“`html
معرفی گیاه کرچک
کرچک گیاهی است علفی که زمان رشد آن بسته به جایی که در آن می‌روید، متفاوت است. در مناطق سرد، این گیاه یک ساله است، اما در مناطق گرم، به چند ساله تبدیل می‌شود و ممکن است به اندازه‌ای بزرگ شود که شبیه درخت یا درختچه شود.
این گیاه یکی از گیاهان دارویی است که انسان‌ها از حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح از آن استفاده می‌کنند. نام Ricinus از یک اصطلاح لاتین به معنی “کنه سگی” گرفته شده است. این نام به خاطر شباهتی است که کارل لینه به دانه‌های این گیاه و کنه‌هایی که معمولاً در سگ‌ها پیدا می‌شود، دیده است. یهودیان به این گیاه و دانه‌اش، کیکایون می‌گویند. این نام نشان می‌دهد که ممکن است این گیاه به عنوان سایه‌ای برای حضرت یونس (ع) هنگام نشستن خارج از شهر نینوا به وجود آمده باشد.
کرچک یک گیاه یک یا چندساله (بسته به آب و هوا) از خانواده فرفیون است. برگ‌های آن بسیار بزرگ و معمولاً سبز و ارغوانی‌اند و از 5 تا 11 بریدگی تشکیل شده‌اند. ساقه این گیاه گرد، بدون کرک و معمولاً سبز مایل به زرد است و یک لایه مومی خاکستری بر روی آن وجود دارد که در مزارع به آن رنگ مایل به آبی می‌دهد.
نامگذاری کرچک
نام علمی و قدیمی این گیاه، Ricinus communis است که به طور گسترده‌ای پذیرفته شده. کلمه Ricinus به معنی علامت تیک است، زیرا بر روی پوست دانه‌های آن یک علامت مشهود وجود دارد. اما در زبان لاتین این کلمه به معنای چیزی است که باعث ویرانی یا مرگ می‌شود. کلمه communis نیز به معنای رایج است. نام روغن کرچک، که به آن castor oil گفته می‌شود، از کلمه castoreum ناشی می‌شود که به روغنی اشاره دارد که از زمان‌های قدیم برای درمان زخم و بیماری‌ها استفاده می‌شده است. به دانه‌های کرچک در زبان محاوره‌ای لوبیای کرچک نیز گفته می‌شود. با اینکه واقعاً لوبیا نیست، اما به خاطر شباهت به لوبیا این نام را روی آن گذاشته‌اند. همچنین، نوعی از گیاه به نام Fatsia japonica به دلیل شباهت به دانه‌های کرچک به عنوان کرچک قلابی شناخته می‌شود.
گیاه شناسی کرچک
کرچک به عنوان یک گیاه بلند و سریع رشد با برگ‌های بزرگ و گل‌های زیبا شناخته می‌شود که می‌تواند فضای شما را زیبا کند. از این گیاه روغن کرچک یا روغن کاستر استخراج می‌شود که در صنایع و پزشکی کاربرد دارد. این گیاه معمولاً به شکل یک گیاه سالانه در باغ‌ها رشد می‌کند.
این گیاه می‌تواند تا 120 سانتی‌متر ارتفاع داشته باشد و برگ‌های بزرگ و خوش رنگی دارد. برگ‌های آن دارای بریدگی‌های بزرگ و طول‌هایی بین 30 تا 75 سانتی‌متر هستند. ساقه‌های آن قرمز رنگ بوده و در تابستان رنگ زرد آن به قرمز متمایل می‌شود.
این گیاه به زیبایی در خانه‌ها، آپارتمان‌ها و مکان‌های عمومی جلوه می‌کند. به عنوان مثال، می‌توانید آن را در وسط طبقات یا کنار پنجره‌های بزرگ قرار دهید و فضای زیباتری ایجاد کنید. در مناطق سرد، یکی از روش‌های پرورش این گیاه در کارخانه‌های تولید روغن کرچک است که می‌توانند روغن آن را استخراج کنند.
