“`html
عزت نفس چیست ؟
تحلیل مفهوم عزت نفس
هر انسانی به خاطر انسان بودنش و به عنوان یکی از نیازهای اصلی و مهمش، به حرمت نفس و عزت نفس نیاز دارد. اگر عزت نفس و احترامی که فرد برای خودش قائل است، آسیب ببیند یا کاهش یابد، از نظر روانی، فرد ممکن است به خود یا دیگران آسیب بزند و به رفتارهای ناپسند و غیراخلاقی روی بیاورد.
به همین دلیل، عزت نفس هر فرد اهمیت زیادی دارد و در زندگی اجتماعی و کاری بسیار مهم است. در محل کار، اگر عزت نفس یک فرد که می‌تواند توسط مدیران، همکاران، یا مراجعین تضعیف شود، آسیب جدی به روح و روان او وارد می‌شود و هیچ تشویق یا پاداشی نمی‌تواند این آسیب را جبران کند.
در خانواده نیز، اگر عزت نفس همسر، فرزند یا والدین آسیب ببیند، این می‌تواند به مدت طولانی اثرات روانی بدی به جا بگذارد. بنابراین، با اینکه میزان عزت نفس در هر فرد متفاوت است و به ویژگی‌های خانوادگی، شخصیتی و … بستگی دارد، اما عزت نفس و حرمت نفس از مفاهیمی است که در هر فرد سالم وجود دارد و توجه به این موضوع در ارتباطات اجتماعی و سازمانی بسیار مهم است.
شناخت عزت نفس انسان
برای شناخت عزت نفس انسان، باید به چند نکته مهم توجه کنیم:
۱ – عزت نفس، احترامی است که فرد برای خودش قائل است و نشان‌دهنده درکی است که هر کس از خود دارد.
۲ – عزت نفس، احترامی است که دیگران برای فرد قائل می‌شوند و اعتماد به نفس و بازخورد مثبتی است که ما به دیگران نشان می‌دهیم. نکته مهم این است که عزت نفس بیشتر از اعتماد به نفس است و تاثیر بیشتری بر رفتار و اعتماد به نفس دارد.
۳ – عزت نفس به معنای باور به توانمندی خود است؛ یعنی داشتن اعتماد به توانایی تفکر، درک، یادگیری، انتخاب و تصمیم‌گیری برای خود.
۴ – عزت نفس به معنای غرور، خودخواهی و عدم اشتباه کردن نیست؛ بلکه به این معناست که باور داشته باشیم می‌توانیم آنچه را که لازم داریم بیاموزیم و با چالش‌ها و مشکلات زندگی با فکر و تأمل برخورد کنیم.
نشانه‌های عزت نفس پایین و بالا
در کل، می‌توان عزت نفس را از طریق چهره، رفتار، صحبت و حرکات افراد مشاهده کرد؛ در افراد با عزت نفس سالم، دروغ، ریا و پنهان‌کاری وجود ندارد. کسانی که عزت نفس دارند، واقع‌بین هستند، خلاق‌اند و به نتایج فکری خود توجه کافی دارند؛ و اشتباهات خود را به طور واقع‌بینانه می‌پذیرند و برای اصلاح آنها تلاش می‌کنند. همدردی و همدلی در افرادی که عزت نفس سالم دارند، به وفور دیده می‌شود.
فردی با عزت نفس بالا شجاعت بیان وجود خود را دارد و به خاطر پذیرش و اعتماد به خود، از دیگران نمی‌ترسد و به اعتماد به نفس دیگران احترام می‌گذارد؛ بنابراین، روحیه همکاری در تحقق اهداف مشترک در افرادی با عزت نفس سالم بسیار دیده می‌شود.
اما وقتی عزت نفس در فردی کم است، او از واقعیت می‌ترسد و از پذیرفتن خود وحشت دارد؛ او از افشا شدن، از شکست، و از تحقیر شدن می‌ترسد.
فردی با عزت نفس پایین به نظر می‌رسد که برای دیگران زندگی می‌کند و همواره نگران قضاوت‌های دیگران است؛ بنابراین شجاعت تفکر درباره خود و توانمندی‌های خود را از دست می‌دهد و زود تسلیم می‌شود.
“““html
می‌تواند او را به سرعت دلسرد کند. به همین دلیل، ترس از موانع و تصورات منفی درباره آنها، که مانع رسیدن به اهداف و آرزوها می‌شود، نشانه‌ای از عزت نفس پایین است.
