استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از زیباترین و بکرترین مناطق ایران، با طبیعتی دل‌فریب، فرهنگ اصیل و تاریخی کهن شناخته می‌شود. این استان که در جنوب غربی ایران واقع شده، به واسطه موقعیت جغرافیایی خاص، آب‌وهوای متنوع، و زندگی عشایری و روستایی، مجموعه‌ای ارزشمند از سوغات خوراکی و صنایع دستی دارد که نمایانگر فرهنگ بومی و هنر مردمان آن است.
در سفر به این منطقه، یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربه‌ها، آشنایی با سوغاتی‌ها و صنایع دستی خاص آن است؛ از نان‌های محلی و گیاهان دارویی کوهی گرفته تا قالیبافی و تولیدات چرم دست‌دوز. در ادامه با مهم‌ترین سوغات کهگیلویه و بویراحمد و صنایع دستی برجسته آن آشنا می‌شویم.
خوراکی‌های محلی و سوغات خوردنی کهگیلویه و بویراحمد
نان تیری یا نان بلوطی
نان بلوطی یکی از معروف‌ترین نان‌های محلی این استان است که با آرد تهیه‌شده از میوه بلوط کوهی پخته می‌شود. این نان که طعم خاص و خواص درمانی زیادی دارد، عمدتاً توسط زنان روستایی یا عشایر تهیه می‌شود.
ویژگی‌ها:
- بدون گلوتن و مناسب افراد با رژیم غذایی خاص
- دارای فیبر بالا و مفید برای دستگاه گوارش
- تهیه‌شده از میوه بلوط آسیاب‌شده
روغن حیوانی (روغن کرمانشاهی محلی)
روغن حیوانی یکی دیگر از سوغاتی‌های مهم کهگیلویه و بویراحمد است. این روغن با روش سنتی از شیر دام‌های عشایر منطقه گرفته می‌شود و طعم و عطر خاصی به غذا می‌دهد.
عسل کوهی
وجود مراتع وسیع و گل‌های وحشی در ارتفاعات زاگرس باعث شده عسل کوهی این استان از کیفیتی بالا برخوردار باشد.
انواع عسل تولیدی:
- عسل گون
- عسل آویشن
- عسل گل‌های کوهی
کشک محلی و دوغ ترش
در مناطق عشایری این استان، کشک محلی به‌صورت سنتی تهیه می‌شود و طعمی خاص و نمکی دارد. دوغ ترش نیز از دیگر نوشیدنی‌های سنتی خوش‌طعم است که معمولاً در کنار غذاهای محلی سرو می‌شود.
گیاهان دارویی و محصولات طبیعی
کهگیلویه و بویراحمد به دلیل اقلیم کوهستانی و خاک حاصلخیز، مأمن بسیاری از گیاهان دارویی کمیاب است. این گیاهان نه‌تنها به‌عنوان سوغات، بلکه به‌دلیل ارزش دارویی بالا بسیار پرطرفدارند.
پرکاربردترین گیاهان دارویی:
- کاکوتی: مناسب برای دمنوش ضدنفخ و ضدسرفه
- بومادران: ضدالتهاب و تقویت سیستم ایمنی
- پونه: ضدعفونی‌کننده طبیعی
- گون: استفاده در تهیه عسل دارویی و درمان بیماری‌های تنفسی
- چای کوهی: آرام‌بخش و مناسب برای خواب
صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد
قالی و قالیچه بافی
قالیبافی در مناطق سردسیری این استان رواج دارد و نقش و نگار آن‌ها الهام‌گرفته از طبیعت زاگرس و باورهای بومی است.
ویژگی‌های قالی محلی:
- رنگ‌های طبیعی (گیاهی)
- طرح‌های ذهنی و غیرتکراری
- جنس نخ از پشم دست‌ریس
گلیم و جاجیم‌بافی
در مناطق عشایری، زنان گلیم‌هایی با طرح‌های سنتی می‌بافند که هم کاربرد تزئینی دارد و هم مصرف خانگی.
- گلیم دورو: بافته شده با پشم و نقش‌های هندسی
- جاجیم: سبک، مناسب سفر، و با طرح‌های رنگارنگ
چرم‌دوزی سنتی
چرم‌دوزی در کهگیلویه و بویراحمد یکی از هنرهای اصیل و کاربردی است که محصولات متنوعی مانند کیف، کفش، کمربند و جلد قرآن از آن تولید می‌شود.
- استفاده از چرم گاو یا بز
- دوخت سنتی با نخ‌های محکم و موم‌زده
- رنگ‌های طبیعی و طرح‌های الهام‌گرفته از زیست‌بوم منطقه
سیاه‌چادر عشایری
یکی از نمادهای فرهنگی قوم لر در این استان، سیاه‌چادر است که با موی بز بافته می‌شود. سیاه‌چادرها هم‌اکنون نیز در برخی مناطق عشایری استفاده می‌شوند و نمادی از هویت عشایری محسوب می‌شوند.
ظرف‌های سنگی و چوبی
در روستاهای کوهستانی کهگیلویه و بویراحمد، تولید ظروف سنگی مانند دیگ سنگی یا کُپُر و هاون سنگی بسیار رایج است. این ظروف با سنگ‌های سخت منطقه ساخته می‌شوند و دوام بالایی دارند.
کاربردهای این ظروف:
- پخت غذاهای محلی مثل آش کارده یا خورش قورمه
- نگهداری مواد غذایی به‌صورت سنتی
لباس محلی و بافت‌های سنتی
لباس محلی زنان و مردان استان کهگیلویه و بویراحمد از زیباترین پوشاک محلی ایران است و هنوز در مراسم‌های سنتی و فرهنگی استفاده می‌شود.
اجزای لباس محلی:
- برای زنان: دامن پرچین، پیراهن بلند، شال‌رنگی و روسری ابریشمی
- برای مردان: شلوار دبیت، چوخا (بالاپوش بلند)، گیوه یا کفش دست‌دوز محلی
خرید سوغات کهگیلویه و بویراحمد از کجا امکان‌پذیر است؟
برای تهیه سوغاتی‌های اصل، بهتر است به بازارچه‌های محلی در یاسوج، دهدشت، یا روستاهای اطراف مراجعه کنید. همچنین در ایام جشنواره‌های عشایری یا نوروز، نمایشگاه‌هایی برپا می‌شود که فرصت خوبی برای خرید مستقیم از تولیدکننده‌های بومی است.
راهی برای شناخت عمیق‌تر فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد
با آشنایی با سوغاتی‌ها و صنایع دستی این منطقه، شما نه‌تنها یک یادگاری ارزشمند از سفرتان خواهید داشت، بلکه از فرهنگ غنی و تلاش‌های زنان و مردان این سرزمین نیز حمایت می‌کنید. پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به جنوب غرب ایران، حتماً بازدیدی از بازارهای محلی و کارگاه‌های صنایع دستی داشته باشید و با تولیدکنندگان گفت‌وگو کنید. این تجربه فراتر از خرید یک محصول خواهد بود — تجربه‌ای فرهنگی و الهام‌بخش.