سوند چیست و چه کاربردی دارد؟
شاید تا به حال نام سوند ادراری را در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شنیده باشید و بدانید که این ابزار برای کمک به ادرار کردن استفاده می‌شود. اما ممکن است سوالات زیادی درباره آن داشته باشید. آیا می‌دانید که سوندها انواع گوناگونی دارند و هر کدام کاربرد و روش استفاده خاصی دارند؟ در این مقاله، به بررسی بیشتر سوندهای ادراری خواهیم پرداخت.
کاتتر ادراری یا سوند ادراری، لوله‌ای باریک، توخالی و منعطف است که برای جمع‌آوری ادرار درون مثانه قرار داده می‌شود. به عمل قرار دادن این لوله در پزشکی، کاتتراسیون یا سونداژ گفته می‌شود.
سوندها به طور کلی لوله‌های باریکی هستند که به داخل دستگاه ادراری وارد می‌شوند تا تخلیه ادرار را آسان‌تر کنند. استفاده اصلی سوندها زمانی است که به هر دلیلی تخلیه ادرار به درستی انجام نمی‌شود.
به عنوان مثال، در افراد مسن، ممکن است به دلیل بزرگی خوش‌خیم یا سرطان پروستات، مسیر ادرار مسدود شده باشد.
در این حالت، ادرار در مثانه جمع می‌شود و این نه تنها برای بیمار آزاردهنده است بلکه اگر برای مدت طولانی بماند، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند.
در این شرایط، تنها راه حل این است که ادرار از مثانه تخلیه شود. پزشکان معمولاً از سوندها یا کاتترهای ادراری استفاده می‌کنند تا یا مسیر طبیعی ادرار را باز کنند یا راه جدیدی برای دفع ادرار ایجاد کنند.
سوندها از دو جنبه اصلی متفاوت هستند:
- نوع و محل قرارگیری
- مدت زمان باقی‌ماندن در محل
انواع سوند
سوندهای ساده یا نلاتون:
این سوندها لوله‌های پلاستیکی نرمی هستند که درون آنها مجرایی برای عبور مایعات، مانند ادرار، وجود دارد.
هنگامی که به دلایلی مسیر طبیعی ادرار مسدود می‌شود، این سوندها درون مجرای ادرار قرار داده می‌شوند تا بتوانند به الداخل مثانه برسند و ادرار را به راحتی تخلیه کنند.
تنها نکته‌ای که در مورد این سوندها وجود دارد این است که پس از تخلیه ادرار باید خارج شوند و اگر دوباره نیاز به تخلیه ادرار باشد، باید دوباره استفاده شوند.
سوند فولی:
این سوندها در انتهای خود یک کیسه کوچک دارند که می‌توان آن را با مایع پر کرد. این کیسه در ابتدا به سوند متصل است و وقتی که پر می‌شود، سوند نمی‌تواند از مثانه خارج شود.
با استفاده از این سوندها، می‌توان آنها را برای مدت طولانی در مثانه نگه داشت، زیرا سوندهای عادی معمولاً به راحتی خارج می‌شوند. اما سوند فولی به دلیل وجود کیسه، در جای خود ثابت می‌ماند مگر اینکه پزشک بخواهد آن را تخلیه کند.
نکته مهم این است که کیسه کوچک تنها باید زمانی پر شود که سوند به طور کامل در مثانه قرار دارد، چون در غیر این صورت ممکن است آسیب ببیند.
اما اگر این کیسه در مجرا پر شود و گسترش یابد، ممکن است باعث درد و مشکلات زیادی برای بیمار شود.
“`html
این می‌تواند باعث پاره شدن و آسیب جدی به مجرا شود.
بنابراین، هیچ‌گاه نباید سوندها توسط فردی که با این روش آشنا نیست، کار گذاشته شوند و این کار حتماً باید توسط یک پرستار یا پزشک با تجربه انجام شود. همچنین، خارج کردن این سوندها نیز باید توسط همین افراد انجام گیرد.
هرگز نباید سعی کنید سوندها را به زور و کشیدن خارج کنید، زیرا انتهای سوند که در مثانه قرار دارد، به دلیل اینکه بزرگ است، ممکن است به مجرا آسیب بزند و با خونریزی همراه شود.
سوند فوق عانه‌ای:
این نوع سوندها که به آنها سوند سوپراپوبیک نیز گفته می‌شود، کمتر از دو نوع قبلی استفاده می‌شوند. بر خلاف دو نوع قبلی که سوند از مجرای ادرار عبور می‌کرد، در اینجا سوند از پوست ناحیه پایینی شکم وارد مثانه می‌شود.