۱۲ راهکار برای بالا بردن عزت نفس
تکنیک‌های بهبود عزت نفس
با توجه به آنچه گفته شد و اهمیت عزت نفس در رفتار فرد، واضح است که هر کدام از ما از دوران کودکی سطحی از عزت نفس داریم که با شخصیت‌مان شکل گرفته است. اما برای داشتن زندگی سالم‌تر و تقویت عزت نفس در روابط اجتماعی و سازمانی، می‌توانیم از تکنیک‌هایی که در ادامه می‌آورم استفاده کنیم.
ما برای اینکه بتوانیم در زندگی شخصی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی از اعتماد به نفس بالاتری برخوردار باشیم و در هر مذاکره یا ارتباط بهتر عمل کنیم، نیاز داریم به این روش‌ها و شیوه‌های توسعه عزت نفس توجه کنیم.
۱ – عشق ورزیدن به خود
بین عزت نفس و خودخواهی مرز باریکی وجود دارد که باید در تکنیک‌های بهبود عزت نفس به آن توجه کنیم. لازم است که در عین تواضع و توجه به دیگران، به خودمان نیز عشق بورزیم.
باید به بدن، روح، اخلاق، شخصیت، رفتار، آرزوها و خواسته‌های خودمان عشق ورزیم؛ چون اگر از خودمان متنفر باشیم، به یقین عزت نفس نخواهیم داشت، حتی ممکن است به خودپسندی کاذب دچار شویم.
خوب است هر روز زمانی را به خوشحال کردن خود اختصاص دهیم؛ بر روی نکات مثبت و موفقیت‌هایمان تمرکز کنیم؛ به خواسته‌هایمان توجه کنیم؛ و برای جلب رضایت دیگران سعی نکنیم خود را تغییر بدهیم. به نظر خود اهمیت داده و از خود مراقبت کنیم. اینها تکنیک‌هایی است که می‌تواند به ما در بهبود عزت نفسمان کمک کند.
۲ – رعایت اخلاق
رعایت اصول اخلاقی و توجه به هنجارهای دینی و مذهبی می‌تواند عزت نفس ما را افزایش دهد. اگر به هر دین یا مرامی معتقد هستیم، بهتر است به مناسک دینی خود پایبند باشیم و بر اساس آنها عمل کنیم، در صورتی که به دیگران آسیب نرساند، عزت نفس ما بیشتر خواهد شد.
زمانی که اصول اخلاقی مانند صداقت، تعهد و عدم غیبت را رعایت کنیم و وجدان‌مان آرام باشد، در این صورت هم در نظر دیگران و هم در نزد خود، به تقویت عزت نفس خود کمک کرده‌ایم.
۳ – گفتن ((نه)) و بی‌نیازی از دیگران
نه گفتن به خواسته‌ها و نیازهای دیگران می‌تواند عزت نفس ما را تقویت کند. اگر بتوانیم در زمان مناسب و به اندازه، به درخواست‌هایی که نمی‌خواهیم نه بگوییم، در روابط اجتماعی موفق‌تر خواهیم بود و عزت نفس و اعتماد به نفس خود را افزایش داده‌ایم. اما اگر اجازه دهیم هر کسی برای ما تصمیم بگیرد، در حال حاضر و آینده با افت عزت نفس مواجه خواهیم شد.
علاوه بر گفتن “نه”، بی‌نیاز بودن از دیگران نیز بسیار مهم است. زمانی که به دیگران نیازمند می‌شویم تا حد وابستگی، این نیازمندی می‌تواند…
“““html
اعتماد به نفس و عزت نفس انسان را به مرور زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد و امام علی (ع) در این باره فرموده‌اند: “اگر می‌خواهی آزاد باشی، امید خود را از ثروت دیگران قطع کن. هرگز به دارایی‌ها و امکانات دیگران طمع نکن. هیچ چیز به اندازه درخواست پول از دیگران انسان را کوچک نمی‌کند. اگر بی‌نیازی از مردم را در خود پرورش دهی و از کسی توقع نداشته باشی، از همه مردم برتر و ارزشمندتری.”
۴ – پذیرش مسئولیت
پذیرش مسئولیت در زندگی و کار باعث افزایش عزت نفس می‌شود. وقتی که ما مسئولیت‌هایی مانند همسر بودن، والد بودن، مدیر بودن یا همکار بودن را بپذیریم و در مواقعی که به مشکل برخوردیم، مسئولیت رفتار خود را بر عهده بگیریم و مشکلات را بدون فرافکنی حل کنیم، اعتماد به نفس ما بالا می‌رود و دیگران نیز بیشتر برای ما احترام قائل خواهند شد. باید از بزرگ شدن مشکلات نترسیم و از هر تجربه منفی، درس بگیریم تا بتوانیم همیشه مسئولیت‌پذیر بمانیم.
