“`html
معرفی سنبل الطیب یا علف گربه
سنبل الطیب (علف گربه) یک گیاه است که به خاطر خواص دارویی‌اش معروف است. این گیاه مقاوم است و از ریشه و برگ‌هایش به عنوان آرام‌بخش استفاده می‌شود. سنبل الطیب (علف گربه) می‌تواند از طریق نهال یا بذر کاشته شود و هر دو نوع آنها را می‌توان از فروشگاه‌های محصولات کشاورزی که معمولاً گیاهان دارویی را می‌فروشند، تهیه کرد. اما بهترین راه برای اطمینان از سلامت گیاهان در باغ، کاشت سنبل الطیب (علف گربه) از بذر است.
گیاه شناسی سنبل الطیب
سنبل الطیب یک گیاه علفی با ساقه‌ای قوی است که ارتفاعش می‌تواند به 2 متر برسد و در جنگل‌های کم درخت و مخصوصاً کنار آب‌ها یا گودال‌ها به صورت طبیعی رشد می‌کند. شناخت این گیاه به راحتی با توجه به ارتفاع نسبتاً زیادش و شیارهای عمیق ساقه‌اش امکان‌پذیر است که روی آن برگ‌هایی شبیه به برگ‌های برخی از درختان خانواده Fraxinus دیده می‌شود.
ریشه‌های این گیاه بسیار فراوان هستند و از برخی از آنها جوانه‌هایی بیرون می‌آید که در تکثیر گیاه کمک می‌کنند. در پایین ساقه، تعدادی فلس مشاهده می‌شود که قسمت زیرین ساقه را می‌پوشانند. برگ‌های سنبل الطیب به صورت متقابل و تقسیم شده به 7 تا 11 بخش بیضوی، نوک تیز و دندانه‌دار هستند، و بعضی وقت‌ها برگ‌های باریک‌تر با 11 تا 23 برگچه نیز وجود دارد. در بالای ساقه، برگ‌ها معمولاً کمتر و باریک‌تر هستند.
بوی خوش ریزوم گیاه باعث می‌شود که گربه‌ها به آن جذب شوند و به دور آن بپرند، به همین دلیل این گیاه را علف گربه نامیده‌اند. گل‌های این گیاه رنگی سفید یا صورتی دارند و بویی دلپذیر دارند. آنها در اواخر خرداد تا اوایل مرداد به شکل خوشه‌ای شبیه چتر روی ساقه ظاهر می‌شوند. گل آن لوله‌ای و متورم است و به 5 قسمت تقسیم می‌شود. درون گل، 3 پرچم و یک مادگی وجود دارد که بعداً به میوه‌ای تبدیل می‌شود. دانه آن دارای رویانی با لپه‌های بزرگ است.
نیازهای اکولوژیکی سنبل الطیب
سنبل الطیب برای رشد نیاز به هوای معتدل و آب کافی دارد. این گیاه در مناطقی که بارندگی سالانه بین 600 تا 700 میلی‌متر باشد، خوب رشد می‌کند. بذر سنبل الطیب در دماهای 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد و در شرایط نور و رطوبت مناسب جوانه می‌زند. تاریکی باعث می‌شود که بذرها رشد نکنند. سنبل الطیب باید در خاک‌هایی که بافت متوسط و غنی از مواد هوموسی دارند، کشت شود. آب ایستاده برای این گیاه مناسب نیست و باعث کاهش عملکرد ریشه و مواد مفید آن می‌شود. خاک‌های سنگین و خیلی مرطوب نیز برای کشت این گیاه مناسب نیستند.
آماده سازی خاک سنبل الطیب
آماده‌سازی خاک بستگی به زمان و روش کشت سنبل الطیب دارد. اگر این گیاه در فصل پاییز کاشته شود، باید پس از برداشت محصول، 15 تا 20 تن کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه کرده و شخم متوسطی بزنیم. همچنین، در صورت نیاز می‌توان 40 تا 50 کیلوگرم اکسید فسفر، 20 تا 30 کیلوگرم اکسید پتاس، و 30 تا 40 کیلوگرم ازت به خاک اضافه کنیم و سپس دیسک مناسبی برای شکستن کلوخه‌ها بزنیم و زمین را آماده کشت کنیم. اگر سنبل الطیب در فصل بهار کاشته شود، باید از اقداماتی که باعث کاهش رطوبت خاک می‌شود، خودداری کنیم.
تاریخ
“““html
و فواصل کاشت سنبل الطیب
سنبل الطیب را می‌توان با هر نوع گیاهی کاشت. اما اگر در فصل پاییز نشاءهای سنبل الطیب را به زمین اصلی منتقل کنید، بهتر است آن را با گیاهانی مانند غلات، خردل، نخود و سبزیجات بکارید. اگر در فصل بهار نشاءها را منتقل کنید، بهتر است همراه با گیاهان سبزی کار شود. سنبل الطیب نسبت به کشت مداوم در یک زمین حساس است و باید بعد از دو یا سه سال دوباره در همان زمین کشت شود. زمان مناسب برای کاشت بستگی به شرایط آب و هوایی دارد. معمولاً کاشت در اوایل بهار بهترین زمان است که در این صورت بذرها مستقیماً در زمین و در ردیف‌هایی با فاصله 40 سانتیمتر کاشت می‌شوند.
برای کاشت غیرمستقیم، اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) زمان خوبی است. در این روش، بذرها در خزانه به فاصله 15 تا 20 سانتیمتر کاشته می‌شوند و باید روی آنها را با خاک برگ به ضخامت 1 سانتیمتر بپوشانید. برای فشرده کردن سطح خاک، باید از غلتک مناسب استفاده کنید. حدود دو تا دو و نیم ماه بعد، وقتی ارتفاع نشاءها به 15 تا 17 سانتیمتر رسید (اواخر شهریور یا مهر)، آنها را به زمین اصلی با فاصله 40 تا 50 سانتیمتر و فاصله 20 تا 25 سانتیمتر بین بوته‌ها منتقل کنید. همچنین در اوایل بهار هم می‌توان نشاءها را به زمین منتقل کرد. فصل پاییز زمان خوبی برای تکثیر رویشی سنبل الطیب است. اگر نشاءها با ماشین منتقل شوند، فاصله ردیف‌ها نباید کمتر از 50 سانتیمتر باشد.
روش کاشت سنبل الطیب
کاشت و تکثیر سنبل الطیب از طریق بذر به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود.
کاشت مستقیم: در این روش با استفاده از ردیف کار، بذرها به صورت سطحی در ردیف‌هایی به فاصله 40 سانتیمتر کاشته می‌شوند. بعد از کاشت، با استفاده از غلتک مناسب، جوانه‌زنی و رویش بذرها تسریع می‌شود.
کاشت غیرمستقیم: در اواسط تابستان (نیمه دوم تیر)، بذرها در خزانه کاشته می‌شوند و باید روی آنها را حداکثر 1 سانتیمتر با خاک برگ بپوشانید. سپس باید دوباره غلتک زده شود. چون نور و رطوبت به جوانه‌زنی بذر کمک می‌کند، سطح خزانه باید با پوشش‌های مناسب پوشانده شود و بعد از سبز شدن، باید این پوشش‌ها برداشته شود. برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 متر مربع خزانه نیاز است و حدود 500 تا 700 گرم بذر برای هر هکتار لازم است. نشاءها باید در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آنها به 15 تا 17 سانتیمتر می‌رسد، به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرد، رشد گیاهان کاهش می‌یابد و اندام هوایی آنها خشک می‌شود، اما ریشه‌ها زنده می‌مانند و کمی فعالیت دارند. اوایل بهار سال بعد، گیاهان به سرعت رشد می‌کنند و ساقه گل‌دهنده ظاهر می‌شود. توجه: نشاءها را در اوایل بهار نیز می‌توان به زمین منتقل کرد، اما کارایی ریشه کاهش می‌یابد. تکثیر رویشی: این روش از طریق تقسیم بوته‌ها انجام می‌شود و گیاهان به سرعت به گل می‌رسند ولی ریشه‌ها به خوبی توسعه نمی‌یابند، بنابراین معمولاً از این روش استفاده نمی‌شود.
داشت سنبل الطیب
اگر نشاءها در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل شوند، ممکن است ریشه‌های آنها به بیرون از خاک رشد کنند. به همین دلیل، اوایل بهار باید یک غلتک مناسب بر روی گیاهان زده شود. در فصل بهار (اواسط بهار) باید 40 تا 50 کیلوگرم ازت به خاک اضافه کرد. مبارزه با علف‌های هرز در طول رویش گیاه نقش بسیار مهمی در افزایش عملکرد ریشه دارد. درست کردن خاک بین ردیف‌ها نه تنها موجب تهویه بهتر خاک و افزایش عملکرد ریشه می‌شود بلکه در از بین بردن علف‌های هرز نیز بسیار مؤثر است. بنابراین، همراه با مبارزه شیمیایی با علف‌های هرز، وجین مکانیکی نیز ضرورت دارد. اگر نشاءها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شوند…
“““html
اگر علف‌کش آرزین در مقدار 5/2 تا 5/3 کیلوگرم در هکتار استفاده شود، می‌توان در فصل پاییز نشاءها را به زمین منتقل کرد. در این صورت، اوایل بهار، قبل از اینکه گیاه شروع به رشد کند، می‌توان از همین علف‌کش در مقدار 5/3 تا 5/4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.
در سال دوم رشد گیاه، می‌توان 4 تا 5 کیلوگرم از علف‌کش آرزین در هر هکتار استفاده کرد. به علاوه، سنبل الطیب ممکن است به بیماری‌های قارچی مبتلا شود. یکی از این بیماری‌ها سفیدک سطحی است که برای مبارزه با آن می‌توان از سموم گوگردی استفاده کرد. بیماری‌های دیگر شامل سفیدک دروغی و قارچ لکه‌برگی است. لاروها و برخی حشرات هم می‌توانند به گیاهان آسیب بزنند. برای کنترل این آفات، انجام تناوب کشت و استفاده از آفت‌کش‌هایی مانند دی متوات (Dimethoate) موثر است.
برداشت سنبل الطیب
ریشه سنبل الطیب در اواخر فصل رشد (پاییز یا زمستان) بیشترین مقدار ماده مؤثره را دارد. اگر نشاءها در پاییز به زمین منتقل شوند، باید در پاییز سال بعد برداشت شوند. اگر نشاءها در بهار به زمین منتقل شوند، به ندرت در پاییز همان سال برداشت می‌شوند و بهتر است که ریشه‌ها در پاییز بعد برداشت شوند. همچنین برداشت ریشه‌ها در پاییز سال سوم مناسب نیست و ابتدا باید قسمت‌های هوایی گیاه برداشت شوند.
در مزارع کوچک، پس از آبیاری زمین، ریشه‌ها را با بیل یا چهارشاخه برداشت می‌کنند. اما در مزارع بزرگ، باید از ماشین‌آلاتی مانند ماشین برداشت سیب‌زمینی استفاده کرد. پس از برداشت، ریشه‌ها را با آب شسته و سپس در دمای 40 تا 50 درجه سانتی‌گراد خشک می‌کنند. در سال دوم، میزان ریشه خشک به 5/1 تا 2 تن در هکتار می‌رسد و در سال سوم کاهش می‌یابد. اگر هدف جمع‌آوری بذر باشد، بذرها از اواخر اردیبهشت به تدریج می‌رسند و بذرهای رسیده به راحتی جدا و پخش می‌شوند. بنابراین در برداشت بذر باید احتیاط کرد تا بذرها هدر نروند.
روش‌های مختلفی برای جمع‌آوری بذر در مزارع بزرگ وجود دارد. در روش یک مرحله‌ای، زمانی که بیشتر بذرها رسیده‌اند، ساقه‌های گل‌دهنده قطع شده و خشک می‌شوند. پس از خشک شدن، بذرها را تمیز کرده و در جای مناسب ذخیره می‌کنند. در روش دو مرحله‌ای، قبل از رسیدن کامل بذرها، ساقه‌های گل‌دهد را قطع کرده و مدتی روی زمین می‌گذارند تا کاملاً برسند، سپس آنها را برداشت و خشک کرده، و نهایتاً تمیز می‌کنند. مقدار عملکرد بذر به روش برداشت بستگی دارد و ممکن است بین 30 تا 200 کیلوگرم در هکتار باشد.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`