پزشک یا جراح یک سوراخ در پوست پایین شکم ایجاد کرده و سپس سوند را از پوست و بافت‌های روی مثانه عبور می‌دهد تا به داخل مثانه برسد.
سوندهای داخلی:
در تمام سوندهایی که تاکنون بحث کردیم، یک سر سوند بیرون از بدن بیمار است تا ادرار را از مثانه خارج کند. اما باید گفت که سوندهایی هم وجود دارند که هر دو سر آنها در داخل بدن بیمار قرار دارد. به‌عنوان مثال، اگر یک انسداد در مسیر ادرار بین کلیه و مثانه ایجاد شود، ادرار نمی‌تواند به مثانه برسد و در کلیه جمع می‌شود، که باعث آسیب و درد در همان سمت خواهد شد. برای حل این مشکل، باید راهی برای تخلیه ادرار از کلیه فراهم شود.
برای این منظور، دو روش وجود دارد:
- نفروستومی: در این روش، مشابه سوند سوپراپوبیک، لوله‌ای از پوست پهلوها عبور داده می‌شود (که نیاز به سوراخ‌کردن پوست دارد) و به لگنچه کلیه متصل می‌شود تا ادراری که در آن جمع می‌شود، از این طریق خارج شود.
- سوند j – j : این سوندها از یک طرف به داخل مثانه و از طرف دیگر به لگنچه کلیه متصل می‌شوند. به این ترتیب، هرگونه انسدادی که در مسیر کلیه تا مثانه وجود دارد، برطرف می‌شود و ادرار می‌تواند بدون مانع از کلیه به مثانه برسد.
مراحل دفع ادرار پس از این جراحی مانند حالت طبیعی خواهد بود و بیمار برای دفع ادرار باید خود اقدام کند. قرار دادن این دستگاه‌ها نیاز به یک جراحی کوچک دارد و پس از آن بیمار نمی‌تواند سوند را ببیند یا احساس کند.
نکات قابل توجه در مورد سوندها
سوندها ابزارهایی هستند که برای کمک به خروج ادرار به داخل بدن وارد می‌شوند. بنابراین، نکات خاصی وجود دارد که باید رعایت شود:
1- استفاده و نیاز به سوند باید کاملاً تحت نظر پزشک باشد. هرگز به طور خودسرانه برای خود یا دیگران سوند نگذارید.
2- سوندها می‌توانند باعث ایجاد عفونت ادراری شوند. لذا رعایت مسائل بهداشتی در مورد آنها بسیار مهم است.
3- سوندها معمولاً به یک کیسه متصل هستند که ادرار در آن جمع می‌شود. تلاش کنید هرچه زودتر ادرار داخل این کیسه‌ها را خالی کنید تا محیط مناسبی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها ایجاد نشود.
4- همانطور که گفته شد، افراد با سوند بیشتر در معرض عفونت ادراری هستند. از این رو، اگر علائمی مانند درد در کلیه‌ها یا پایین شکم یا تب بروز کرد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
5- گاهی پزشک برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری، تجویز آنتی‌بیوتیک می‌کند. در این موارد، مهم است که داروهای آنتی‌بیوتیک به‌طور منظم مصرف شوند.
6- اگر در ادراری که در کیسه جمع شده، خون، لخته، چرک یا تغییر رنگ مشاهده کردید، حتماً سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
7- هرگز به طور خودسرانه و بدون مجوز پزشک سوند را خارج نکنید. این کار ممکن است باعث بروز مشکل در خروج ادرار شود.
“`
دردناک و آسیب‌زننده است. برخی از سوندها، مانند سوندهای فولی که قبلاً توضیح دادیم، برای خارج شدن نیاز دارند که ابتدا بادکنک آنها خالی شود. اگر این کار انجام نشود، بادکنک می‌تواند هنگام خروج مجرای ادراری را پاره کند. بنابراین، بهتر است این کار را به فرد متخصص بسپارید.
8- برخی افراد که نمی‌توانند ادرار کنند، باید هر چند ساعت یک بار خودشان سوندگذاری کنند. این روش که به آن تخلیه متناوب و پاکیزه ادرار می‌گویند، برای سلامت کلیه و مجاری ادراری این افراد بسیار مهم است و آنها نباید در زمان‌های مشخص این کار را فراموش کنند.
همچنین چون این کار ممکن است برای مدت طولانی لازم باشد، افراد باید یاد بگیرند که چگونه به آرامی و با حداقل آسیب این کار را انجام دهند. برای این کار، باید از مواد لغزنده و نرم‌کننده کافی استفاده کنند و همچنین شرایط بهداشتی را به طور کامل رعایت نمایند.
بیشتر بخوانید: