدا و در آغاز سه بخش دیگر نام «دی» به عنوان صفت اهورامزدا قرار داشت. این موضوع شبیه به تقسیم ماه به هفته‌ها است.
در نتیجه، هر بخش ماه آغاز یک هفته جدید به حساب می‌آید و برای جلوگیری از اشتباه میان «دی‌ها»، اعداد روز بعد را در کنار نام آن‌ها ذکر کرده‌اند. برای مثال، روز هشتم به عنوان دی به آذر روز، روز پانزدهم به عنوان دی به مهر روز و روز بیست و سوم به عنوان دی به دین روز شناخته می‌شود. جشن دیگان به نیایش و ستایش خدای بزرگ برگزار می‌شود و در واقع سه جشن نیایشی در سردترین ماه سال وجود دارد.
علت نام گذاری جشن دیگان در ایران باستان
از سال ۱۷۳۸ پیش از میلاد، یعنی حدود ۳۷۴۶ سال پیش، روز اول دی ماه را به نام “روز خور” یا “دی گان” می‌نامیدند. این روز زمانی است که خورشید بعد از بلندترین شب سال دوباره طلوع می‌کند و زندگی را به دنیا می‌بخشد. اگر بخواهیم معنا کنیم “دی” به منای خالق و آفریننده است که در اوستا و زبان پارسی باستان به همین شکل تعبیر می‌شود. “دی” یعنی خالق، که به اهورامزدا، خدای بزرگ زرتشتی اشاره دارد. به همین دلیل، ماه دی برای زرتشتیان باستان بسیار مهم بود و در این روزها گرد هم می‌آمدند تا به خاطر وجود این ماه و بزرگی خداوند، شکرگزار باشند و از او بخواهند که در این ماه سرد، مردم را یاری و محافظت کند.
جشن دیگان در ایران باستان
جالب است بدانید که دی نه تنها یکی از صفات مهم خداوند است بلکه از روز اول ورود به ماه دی، مراسمی مخصوص برگزار می‌شود…
“““html
ایرانیان باستان همیشه از شب ترسیده و یک شب بلند مانند شب یلدا را جشن می‌گرفتند. آن‌ها این نگرانی را داشتند که شاید هرگز خورشید طلوع نکند. بنابراین، در شب یلدا، در کنار بزرگ‌ترها، جشن می‌گرفتند و صبح روز اول دی ماه را “روز خور” یا “دی گان” نامیده و آن روز را تعطیل می‌کردند.
روزهای ماه دی و نامگذاری دیگان
جشن دیگان و این سه روز برای ایرانیان بسیار مهم است و به این شکل است:
- اولین روز دی ماه که (اورمزد) نامیده می‌شود = اولین روز جشن دیگان و روز خرم
- روز هشتم دی ماه (دی به آذر روز) دومین جشن دیگان
- روز پانزدهم: دی به مهر روز: سومین جشن دیگان: جشن تبیکان
- در روز بیست و سوم دی ماه: دی به دین روز: چهارمین جشن دیگان می‌باشد.
تفاوت تقویم زرتشتی و ایرانی
در ماه دی، سه جشن نیایشی در ستایش اهورامزدا برگزار می‌شود. دلیل اختلاف روزها این است که همه ماه‌های زرتشتی سی روزه‌اند. در حالی که تقویم رسمی کشور ما شش ماه سی و یک روز دارد. این چهار روز در دی ماه “هورمزد” و “سی دی” نامیده شده‌اند و از زمان‌های قدیم بر همین پایه باقی مانده‌اند.
نکات خواندنی در مورد جشن دیگان
بسیاری از محققان تعجب کرده‌اند که چرا “دی” نخستین ماه سال نبوده است. به نظر خیلی از آن‌ها، مانند مارکوارت، دانشمند آلمانی، انتظار می‌رود که اهورامزدا در زمان خاصی از سال نقشی ویژه داشته باشد.
گایگر، دانشمند آلمانی دیگری، معتقد است که ماه دی ابتدا یا در دوره ساسانیان وجود داشته و با اعتدال بهاری همزمان بوده است. به همین دلیل جشن دیگان در این ماه برگزار می‌شده. “آرتور کریستن سن”، دانشمند دانمارکی، نتیجه می‌گیرد که ایرانیان دو تقویم سالانه داشتند.
یکی از این تقویم‌ها عمومی بوده و از انقلاب تابستانی آغاز می‌شده که ماه اول آن فروردین است و دی، یعنی ماه دهم، از اعتدال بهاری شروع می‌شده. دیگری تقویم دینی بوده که هم مانند تقویم بابلیان از اعتدال بهاری آغاز می‌شده و در نتیجه، ماه دی یعنی ماه آفریدگار و روز اول دی، یعنی خرم روز، روز اول آن بوده است. در هر دو تقویم، ماه دی همواره نخستین ماه سال بوده است. بعدها تقویم‌ها ترکیب شدند و سال از اول فروردین شروع شد و این تاریخ برابر با اعتدال بهاری شد، به طوری که آغاز نجومی سال دینی حفظ گردید.
به هر حال، مسأله تقویم ایرانیان به دلایل مختلف مانند عدم رعایت کبیسه و جابه‌جایی‌های تقویمی، به موضوعی پیچیده برای محققان تبدیل شده است. به ویژه که نشانه‌هایی در منابع قدیم وجود دارد که با اوضاع جوی فعلی این ماه‌ها وفق نمی‌دهد و گاه باعث سردرگمی می‌شود. اما آنچه اهمیت دارد، باقی ماندن این تقویم با نام‌های مذهبی آن است.
این نام‌ها مفاهیمی دارند که با اعتقادات ایرانیان مسلمان همخوانی دارد و حفظ شده است. نام “دی” که به معنای آفریدگار است، چه در آغاز سال باشد و چه در سردترین ماه سال، در تقویم رسمی ایرانیان باقی مانده است. ماهی که مقدس بودن آن با نام خدا و همزمان با سالروز آفرینش چهارپایان در اعتقادات زرتشتی مرتبط است.
علاوه بر سه جشن دیگان، جشنی دیگر به نام “مِدیاریم گاه” به معنای “میان سال” در این ماه برگزار می‌شد که به یادبود آفرینش چهارپایان بود. این جشن از روز دی تا مهر (۱۵ دی، مطابق ۹ دی در تقویم رسمی) به مدت پنج روز برگزار می‌شد و یکی از کارهای آن، تهیه انبار زمستان برای دام‌ها بود.
بیرونی نیز جشن دیگری را در روز پیش از آغاز گاهانبار پنجم، روز چهارده دی ماه (مطابق با ۸ دی در تقویم رسمی) که روز “گوش” نامیده می‌شود، ثبت کرده است. این جشن به نام “سیر شور” معروف است و به سوگواری برای مرگ جمشید، پادشاه آرمانی ایران، مربوط می‌شود.
در این روز، مردم سیر می‌خورند و آب انگور می‌نوشند و سبزیجات را با گوشت می‌پزند تا خود را از شیطان حفظ کنند. دلیل این جشن این بود که مردم می‌خواستند از اندوه ناشی از مرگ جمشید نجات یابند و سوگند خورده بودند که به هیچ چربی دست نزنند. این رسم به مرور در بین آن‌ها باقی مانده و با آن غذا از بیماری‌هایی که ناشی از ارواح بد است، خود را درمان می‌کنند.
سایت رضیم
“`