“`html
سرم درمانی چیست ؟
سرم‌ها نوعی دارو هستند که به شکل تزریقی استفاده می‌شوند و برای جبران مایعات از دست رفته بدن یا به عنوان وسیله‌ای برای رساندن دارو به بدن به کار می‌روند. پزشکان و داروسازان معمولاً با سرم‌ها آشنا هستند.
سرم‌ها به نظر چندان متفاوت نمی‌رسند؛ مثلاً شاید سرم قندی-نمکی و سرم یک سوم-دو سوم از هم تمایزی نداشته باشند، اما واقعاً تفاوت‌های کوچکی وجود دارند که برای پزشکان و داروسازان مهم است. این تفاوت‌ها برای انتخاب نوع مناسب سرم در صورت کمبود موجود در داروخانه اهمیت دارد.
آشنایی با انواع سرم های تزریقی
سرم‌ها را می‌توان از نظر غلظت اسمزی به ۳ دسته کلی تقسیم کرد:
1- محلول‌های ایزوتونیک: این محلول‌ها غلظتی مشابه با مایعات بدن دارند و برای تأمین آب و املاح لازم برای بدن مناسب هستند. مانند رینگر، دکستروز ۵ درصد و نرمال سالین.
2- محلول‌های هایپر تونیک: این محلول‌ها غلظت بیشتری از خون داشته و موجب می‌شوند که آب از داخل سلول‌ها به بیرون برود. این نوع محلول‌ها در شرایطی مثل ادم مغزی تجویز می‌شوند. مانند مانیتول ۵ درصد و ۱۰ درصد.
3- محلول‌های هیپوتونیک: این محلول‌ها غلظت کمتری از خون دارند و موجب می‌شوند که آب از بیرون به داخل سلول‌ها برود. مثلاً نرمال سالین نیم نرمال، آب مقطر، دکستروز واتر ۲.۵ درصد.
انواع سرم ها از نظر ترکیب های شیمیایی
سرم‌ها بر اساس ترکیبات شیمیایی موجود در آن‌ها به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- محلول‌های قندی
- محلول‌های نمکی
- محلول‌های قندی – نمکی
- محلول‌های جایگزین پلاسما
- محلول‌های قلیایی
- محلول‌های تغذیه‌ای
کاربرد انواع سرم ها
سرم‌ها به طور کلی برای درمان بیماری‌ها و مشکلات مختلف به کار می‌روند. به عنوان مثال:
سرم نمکی ۰/9 درصد: این سرم که فقط شامل سدیم کلراید است، برای جبران کمبود مایعات بدن در شرایطی مانند اسهال، استفراغ و خونریزی تجویز می‌شود. همچنین برای افزایش فشار خون در بیمارانی که به دلایلی مانند گرسنگی یا شوک عصبی دچار افت فشار خون شده‌اند، استفاده می‌شود. این سرم به عنوان حامل بسیاری از داروها نیز کاربرد دارد.
سرم رینگر: سرم رینگر شامل املاحی مانند سدیم، کلر، پتاسیم و کلسیم است. این سرم به عنوان یک محلول ایزوتونیک برای جایگزینی آب و املاح بدن، به ویژه در مواردی که پتاسیم بین سلولی کاهش یافته، تجویز می‌شود. اگرچه با استفاده از محلول‌های قندی-نمکی و نرمال سالین بخشی از نیازهای تغذیه‌ای و الکترولیتی بیماران تأمین می‌شود، اما ممکن است از دفع پتاسیم در ادرار به علت شدت دیورز، بیمار در معرض خطر هیپوکالمی قرار گیرد. اما سرم رینگر به مقدار مشابهی شامل K+ و Ca2+ با غلظت ایزوتونیک است و در واقع یک نرمال سالین با پتاسیم و کلسیم اضافه شده است.
بدن نمی‌تواند پتاسیم موجود در این محلول را دفع کند لذا ممکن است پتاسیم در بدن تجمع یابد، مگر اینکه کلیه‌ها به طور طبیعی کار کنند؛ به همین دلیل تجویز این سرم در بیماران مبتلا به افزایش سدیم خون ناشی از آسیب کلیوی و قلبی باید با احتیاط انجام شود.