خاستگاه گیاه کرچک
کرچک در اصل بومی مناطق جنوب غربی مدیترانه، شرق آفریقا و هند است، اما در مناطق گرمسیری گسترش یافته و به عنوان گیاه زینتی نیز کشت می‌شود. این گیاه در هر جایی از دنیا که آب و هوای گرمسیری داشته باشد، به خوبی رشد می‌کند و اکنون در بسیاری از مناطق گرم دنیا کاشت می‌شود. کرچک به
“““html
این گیاهان به طور طبیعی در مکان‌های سنگی، جاهای عمومی، اطراف جاده‌ها و لبه‌های زمین‌های زراعی می‌توانند به طور خودکار رشد کنند. آن‌ها جزء تیره Euphorbiaceae و خانواده spurge هستند و بر خلاف دیگر گیاهان، شیره آبداری ندارند، اما درون ساقه‌هایشان شیره‌ای سمی وجود دارد.
شرایط اکولوژیک لازم برای رشد کرچک
آب و هوا
کرچک به خاطر اینکه گیاهی نیمه گرمسیری است، می‌تواند در مناطق گرم و گرمسیری در تمام طول سال رشد کند. این گیاه همچنین در جاهای سرد هم دیده می‌شود، اما سرما می‌تواند رشد آن را مختل کند.
دما
برای اینکه کرچک بهترین عملکرد را داشته باشد، به دمای نسبتاً بالایی بین ۲۰ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد و رطوبت کم نیاز دارد. روزهای بلند، روشن و آفتابی تابستان بهترین زمان برای رشد است و روزهای ابری می‌توانند باعث کاهش محصول شوند. همچنین دما و نور نیز بر اندازه و ترکیب دانه‌ها تأثیر دارند.
رطوبت
کرچک به خشکی مقاوم است و بهترین عملکرد را با حداقل بارندگی ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر دارد، به شرطی که این بارندگی بیشتر در اوایل فصل رشد باشد.
خاک
کرچک می‌تواند در همه نوع خاک، به جز خاک‌های سنگین و ناشی از آب ایستاده، رشد کند. معمولاً این گیاه را در مناطقی که برای محصولات دیگر مناسب نیستند، می‌کارند که این موضوع از نظر اقتصادی اهمیت دارد. زمین‌های خیلی حاصلخیز می‌توانند باعث رشد بیش از حد و طولانی شدن زمان گلدهی شده و همچنین محصول را کاهش دهند.
کاشت و برداشت دانه کرچک
بهترین زمان برای کاشت دانه‌های کرچک اوایل خرداد است، زیرا این گیاه به سرعت رشد می‌کند و اگر زودتر کاشته شود ممکن است خیلی بلند شود.
شما می‌توانید دانه‌های کرچک را به صورت مستقیم در زمین بکارید، اما برای جوانه زدن به دمای بالایی نیاز دارند. لذا کاشت در خانه معمولاً نتایج بهتری می‌دهد. دانه‌ها را اوایل بهار در خانه بکارید و سپس نهال‌ها را به زمین منتقل کنید. یادتان باشد که دانه‌های کرچک سمی هستند و بعد از کاشت حتماً باید دستانتان را بشویید.
دانه‌ها را به عمق ۲ تا ۳ سانتی‌متر در خاک کمی سرشار از کمپوست بکارید. مطمئن شوید که خاک مرطوب باشد و گلدان را در مکان پر نور قرار دهید. دمای ایده‌آل برای جوانه‌زنی دانه‌ها ۲۴ درجه سانتی‌گراد است و این فرآیند معمولاً ۱۴ تا ۲۱ روز طول می‌کشد. بهتر است قبل از کاشت، دانه‌ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب خیس کنید تا جوانه‌زنی سریع‌تری داشته باشند و خاک را تا زمان جوانه‌زنی مرطوب نگه دارید.