۵ – زندگی در لحظه اکنون
برای داشتن عزت نفس بهتر، باید به واقعیت‌ها توجه کنیم و از آنها فرار نکنیم. زندگی در لحظه اکنون و درک شرایط با مشکلات و موانع موجود بسیار مهم است. باید اشتباهات خود را ببینیم و بپذیریم و آنها را اصلاح کنیم. برخورد با واقعیت‌های دشوار جزئی از زندگی است. هیچ کس کامل نیست و تلاش برای پیشرفت همیشه به ما کمک می‌کند.
۶ – تخصص در حوزه کاری خودمان
در هر کار باید مقداری تخصص داشته باشیم تا بتوانیم سوالات اولیه را پاسخ دهیم و تصمیم‌های بهتری بگیریم. وقتی در زمینه‌ای متخصص شویم، می‌توانیم بهتر عمل کرده و در گروه‌های مرتبط با آن موضوع شرکت کنیم. داشتن تخصص باعث می‌شود احساس لیاقت کنیم و دیگران نیز به ما احترام بگذارند، و این باعث بالا رفتن عزت نفس ما می‌شود.
۷ – کسب معلومات عمومی
علاوه بر تخصص در یک موضوع، داشتن اطلاعات عمومی در زمینه‌هایی مانند تاریخ، سیاست، ورزش، هنر و اقتصاد هم مهم است. اگر از کودکیمان به خواندن مجله‌ها، روزنامه‌ها و کتاب‌ها عادت داشته باشیم، این می‌تواند باعث رشد ما شود. وقتی در یک مذاکره و یا در جمع اطلاعاتی حتی جزئی داشته باشیم، با اعتماد به نفس بیشتری می‌توانیم نظر خود را بیان کنیم و این امر تأثیر زیادی بر عزت نفس ما دارد.
“`
۸ – ارتباط با افراد موفق
وقتی که با افرادی که در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند، معاشرت می‌کنیم، تأثیر مثبت زیادی بر روی ما خواهد گذاشت. ما از تجربیات و دانش آنها یاد می‌گیریم و برخورد دیگران با ما نیز تغییر می‌کند. این موضوع به ما کمک می‌کند تا اعتماد به نفس و عزت نفس خود را افزایش دهیم.
۹ – ثبت تجربیات خود
نوشتن موفقیت‌ها و شکست‌ها، مانند داشتن یک دفترچه برای موفقیت‌ها و به اشتراک گذاشتن آنها در شبکه‌های اجتماعی یا با دوستان، به ما کمک می‌کند تا احساس بهتری داشته باشیم. وقتی موفقیت‌هایمان را با دیگران در میان می‌گذاریم یا با شجاعت از شکست‌های خود صحبت می‌کنیم، عزت نفس ما نیز بالا می‌رود.
۱۰ – انجام کارهای خوب برای دیگران
اگر بدون اینکه توقعی داشته باشیم به دیگران کمک کنیم، به مرور زمان این رفتار باعث می‌شود دیگران نیز به ما لطف کنند. وقتی ما به دیگران بدون انتظار محبت می‌ورزیم، آنها در مقابل به ما احترام می‌گذارند و این باعث افزایش عزت نفس ما خواهد شد.
۱۱ – برخورد و ظاهر حرفه‌ای
وقتی رفتار و زبان ما حرفه‌ای است و در لباس‌پوشیدن نیز دقت می‌کنیم، دیگران بهتر و محترمانه‌تر با ما برخورد می‌کنند. حتماً تجربه کرده‌اید که وقتی لباس‌های بهتری می‌پوشید و مودبانه‌تر صحبت می‌کنید، دیگران نیز سعی می‌کنند با شما به طرز بهتری رفتار کنند. برعکس، اگر لباسی نامناسب بپوشید یا به طور غیر مؤدبانه صحبت کنید، انتظار عزت نفس بالا منطقی نیست.
۱۲ – توجه به سلامت جسمی
سلامت جسمی اهمیت زیادی در عزت نفس دارد. ما باید در حد توان خود به حفظ سلامتی‌مان توجه کنیم. مشکلاتی مانند چاقی یا لاغری شدید، بیماری‌های مزمن، یا عدم مراقبت از خود می‌تواند بر عزت نفس ما تأثیر منفی بگذارد. با مراقبت از خود و ظاهرمان می‌توانیم احساس بهتری داشته باشیم.
ما می‌توانیم با توجه به شخصیت و محیط خود، روش‌های بهتر برای افزایش عزت نفس پیدا کنیم. مهم این است که بهبود عزت نفسمان را جدی بگیریم و برای آن تلاش کنیم.
بیشتر بخوانید