فرش‌ها بخش مهمی از طراحی داخلی در خانه‌های ایرانی هستند. یکی از عوامل تأثیرگذار در کیفیت فرش، تعداد رج‌ها یا گره‌ها در هر متر مربع است. اما این سؤال برای بسیاری از افراد پیش می‌آید که فرش دستباف چند رج خوب است؟ علاوه بر این، درک تفاوت‌های بین فرش‌های دستباف و ماشینی از جنبه‌های مختلف از جمله رج‌شماری می‌تواند برای خریداران مهم باشد. در این مقاله، به بررسی تعداد رج‌های مناسب برای فرش‌های دستباف و روش‌های مختلف رج‌شماری فرش‌های ماشینی و دستباف می‌پردازیم.
رج‌شماری در فرش‌های دستباف
رج‌شماری یا گره‌شماری یکی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی کیفیت فرش‌های دستباف است. تعداد رج‌ها در فرش دستباف به تعداد گره‌ها در هر متر مربع اشاره دارد و مستقیماً به کیفیت و ظرافت فرش مربوط می‌شود. در این بخش، با مفاهیم پایه‌ای رج‌شماری آشنا می‌شویم.
فرش دستباف چند رج خوبه؟
در انتخاب فرش دستباف، تعداد رج‌ها یکی از شاخص‌های اصلی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر قیمت، دوام و زیبایی فرش بگذارد. در واقع، هر چه تعداد رج‌ها بیشتر باشد، کیفیت فرش بالاتر است، چرا که هر رج اضافی نشان‌دهنده گره‌های بیشتر و در نتیجه بافت دقیق‌تر و مستحکم‌تر می‌باشد.
فرش‌های دستباف با رج‌های مختلف
-
فرش‌های ۳۰ رج: این فرش‌ها معمولاً به عنوان فرش‌هایی با کیفیت متوسط شناخته می‌شوند. این نوع فرش‌ها به طور معمول برای استفاده در فضاهایی مانند اتاق‌های پذیرایی و اتاق‌های خواب مناسب هستند.
-
فرش‌های ۴۰ رج: این فرش‌ها کیفیت بالاتری دارند و مناسب برای افرادی هستند که به دنبال فرش‌های ظریف‌تر و بافت ریزتر هستند. این فرش‌ها معمولاً در مناطقی مانند سالن‌های بزرگ و محیط‌های رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-
فرش‌های ۵۰ رج و بیشتر: این فرش‌ها جزو فرش‌های دستباف با کیفیت عالی محسوب می‌شوند و با توجه به ظرافت بالا، قیمت بیشتری دارند. برای مکان‌های لوکس و فضاهایی که نیاز به ظرافت و دقت بیشتری دارند، این فرش‌ها ایده‌آل هستند.
تأثیر تعداد رج بر کیفیت فرش
هر چه تعداد رج‌ها در فرش بیشتر باشد، بافت فرش متراکم‌تر و نرم‌تر خواهد بود. علاوه بر این، فرش‌های با تعداد رج بالا معمولاً دوام بیشتری دارند و در برابر سایش و آسیب‌های احتمالی مقاوم‌تر هستند. همچنین، فرش‌هایی که تعداد رج بیشتری دارند، جزئیات و نقوش پیچیده‌تری خواهند داشت که به زیبایی آن افزوده می‌شود.
روش‌های رج‌شماری در فرش ماشینی
رج‌شماری در فرش‌های ماشینی با روش‌های مختلفی انجام می‌شود. این فرش‌ها به دلیل تولید با ماشین‌آلات صنعتی معمولاً رج‌های بیشتری دارند، اما تفاوت‌هایی در روش‌های شمارش گره‌ها وجود دارد. در این بخش، به روش‌های رایج رج‌شماری در فرش‌های ماشینی می‌پردازیم.
رج‌شماری در فرش ماشینی
در فرش‌های ماشینی، رج‌شماری می‌تواند به شیوه‌های مختلفی صورت گیرد که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت:
-
رج‌شماری به صورت استاندارد: این روش شامل شمارش گره‌ها در یک متر مربع است که در آن تعداد گره‌ها به طور دقیق ثبت می‌شود.
-
رج‌شماری به صورت دستگاهی: در این روش، از ماشین‌آلات برای تولید فرش استفاده می‌شود که در آن‌ها تعداد گره‌ها به صورت خودکار شمارش می‌شود.
تفاوت فرش ماشینی و دستباف از نظر رج‌شماری
-
فرش‌های دستباف معمولاً به صورت دقیق و با دست بافته می‌شوند، به همین دلیل رج‌شماری در این فرش‌ها ممکن است با دقت بیشتری انجام شود.
-
در فرش‌های ماشینی، معمولاً از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری برای تولید استفاده می‌شود و این امکان را می‌دهد که فرش‌ها با تعداد رج بالاتر و سرعت بیشتری تولید شوند.
نکات مهم در انتخاب فرش با توجه به تعداد رج
در انتخاب فرش دستباف یا ماشینی، باید نکاتی را در نظر داشته باشید که به انتخاب بهترین فرش کمک می‌کند. این نکات شامل موارد زیر می‌شود:
1. هدف و کاربرد فرش
قبل از خرید فرش، نیاز خود را مشخص کنید. برای مثال، اگر به دنبال فرشی برای فضاهای شلوغ مانند سالن پذیرایی هستید، بهتر است فرش‌هایی با تعداد رج بالا را انتخاب کنید که مقاومت بیشتری دارند.
2. کیفیت و دوام
فرش‌های با تعداد رج بالا به دلیل ساختار متراکم‌تر و گره‌های بیشتر، معمولاً مقاومت بیشتری در برابر سایش دارند. اگر به دنبال فرش‌هایی با دوام بیشتر هستید، باید به تعداد رج توجه ویژه‌ای داشته باشید.
3. زیبایی و جزئیات
فرش‌های با تعداد رج بالا معمولاً جزئیات دقیق‌تری دارند. بنابراین، اگر به دنبال فرشی با طراحی پیچیده و ظریف هستید، فرش‌های با رج‌های بیشتر گزینه‌های بهتری خواهند بود.
4. قیمت فرش
فرش‌های با تعداد رج بالا معمولاً قیمت بیشتری دارند. بنابراین، باید با توجه به بودجه خود، انتخاب مناسبی داشته باشید.
انتخاب فرش مناسب برای منزل شما
در نهایت، انتخاب فرش مناسب بستگی به نیازها و سلیقه شخصی شما دارد. فرش‌های دستباف با تعداد رج بالا از نظر ظرافت و کیفیت، به عنوان انتخابی لوکس و با دوام شناخته می‌شوند. از طرفی، فرش‌های ماشینی نیز با روش‌های تولید پیشرفته خود می‌توانند گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری برای فضاهای مختلف باشند.
رج شمار فرش چیست؟
برای سنجش زیبایی فرش‌ها از فاکتورهای مختلفی استفاده می‌شود. در فرش‌های دستباف که از گره‌ها تشکیل شده‌اند، به جای استفاده از تعداد تار یا پود در یک واحد طول، از رج شمار استفاده می‌شود. رج شمار تعداد گره‌های بافته شده در عرض فرش و در یک طول معین را نشان می‌دهد. این روش به تنوع و سنت‌های مختلف بافت در مناطق گوناگون بستگی دارد.
بررسی رج‌شماری فرش‌های دستباف
برای اینکه بدانیم فرش دستباف چند رج خوب است، باید با تعداد رج‌های معمول در این نوع فرش‌ها آشنا شویم. رج نشان‌دهنده میزان تراکم و ظرافت بافت فرش است. معمولاً فرش‌ها بین ۲۵ تا ۳۰ رج دارند و رج‌ها معمولاً در ۷ سانت از عرض فرش محاسبه می‌شوند. در بعضی مناطق این عدد به ۶.۵ سانت تغییر می‌کند. هرچه تعداد رج‌ها بیشتر باشد، فرش می‌تواند ظریف‌تر و زیباتر باشد و در نتیجه ارزش و قیمت بیشتری خواهد داشت. به طور کلی فرش‌های دستباف در رج‌شماری‌های بین ۱۰ تا ۸۰ بافته می‌شود.
رج‌شماری فرش‌های دستباف در مناطق مختلف کشور متفاوت است. بنابراین نمی‌توان به سادگی گفت که فرش دستباف با رج‌شماری ۵۰ در کاشان و تبریز یکسان است. به عنوان مثال، فرش کاشان معمولاً دارای ۷۶۹ گره و فرش تبریز ۷۱۴ گره در هر متر است.