وقتی نهال‌ها در گلدان‌های کوچک رشد کردند و ریشه پیدا کردند، می‌توانید آن‌ها را به گلدان‌های بزرگ‌تر منتقل کنید تا بهتر رشد کنند. کاشت در گلدان‌های بزرگ‌تر قبل از گسترش ریشه مانع از زود گل دادن گیاه خواهد شد.
قبل از رسیدن به میانه خرداد، یعنی زمانی که هوا خیلی گرم نشده، گلدان‌ها را به یک مکان خنک منتقل کنید تا نهال‌ها به اندازه ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر برسند. سپس آن‌ها را به مکان نهایی خود منتقل کنید. بین نهال‌های کرچک حداقل ۳۰ سانتی‌متر فاصله قرار دهید. این گیاه به نور خورشید و خاک غنی احتیاج دارد.
“““html
برداشت بذرها زمانی انجام می‌شود که میوه‌ها کاملاً خشک شده باشند. اگر برداشت دیرتر از موعد انجام شود، ممکن است بذرها در اثر باز شدن میوه‌ها بریزند و این مسأله موجب ضرر اقتصادی خواهد شد. به طور معمول، میزان تولید بذر بین یک تا دو تن در هکتار است. کشت بذر کرچک در خانه بسیار راحت و آسان است.
مراقبت از گیاه کرچک
گیاه کرچک به سرعت رشد می‌کند و شاخه‌های جانبی را به شکل مناسب و محکم ایجاد می‌کند. برای کنترل رشد این گیاه، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد، چون برخی کارخانه‌ها برای تولید روغن به اندازه خاصی از گیاه نیاز دارند و نگهداری از گیاهان بزرگ ممکن است برایشان مشکل‌ساز شود.
به دلیل وزن سنگین گیاه، ممکن است به سمت پایین خم شود و روی گیاهان دیگر بیفتد. برای جلوگیری از این مسأله، می‌توانید یک سیم یا چوب را در وسط گیاه قرار دهید تا از سقوط آن جلوگیری کند.
برای رشد بهتر، گیاه کرچک نیاز به کود دارد. از کودهای متعادل حاوی مواد مغذی برای این گیاه استفاده کنید. برگ‌های سبز و نارس نشان‌دهنده عدم کیفیت هستند، در حالی که برگ‌های جوان و رسیده باید قرمز و مخملی باشند. اندازه برگ‌های بالغ می‌تواند به 60 سانتی متر برسد. وقتی برگ‌ها به اندازه کافی بزرگ شوند، سایه نرمی ایجاد می‌کنند. اگر دما به زیر 10 درجه سانتی‌گراد برسد، گیاه به سختی دوام می‌آورد و اگر به زیر صفر برسد، از بین می‌رود.
گیاه کرچک معمولاً 140 تا 180 روز بعد از کاشت، دانه تولید می‌کند. این دانه‌ها بسیار درخشان، سفت و محکم هستند و رنگ‌های متنوعی مثل قهوه‌ای، مشکی، خاکستری، قرمز تیره و سفید دارند. همه دانه‌ها در انتهای خود یک نقطه کوچک دارند که از آنجا آب را جذب می‌کنند. این دانه‌ها معمولاً 2 تا 3 سال قابل نگهداری هستند.
کاربردهای گیاه کرچک
همچنین گیاه کرچک علاوه بر استخراج روغن آن، کاربردهای دیگری نیز دارد. برای مثال، در هند از آن به عنوان حصاری در اطراف مزارع استفاده می‌شود. در کاستاریکا این گیاه برای ایجاد سایه در باغ‌ها مفید است و مردم در لیبی آن را برای تثبیت زمین‌های شنی استفاده می‌کنند. حتی وقتی در باغ کاشته می‌شود، می‌تواند حشرات و جوندگان مضر را دور نگه دارد.
به طور طبیعی، تقریباً نیمی از وزن دانه‌ها از روغن غلیظ و بی‌رنگ یا زرد تشکیل شده که در طول قرن‌ها استفاده می‌شده است. این روغن در گذشته برای روشن کردن چراغ‌ها به کار می‌رفته و امروزه در مناطق روستایی با ترکیب آن با نفت سفید به عنوان سوخت استفاده می‌شود. این سوخت نور روشنتری ارائه می‌دهد و اگر مدام بسوزد، کمی دوده تولید می‌کند.
روغن کرچک علاوه بر کاربردهای پزشکی، به عنوان یک روان‌کننده با کیفیت بالا و ماده اولیه‌ای با کیفیت در صنایع پتروشیمی نیز استفاده می‌شود. دلیل این امر، گرانروی زیاد و پایداری این روغن در دماهای بالاست و این که آن را نمی‌توان در سوخت‌های پتروشیمی و حلال‌های آبی حل کرد. به همین خاطر، برای تجهیزات صنایع هوایی و مناطق سردسیر بسیار مناسب است.
در صنایع دیگری مثل رنگ، لاک، پوشش‌های مقاوم در برابر آب، روغن‌های موتور، صابون‌سازی، جوهر و پلاستیک‌سازی نیز روغن کرچک کاربرد دارد. از سایر مشتقات آن در صنعت رنگ و به عنوان روان‌کننده و عطرهای مصنوعی نیز استفاده می‌شود.
این گیاه به طور تجاری در کشورهایی چون هند، برزیل و برخی مناطق ایالات متحده برای تولید روغن کشت می‌شود. بعد از استخراج روغن، تفاله باقی‌مانده از گیاه به عنوان کود با نیتروژن بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از ساقه گیاه فیبر و سلولز گرفته می‌شود که برای ساخت طناب و در صنعت کاغذ و مقوا کاربرد دارد. برخی از دانه‌ها که ظاهر زیبایی دارند، در صنعت جواهرات مصنوعی نیز کاربرد دارند.
“`
گردنبند و دستبند از این گیاه ساخته می‌شود.
سمیت دانه‌های کرچک
دانه‌های کرچک ممکن است سمی باشند زیرا حاوی ریسین هستند که برای انسان‌ها، حیوانات و حشرات خطرناک است. ریسین سمّی است که در تولید حشره‌کش‌ها نیز کاربرد دارد و وجود این سم باعث می‌شود کرچک در برابر حشرات مثل شته‌ها محافظت شود. همچنین، کرچک به‌طور طبیعی دارای آندسیلنیک اسید است که نوعی اسید چرب و قارچ‌کش به شمار می‌رود. ولی روغن کرچکی که امروزه مصرف می‌شود، به‌صورت سرد و تحت فشار تهیه می‌شود و برای انسان مضر نیست. ریسین یک نوع سم پروتئینی است که اگر دانه‌ها سالم بلعیده شوند و به پوشش آن‌ها آسیبی نرسد، احتمالاً از بدن دفع خواهند شد. اما اگر کسی دانه‌ها را بجوید یا بشکند و سپس بلع کند، ممکن است ریسین توسط روده جذب شود.
اگرچه دوز کشنده این سم برای بزرگسالان ۴ تا ۸ دانه در نظر گرفته می‌شود، اما تاکنون موارد نادر مسمومیت گزارش شده است. بهتر است دانه‌های این گیاه را دور از دسترس کودکان نگه دارید. برای نگهداری ایمن‌تر، می‌توانید سر دانه‌ها را ببرید تا میزان سمیت آن‌ها کاهش یابد. با این حال توصیه می‌شود که به‌هرحال دانه‌ها را در جایی خارج از دسترس کودکان قرار دهید. وقتی گیاه بالغ می‌شود و دانه‌ها از غلاف خود بیرون می‌آیند، ممکن است به‌راحتی توسط باد جابه‌جا شوند. همچنین هر سال شروع به تولید دانه‌های جدید می‌کند، به شرطی که در زمستان در مکان سرد نگهداری نشود یا در گلخانه باشد.
بیشتر بخوانید:
