دارو با عوارض چاقی
داروهای چاق کننده (چاقی دارویی)
بیماران و پزشکان باید نسبت به این موضوع آگاه باشند زیرا این مسئله ابعادی ناشناخته در مشکل چاقی است. در اینجا 13 دارویی که ممکن است باعث افزایش وزن شوند معرفی می‌شود.
اما به خاطر این مسئله مصرف داروهای ضروری خود را قطع نکنید! راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید وزن خود را کنترل کنید.
کدام داروها باعث چاقی می‌شوند؟
1. پاکسیل (پاروکستین)
معمولاً داروهای ضد افسردگی به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) باعث افزایش وزن نمی‌شوند زیرا این داروها سروتونین را بالا می‌برند و این ماده باعث احساس سیری می‌شود.
با این حال، پاکسیل (Paxil) استثناست. این دارو یکی از بهترین‌های ضد اضطراب است، اما اگر در حین استفاده از آن افزایش وزن پیدا کرده‌اید، با پزشک خود صحبت کنید تا آن را با داروهایی مانند پروزاک یا زولوفت تعویض کند. این کار به شما کمک می‌کند وزن خود را کنترل کنید.
2. دپاکوت (اسید والپروییک)
دپاکوت برای درمان اختلال دو قطبی و تشنج و همچنین جلوگیری از میگرن استفاده می‌شود. مطالعه‌ای در سال 2007 نشان داده است که 44% از زنان و 24% از مردان در حین مصرف این دارو در مدت یک سال 11 پوند وزن اضافه می‌کنند.
این داروها بر پروتئین‌های مرتبط با اشتها و متابولیسم تأثیر می‌گذارند، اما هنوز معلوم نیست چرا تأثیر بیشتری بر روی زنان دارد. لیتیوم، داروی دیگری برای اختلالات روحی مانند دو قطبی است که باعث افزایش وزن می‌شود، اما کمتر از دپاکوت.
3. پروزاک (فلوکستین)
اگرچه پروزاک یک SSRI است و معمولاً باعث کاهش وزن می‌شود، اما در مصرف طولانی‌مدت ممکن است اثر معکوس داشته باشد. یک مطالعه 60 هفته‌ای نشان داده است که بیماران در نیمه اول مطالعه وزن کم کرده‌اند، اما در نیمه دوم شروع به افزایش وزن کرده‌اند. این ممکن است به این دلیل باشد که بیماران به مرور زمان در برابر سیری مقاوم می‌شوند.
اگر کسی می‌خواهد وزن خود را کاهش دهد و به خاطر افسردگی از داروهای SSRI استفاده می‌کند، می‌تواند دارو را با ولبوترین (بوپروپیون) جایگزین کند که می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.
4. رمرون (میرتازاپین)
رمرون یک داروی ضد افسردگی است که سطح سروتونین و نوراپی‌نفرین را بالا می‌برد و این مواد با کاهش وزن مرتبط هستند.
اما ویژگی‌های ضد هیستامینی این دارو ممکن است باعث افزایش وزن شود. این عارضه می‌تواند مفید باشد، زیرا رمرون گاهی به افراد مسنی که دچار کاهش وزن هستند تجویز می‌شود تا اشتهای آنها بهبود یابد.
5. زیپرکسا (اولانزاپین)
داروهای ضد روانپریشی مانند زیپرکسا و کلوزاریل (کلوزاپین) می‌توانند باعث چاقی شوند.
مطالعه‌ای در سال 2005 نشان داد که 30% از افرادی که زیپرکسا مصرف می‌کنند، حدود 7% از وزن خود را در طول 18 ماه به دست می‌آورند.
این داروها که برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی تجویز می‌شوند، دارای فعالیت ضد هیستامینی قوی هستند و می‌توانند سبب مهار سروتونین، که موجب افزایش وزن است، شوند.
متفورمین، داروی مربوط به دیابت می‌تواند در کاهش وزن مؤثر باشد، زیرا می‌توان آن را با داروهای ضد روانپریشی که تأثیری بر وزن ندارند، مانند زیپراسیدون و آریپیپرازول، جایگزین کرد.
6. دلتازون (پردنیزون)
داروهای کورتیکواستروئید خوراکی مانند دلتازون می‌توانند باعث افزایش وزن بیشتری نسبت به نوع استنشاقی خود شوند، به خصوص اگر برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند.
یک نظرسنجی در سال 2006 نشان داد که 60% تا 80% از افرادی که برای مدت طولانی از این داروها استفاده کرده‌اند، بینش از افزایش وزن را تجربه کردند.
دوزهای بالاتر که برای بیماری‌هایی مثل آسم یا التهاب روده تجویز می‌شوند، اثر بیشتری نسبت به دوزهای پایین‌تر که معمولاً برای بیماران آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند، دارند.
مدیریت عوارض ناشی از مصرف طولانی استروئیدها کار دشواری است، اما ورزش، تغذیه سالم و گاهی استفاده از متفورمین می‌تواند مفید باشد.
7. تورازین (کلروپرومازین)
زمانی که داروی تورازین برای درمان بیماری‌های روانی در سال 1954 معرفی شد، مشخص شد که می‌تواند باعث اضافه وزن شود.
این دارو که همراه با ملاریل (تیوریدازین) ویژگی‌های آنتی هیستامین دارد، می‌تواند باعث افزایش اشتها و خواب‌آلودگی شود. این داروها احتمالاً اثر کمتری بر افزایش وزن نسبت به زیپرکسا و کلوزاریل دارند.
اما در درمان اسکیزوفرنی چندان مؤثر نیستند و ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز مثل مشکلات حرکتی ایجاد کنند.
8. الاویل، اندپ، واناتریپ (آمیتریپتیلین)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)، مانند آمیتریپتیلین، بیشتر از دیگر داروهای ضد افسردگی و میگرن می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. این داروها بر روی مواد شیمیایی مغز که بر انرژی و اشتها تأثیر می‌گذارند، مانند سروتونین و دوپامین تأثیر می‌گذارند.
خصوصیت آنتی هیستامینی آنها احتمالاً یکی از دلایل افزایش وزن ناشی از مصرف این داروها است. اکنون، آنها کمتر برای افسردگی تجویز می‌شوند، زیرا مصرف زیاد آنها می‌تواند به قلب آسیب برساند.
دوزهای پایین‌تر این داروها ممکن است از بروز میگرن جلوگیری کند، ولی یک تحقیق در سال 2006 نشان داد که 30% از افرادی که برای میگرن از آمیتریپتیلین استفاده می‌کنند، در مدت 26 هفته بیشتر از 5% از وزن خود را اضافه می‌کنند.
9. آلگرا (فکسوفنادین و پسودوافدرین)
اثرات آنتی هیستامینی در داروهای روانپزشکی معمولاً باعث افزایش وزن می‌شود، اما در مورد این دارو، این ویژگی چندان مهم نیست.
اما اثر آنتی هیستامینی این داروها برای تسکین آلرژی اهمیت زیادی دارد. تحقیقی که در سال 2010 انجام شد نشان داد که افرادی که آنتی هیستامین‌های تجویزی مانند آلگرا و زیرتک مصرف می‌کنند، 55% بیشتر از افرادی که این داروها را مصرف نمی‌کنند، دچار افزایش وزن می‌شوند.
مسدود کردن هیستامین می‌تواند عملکرد مغز را در تنظیم اشتها مختل کند.
10. کلروپروپامید
برخی از داروهای دیابت نوع 2 می‌توانند باعث کاهش وزن شوند، اما…
برخی از داروها می‌توانند باعث چاقی شوند. برای مثال، داروهای سولفونیل اوره مانند Diabinese و Insulase (و نیز داروهایی مثل Actos و Prandin) موجب افزایش تولید و فعالیت انسولین می‌شوند و این موضوع قند خون را کاهش و اشتها را افزایش می‌دهد.
از طرف دیگر، داروهایی مانند متفورمین، بایتا و جانویه ممکن است به کاهش وزن کمک کنند.
11. انسولین
انسولین ممکن است باعث افزایش وزن شود، اما نوع‌های خاصی مانند انسولین لومیر اثر کمتری دارند. تحقیقات نشان داده که افراد معمولاً در سه سال اول مصرف انسولین، حدود 5 کیلوگرم افزایش وزن را تجربه می‌کنند.
نیمی از این افزایش وزن در سه ماه اول اتفاق می‌افتد. دکتر چکسین این افزایش وزن را پارادوکسیکال می‌نامد و اشاره می‌کند:
برخی از بیماری‌ها مانند دیابت نوع دو می‌توانند به چاقی منجر شوند و داروهایی که برای درمان این بیماری‌ها مصرف می‌کنیم، ممکن است افزایش وزن بیشتری را به همراه داشته باشند.
12. تنورمین (آتنولول)
مسدود کننده‌های بتا مانند تنورمین و لوپرسور (متوپرولول) و ایندرال (پروپرانولول) که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، ممکن است باعث چاقی شوند.
یک تحقیق نشان داده که افرادی که تنورمین مصرف می‌کنند، به طور متوسط 2.5 کیلوگرم بیشتر از افرادی که دارونما دریافت کرده‌اند، افزایش وزن دارند. همچنین مشخص شده که این افزایش وزن عمدتاً در چند ماه اول اتفاق می‌افتد.
این داروها ممکن است سرعت سوزاندن کالری را کاهش دهند و باعث خستگی شوند. مسدود کننده‌های جدید بتا و داروهای دیگر مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم و مهار کننده‌های ACE به احتمال کمتری باعث افزایش وزن می‌شوند.
13. قرص‌های پیشگیری از بارداری
قرص‌های پیشگیری از بارداری معمولاً به عنوان مقصران افزایش وزن شناخته می‌شوند، اما این ادعا معمولاً نادرست است. در واقع، آمپول سه‌ماهه ضد بارداری (DMPA) به طور مداوم با افزایش وزن مرتبط است.
تحقیقات نشان می‌دهند که زنان جوانی که از قبل چاق بوده‌اند، بعد از تزریق DMPA، بیشتر در معرض افزایش وزن قرار دارند.
بیشتر بخوانید :
جلوگیری از چاقی دارویی
اگر در چند ماه گذشته بدون تغییر در رژیم غذایی و فعالیت‌های ورزشی دچار اضافه وزن شده‌اید و احتمال می‌دهید که داروهای شما مقصر هستند، به این ۴ نکته توجه کنید:
- اولین و مهم‌ترین نکته این است که هرگز بدون مشورت پزشک داروهای خود را قطع نکنید یا دوز آنها را کاهش ندهید. ممکن است مصرف این دارو برای شما بسیار مهم‌تر از اضافه وزنی باشد که پیدا کرده‌اید.
- همیشه قبل از اینکه پزشک دارویی برای شما تجویز کند، در مورد احتمال چاق‌کنندگی آن سؤال کنید. گاهی اوقات پزشک می‌تواند داروهای شما را با داروهای دیگری جایگزین کند تا دچار اضافه وزن نشوید و در عین حال اثر درمانی لازم را هم داشته باشید.
- اضافه وزن ناشی از مصرف دارو معمولاً در ۶ ماهه اول درمان دیده می‌شود. اگر مقدار اضافه وزن شما خیلی زیاد است، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید زیرا چاقی ممکن است بیماری شما را بدتر کند و خطر ابتلا به مشکلاتی مانند سندروم متابولیک، دیابت، فشار خون بالا، چربی خون بالا و آرتروز را افزایش دهد.
- اگر ناچار به مصرف داروهایی با عارضه اضافه وزن هستید، برای جلوگیری از چاقی یا کمک به کاهش وزن، یک دفتر یادداشت تهیه کنید و هر چیزی که می‌خورید همراه زمان آن را یادداشت کنید. این کار به شما کمک می‌کند که کنترل بهتری بر روی کالری‌های مصرفی خود داشته باشید. همچنین سعی کنید فعال‌تر باشید؛ به جای تماشای تلویزیون یا نشستن با قهوه، با اعضای خانواده یا دوستان به پیاده‌روی بروید. فعالیت بدنی به سوزاندن کالری کمک می‌کند و می‌تواند اثرات منفی افزایش وزن ناشی از داروها را کاهش دهد.