تفاوت رج‌شماری فرش دستباف با تراکم فرش ماشینی
در فرش‌های ماشینی، فاکتور ظرافت با تعداد شانه و تراکم مشخص می‌شود. این فرش‌ها معمولاً با شانه‌های ۳۵۰، ۵۰۰، ۷۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ بافته می‌شوند. عدد شانه نشان‌دهنده تعداد دندانه‌ها در یک متر است. با توجه به اینکه هر دندانه شانه دو نخ تار عبور می‌دهد، بافته شدن یک گره به ازای هر شانه ماشین بافندگی اتفاق می‌افتد. برای مثال، زمانی که می‌گوییم فرش ۱۲۰۰ شانه، به تعداد دندانه‌ها اشاره دارد.
به معنای وجود ۱۲۰۰ گره در هر متر از عرض فرش است که معادل فرش‌های دستباف با ۸۰ رج خواهد بود، و ۵۰۰ شانه بودن فرش به معنی وجود ۵۰۰ گره در یک متر عرض فرش است که می‌توان تراکم آن را معادل فرش دستباف ۳۲ رج دانست. هرچند که امروزه فرش‌های دستباف معمولاً در ۲۰ تا ۳۵ رج بافته می‌شوند، اما بهترین، ظریف‌ترین و باکیفیت‌ترین فرش‌های دستباف در رج‌شماری‌های ۶۰ تا ۸۰ بافته خواهند شد.
اصطلاحات رایج رجشمار در فرش‌های دستباف
افرادی که می‌خواهند بدانند فرش دستباف چند رج باید داشته باشد، با آشنایی با اصطلاحات رایج در رج‌شماری فرش‌های ایرانی می‌توانند بهتر و مطمئن‌تر به جواب سوال خود برسند. در واقع، فرش‌های دستباف از اجزای مختلفی مانند تار (نخ‌های کشیده شده در طول فرش)، پود (نخ‌های کشیده شده در عرض فرش)، لبه فرش (حاصل درهم پیچیدن چند تار)، گره فرش (ترکیبی از نخ‌های ابریشمی و پشمی) و چله (تار و پود فرش که معمولاً از جنس پنبه هستند) تشکیل می‌شوند، اما در صنعت فرش با اصطلاحات متداولی روبرو هستیم که آشنایی با آن‌ها می‌تواند به شناخت بهتر افراد از کیفیت فرش‌ها کمک کند. برخی از این اصطلاحات عبارتند از:
خونه
خونه یکی از اصطلاحات رایج در صنعت فرش دستباف است. هر خونه شامل ۱۰ گره می‌باشد. تعداد خونه‌ها بر اساس نصف عرض فرش محاسبه می‌شود. به عنوان نمونه، یک فرش دستباف ۶ متری دارای ۴۶ خانه است و در یک متر از عرض این فرش ۴۶۰ گره وجود دارد. بنابراین، این فرش یک فرش ۳۰ رج محسوب می‌شود. این اصطلاح بیشتر در کاشان استفاده می‌شود.
تون
اصطلاح تون یکی دیگر از اصطلاحات رایج در استان یزد است که به تعداد نخ‌های تار در نصف عرض قالی اشاره دارد. به طوری که هر دو عدد تون معادل یک گره است، بنابراین، در یک فرش ۶ متری دستباف می‌توان شاهد ۸۴۰ تون بود که شامل ۴۲۰ گره در عرض یک متر می‌شود. چنین فرشی دارای تعداد رجشمار ۲۸ خواهد بود.
جفت
جفت یکی از اصطلاحات رایج در استان کرمان است و نشان‌دهنده تعداد گره‌های موجود در ۱۴ سانتی‌متر عرض فرش می‌باشد. برای مثال، فرش ۱۰۰ جفت دارای ۱۰۰ گره در ۱۴ سانتی‌متر خواهد بود که به تبع آن، فرش فوق دارای ۲۸ رج است.
تراکم گره
اندازه فرش‌ها می‌تواند به طور مستقیم با رجشمار آن‌ها مرتبط باشد. در واقع، هرچه تعداد رجشمار فرش بیشتر باشد، ظرافت و زیبایی فرش نیز بیشتر خواهد شد. به طور کلی، تراکم، مهم‌ترین فاکتوری است که به زیبایی و ظرافت فرش در بسیاری از کشورها مرتبط می‌شود و شامل تعداد گره‌های موجود در یک واحد مشخص از عرض فرش است.
شش لا و نه لا
شش لا و نه لا از جمله اصطلاحات صنعت فرش دستباف است که بیشتر در شهر نایین استفاده می‌شود و نشان‌دهنده تعداد لای نخ‌هایی است که در تار فرش به کار رفته‌اند. هرچقدر تعداد لای نخ کمتر باشد، ظرافت فرش بیشتر خواهد بود. به عنوان مثال، فرش با نخ ۶ لا دارای رجشمار ۶۰ و فرش با نخ ۹ لا دارای رجشمار ۵۰ است.
صدتایی
یکی از اصطلاحاتی که بیشتر در استان اصفهان رایج است، اصطلاح صدتایی است که به تعداد صدتایی گره‌ها در کل عرض فرش اشاره دارد. گاهی نیز به تعداد گره‌ها در کل عرض فرش خفت گفته می‌شود. برای مثال، اگر برای یک فرش ۶ متری گفته شود ۲۰ تا صدتایی، به معنای ۲۰۰۰ خفت است که یعنی عرض ۲ متری فرش شامل تعداد دو هزار گره می‌باشد. با شناخت دقیق از این اصطلاحات، افراد می‌توانند به آسانی متوجه شوند که فرش دستباف چه تعداد رج و چه کیفیتی دارد.
نحوه رج‌شماری و اندازه‌گیری تراکم با خفت
برای تعیین تراکم فرش‌های ماشین، باید تعداد گره‌ها را در یک سانتی‌متر از عرض فرش بشماریم. در فرش‌های دستباف، این کار را در ۷ سانتی‌متر از عرض فرش انجام می‌دهیم. اگر تعداد گره‌ها بیش از ۸۵ باشد، نشان‌دهنده کیفیت و مرغوبیت بالای فرش است. اما اگر کمتر از ۴۹ باشد، کیفیت فرش پایین‌تر است.
برای محاسبه تراکم با خفت نیز باید گره‌های موجود در ۶.۵ سانتی‌متر از عرض فرش را بشماریم. اگر تعداد گره‌ها بیشتر از ۷۵ باشد، کیفیت فرش بالا است و اگر کمتر از ۳۵ باشد، کیفیت آن پایین خواهد بود. هنگام شمارش و اندازه‌گیری تراکم فرش‌های دستباف، نوع گره‌ها نیز باید مدنظر قرار گیرد، چرا که در بافت فرش‌های دستباف از انواع مختلف گره‌ها استفاده می‌شود. مهم‌ترین این گره‌ها عبارتند از:
- گره نامتقارن که به نام گره سنه یا گره فارسی شناخته می‌شود و جزئیات نقشه و ظرافت بیشتری را نشان می‌دهد. این نوع گره در ایران، چین، مصر، ترکیه و هند بسیار رایج است.
- گره متقارن یا گره ترکی که از استحکام بالایی برخوردار است و معمولاً در فرش‌های ضخیم استفاده می‌شود. این نوع گره در کشورهای ترکیه، ایران، قفقاز و … به کار می‌رود.
- گره تبتی که یکی از گره‌های خاص و منحصر به فرد است.
- گره جفتی که به جای ۲ نخ، ۴ نخ از فرش را درگیر می‌کند و می‌تواند سرعت بافت فرش را افزایش دهد، اما ممکن است به کیفیت آن آسیب بزند. این گره غالباً در ایران و مناطق خراسان استفاده می‌شود.
فرش دستباف چند رج خوبه
رج‌شماری در فرش‌های دستباف شبیه به تراکم در فرش‌های ماشینی است و نشان‌دهنده زیبایی و جزئیات فرش است. هرچه تعداد رج‌ها بیشتر باشد، کیفیت و تراکم فرش بالاتر است و بنابراین قیمت و ارزش بیشتری خواهد داشت. عوامل مختلفی می‌توانند بر تعداد رج فرش تأثیر بگذارند مانند نوع تار و پود، روش چله‌کشی، الیاف استفاده شده و کیفیت کار بافنده. به طور کلی، فرش‌هایی با رج‌شماری بین ۲۰ تا ۳۵ معمولاً کیفیت خوبی دارند، در حالی که فرش‌های با کیفیت بالا اغلب دارای رج‌شماری بالای ۶۰ هستند. تعداد رج می‌تواند بر کیفیت، قیمت، شستشو و دوام فرش تأثیر داشته باشد.
جمع‌بندی نهایی
مقدار رج‌شماری مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده کیفیت و ظرافت فرش‌های دستباف است و نشان‌دهنده تعداد گره‌ها در یک عرض خاص است. فرش‌های دستباف در متراژهای مختلف بافته می‌شوند، اما فرش‌های با رج‌شماری بین ۲۵ تا ۳۵ می‌توانند کیفیت خوبی داشته باشند. فرش‌هایی با رج‌شماری بالای ۶۰ معمولاً کیفیت بسیار بالا و ارزش بیشتری دارند.