مورد مصرف: سرم
“““html
سرم رینگر در مواقعی که برای تغذیه از روش پارنترال (روش تزریق مواد مغذی به داخل رگ) کوتاه مدت نیاز باشد، برای درمان کم‌آبی ناشی از اسیدوز و همچنین در عمل‌های جراحی که رینگر لاکتات در دسترس نیست به کار می‌رود. این سرم در درمان شوک هایپوولمیک (کاهش حجم خون) نسبت به سایر محلول‌های قندی – نمکی بهتر است.
احتیاط و منع مصرف: استفاده از این سرم در افرادی که نارسایی کلیه دارند منع شده است و در افرادی که نارسایی قلبی، بی‌کفایتی گردش خون، کمبود پروترومبین یا ادم ریوی دارند باید با احتیاط استفاده شود.
تداخلات دارویی: سرم رینگر با کورتیکواستروئیدها، که ممکن است باعث بالا رفتن خطر هیپوناترمی (کاهش سطح نمک خون) شوند، و همچنین با داروهای دیورتیک که پتاسیم را نگه می‌دارند، به دلیل افزایش خطر هایپرکالمی (بالا رفتن سطح پتاسیم خون) تداخل دارد.
سرم رینگر لاکتات: این سرم از نظر ترکیب شبیه سرم رینگر است و شامل کلسیم، کلر، پتاسیم و سدیم به همراه مقداری لاکتات می‌باشد.
این سرم برای برقراری تعادل آب و مواد معدنی در بدن بسیار مفید است، به‌ویژه قبل و بعد از عمل‌های جراحی، برای جبران کمبود حجم مایعات و تنظیم تعادل اسیدی و قلیایی تجویز می‌شود. استفاده از سرم رینگر لاکتات در نارسایی کلیه، اسیدوز لاکتیک، نارسایی قلبی و ادم ریوی باید با احتیاط انجام شود.
سرم قندی ۵ درصد: این سرم شامل ۵ درصد دکستروز است و برای تأمین انرژی بیمارانی که نمی‌توانند به‌طور خوراکی غذا بخورند، کاهش درد بعد از عمل‌های جراحی، کمک به کاهش تب و افزایش حجم ادرار برای دفع سموم در موارد مسمومیت تجویز می‌شود.
سرم قندی – نمکی: این سرم شامل ۹.۰ درصد سدیم کلراید و ۵ درصد دکستروز است و برای تأمین آب و الکترولیت‌های مورد نیاز در تغذیه پارنترال استفاده می‌شود.
مورد مصرف: این سرم در وضعیت‌هایی مانند گاستروانتریت، تأمین آب و الکترولیت‌ها و تأمین انرژی در زمان استراحت گوارشی به کار می‌رود. در موارد مسمومیت، به دلیل وجود مواد قندی، دفع ادرار بیمار را تشدید کرده و کلرور سدیم موجود در آن می‌تواند الکترولیت‌ها و سدیم از دست رفته را جبران کند.
به دلیل وجود کلرور سدیم، این سرم ممکن است فشارخون را افزایش دهد.
احتیاط و منع مصرف: استفاده از این سرم در بیماران مبتلا به ادم، بیمارانی که تحت درمان با کورتیکواستروئیدها هستند و بیماران دیابتی ممنوع است.
سرم یک سوم – دوسوم: این سرم نیز مانند سایر محلول‌های قندی و نمکی است، اما شامل ۳.۳ گرم کلرور سدیم و ۳۳.۳ گرم دکستروز می‌باشد.
مورد مصرف: این محلول در حین عمل‌های جراحی تجویز می‌شود و خطر احتباس سدیم را ایجاد نمی‌کند.
احتیاط و منع مصرف: مشابه سرم قندی – نمکی.
سرم مانیتول ۲۰ درصد:ین سرم یک محلول هایپرتونیک با اثر دیورتیک و ضدگلوکوم است.
مورد مصرف: این سرم برای درمان ادم مغزی، کاهش فشار داخل جمجمه و فشار داخل چشم و همچنین برای آماده‌سازی بیماران برای جراحی چشم و تسریع دفع ادراری مواد سمی مانند سالیسیلات‌ها، باربیتورات‌ها و لیتیوم تجویز می‌شود. همچنین می‌تواند به جلوگیری از آسیب کلیوی ناشی از این داروها و همولیز در جراحی پروستات کمک کند.
موارد منع مصرف: در اختلال‌های آب و الکترولیت، هماتوم داخل جمجمه، شوک هایپوولمیک، نارسایی قلبی، فشارخون پایین، هیپوناترمی و هایپرکالمی ممنوع است. مصرف این سرم در موارد احتقان قلب و ریه نیز ممنوع می‌باشد.
تداخلات دارویی: این سرم می‌تواند با دیگوکسین و دیورتیک‌ها تداخل داشته باشد. توجه: نشت مانیتول به بافت‌های اطراف ممکن است باعث ادم و نکروز بافتی شود.
سرم آمینو اسیدی: این سرم به‌عنوان جانشین تغذیه به کار می‌رود و کالری…
“““html
زاست. اشکال دارویی آن به صورت آمینواسید۵ درصد و ۱۰ درصد است. ترکیب‌های آن شامل اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری، نیتروژن و الکترولیت‌ها می‌باشد.
موارد مصرف: آنسفالوپاتی کبدی در بیماران مبتلا به سیروز یا هپاتیت، تغذیه حمایتی، تکمیل و حفظ پروتئین بدن از راه تزریق وریدی برای تأمین متابولیسم طبیعی و در مواردی که جذب معده‌ای / روده‌ای مختل باشد.
چند نکته کوچک برای مصرف‌کنندگان سرم
آمار مصرف سرم در کشور بالاتر از سایر کشورهاست. یکی از دلایل زیاد بودن مصرف سرم در مقایسه با کشورهای پیشرفته، تمایل بیماران به تجویز سرم از سوی پزشک در صورت احساس ضعف، بی‌حالی و افت فشار خون است.
در صورتی که بیمار توانایی تغذیه از راه دهان را دارد، نباید از سرم برای افزایش حجم مایعات بدن استفاده شود. تزریق بی‌مورد سرم علاوه بر هدر دادن سرمایه‌های ملی می‌تواند با عوارض جانبی هم همراه باشد.
بیمارانی که دچار مشکلات و بیماری‌های قلبی، کلیوی یا دیابت هستند باید در هنگام تجویز سرم پزشک را در جریان بیماری خود قرار دهند.
تزریق سرم نامناسب در این بیماران می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد؛ مثلاً تزریق سرم نمکی به بیمارانی که دچار نارسایی قلبی و کلیوی هستند، می‌تواند باعث احتباس آب و نمک شود و خطرآفرین باشد.
تزریق سرم قندی در بیماران به خصوص در هنگام احساس ضعف و خستگی اشتباه است. اگر گهگاهی احساس ضعف می‌کنید، می‌توانید آب مورد نیاز بدنتان را با نوشیدن آب، شربت و دوغ تأمین کنید.
اگر احساس خستگی دائمی شما را آزار می‌دهد، بهتر است با مراجعه به پزشک دلیل اصلی آن را شناسایی و رفع کنید.
چند نکته کوچک برای متخصصان
از انفوزیون سرم‌های نمکی هنگام جراحی یا پس از آن مخصوصاً در دام‌های کوچک خودداری کنید. بهترین محلول هنگام جراحی، رینگر است.
از انفوزیون سرم‌های قندی هایپر تونیک در درمان دهیدراسیون و اختلال‌های الکترولیکی مانند گاستروانتریت خودداری کنید.
قبل از افزودن داروهای تزریقی به سرم‌ها از عدم تداخل دارویی بین ترکیب‌های سرم و داروی مورد نظر مطمئن شوید؛ برای مثال، سرم رینگر به علت دارا بودن کلسیم با بسیاری از داروها رسوب می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`