فرش دستباف چند رج خوبه؟ نحوه رجشماری فرش دسبافت و ماشینی

چگونه رجشمار فرش آماده را تشخیص دهیم؟

برای تعیین رجشمار، باید تعداد گره‌هایی که در عرض فرش وجود دارد را بشمارید. برای این کار باید از پشت فرش شروع کنید. برای فرش‌های ترکی، مانند فرش‌های تبریز، تعداد گره‌ها در هفت سانتی‌متر از عرض فرش شمارش می‌شود. به عنوان مثال، اگر فرش دارای رجشمار ۵۰ باشد، یعنی ۵۰ گره در هفت سانتی‌متر بافته شده است.

رجشمار فرش‌های فارسی مانند فرش کاشان از شمارش گره‌ها در شش و نیم سانتی متر تعیین می‌شود. پس اگر فرش دارای رجشمار ۵۰ باشد، در شش و نیم سانتی‌متر ۵۰ گره بافته شده است. اما تنها کافی نیست که بدانیم یک فرش دستباف چند رج است. برای مثال فرش‌های کاشان و تبریز که رجشمار مشابهی دارند را مقایسه کنید. در یک متر از عرض فرش، فرش کاشان ۷۶۹ گره و فرش تبریز ۷۱۴ گره خواهد داشت. این یعنی فرش کاشان ظریف‌تر از فرش تبریز است.

اجزای فرش دستباف ایرانی

فرش‌های دستباف ایرانی به طور کلی از اجزای زیر تشکیل شده‌اند:

تار

تار به نخ‌هایی گفته می‌شود که در طول فرش کشیده می‌شوند و در نهایت ریشه فرش را تشکیل می‌دهند.

پود

پود نخ‌هایی هستند که در عرض فرش طراحی می‌شوند.

لبه‌های فرش

لبه‌های فرش با تاباندن چند تار در کلافی از خامه فرش بافی ایجاد می‌شوند.

گره فرش

گره‌ها با استفاده از نخ‌های ابریشمی یا پشمی بر روی تارهای فرش زده می‌شوند تا فرش شکل بگیرد.

چله

چله به تار و پود فرش که معمولاً از جنس پنبه هستند، گفته می‌شود.

اصطلاحات رایج در رجشمار فرش دستباف ایرانی

در دنیای فرش، به ویژه فرش دستباف، اصطلاحات رایجی وجود دارد که برخی از آنها فقط در مناطق خاصی از کشور قابل استفاده هستند. در ادامه مقاله فرش دستباف چند رج خوبه؟ به برخی از این اصطلاحات اشاره خواهیم کرد.

تراکم گره

همانطور که ذکر شد، اندازه فرش به رجشمار آن وابسته است. بنابراین، هرچه رجشمار بیشتر باشد، ظرافت فرش نیز افزایش می‌یابد.

در بسیاری از کشورها از اصطلاح تراکم برای توصیف ظرافت فرش استفاده می‌شود. تراکم به معنی تعداد گره‌ها در واحدهای مشخصی مثل اینچ مربع یا دسیمتر مربع و همچنین متر مربع است.

شش لا و نه لا

این اصطلاح خاص شهر نایین است و به تعداد لایه‌های نخ که در تار فرش استفاده می‌شود، اشاره دارد.

اگر تعداد لایه‌های نخ کمتر باشد، فرش ظریف‌تری بافته می‌شود. مثلاً فرشی که با نخ ۶ لا بافته شده، دارای رج‌شمار ۶۰ است و فرشی که با نخ ۹ لا بافته شده، دارای رج‌شمار ۵۰ است.

صدتایی

این واژه برای فرش اصفهان رایج است و تعداد صدتایی گره‌ها را در کل عرض فرش مشخص می‌کند.

گاهی اوقات به تعداد گره‌ها در عرض فرش خفت نیز گفته می‌شود. مثلاً وقتی می‌گویند فرش شش متری دارای ۲۰ تا صدتایی است، به معنای ۲۰۰۰ خفت است که نشان می‌دهد عرض ۲ متری فرش متشکل از دو هزار گره است. آشنایی با این اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا بدانید فرش دستباف چند رج خوب است!

خونه

خونه یکی از اصطلاحات رایج در شهر کاشان است. در هر خونه ۱۰ گره وجود دارد. تعداد خونه‌ها نیز بر اساس نصف عرض فرش محاسبه می‌شود. به عنوان مثال، فرش ۶ متری که دارای ۴۶ خونه است، نشان‌دهنده این است که در یک متر از عرض آن ۴۶۰ گره وجود دارد. بنابراین، فرش مذکور دارای ۳۰ رج می‌باشد.

تون

تون از اصطلاحات رایج در یزد است. تعداد تون نشان‌دهنده تعداد نخ تار است که در نصف عرض قالی استفاده می‌شود. هر دو تون معادل یک گره است؛ بنابراین، یک فرش ۶ متری ۸۴۰ تون دارد که معادل ۴۲۰ گره برای هر متر از عرض فرش خواهد بود. در نتیجه، این فرش دارای ۲۸ رج است.

جفت

جفت یکی از اصطلاحات رایج در فرش کرمان است. این اصطلاح تعداد گره‌ها را در ۱۴ سانتی‌متر از عرض فرش مشخص می‌کند. به عنوان مثال، قالی که ۱۰۰ جفت باشد، دارای ۱۰۰ گره در ۱۴ سانتی‌متر خواهد بود و بنابراین فرش مذکور دارای ۲۸ رج است.

رجشمار فرش دستباف و مقایسه آن با تراکم فرش ماشینی

در فرش‌های ماشینی عموماً از اصطلاحاتی مانند ۷۰۰ شانه، ۵۰۰ شانه و ۳۵۰ شانه استفاده می‌شود. شانه به دندانه‌های ماشین بافندگی اشاره دارد و عدد آن تعداد دندانه‌ها در هر متر مربع از فرش را نشان می‌دهد.

در هر شانه یک گره بافته می‌شود؛ بنابراین، فرش ۷۰۰ شانه دارای ۷۰۰ گره در یک متر مربع از عرض فرش خواهد بود. بر این اساس، تراکم این فرش معادل ۳۲ رج در فرش دستباف است. همچنین باید توجه داشته باشید که در بافت فرش‌های ماشینی از الگوی بی‌گره یا گره U نیز استفاده می‌شود.

بهترین تعداد برای رجشمار فرش دستباف

اگر شما قصد خرید فرش دارید و می‌خواهید بدانید فرش دستباف چند رج خوب است، بهتر است بدانید که فرش‌های دستباف از شهر و منطقه‌های مختلف متفاوت هستند. به عنوان مثال، فرش ترک محلی هریس معمولاً در رجشمارهای بین ۲۰ تا ۳۵ بافته می‌شود. اما برای فرش‌های دستباف شهر قم که معمولاً از نخ ابریشم بافته می‌شوند، بهترین رجشمار بین ۶۰ تا ۷۰ تخمین زده می‌شود.

معرفی گره‌های مختلف در فرش‌های دستباف ایران و آسیا

در این بخش به معرفی انواع گره‌هایی که در فرش‌های دستباف مناطق مختلف ایران و آسیا استفاده می‌شود، خواهیم پرداخت.

گره نامتقارن

این گره که به سنه یا گره فارسی نیز معروف است، برای بافت فرش‌های فارسی باف به کار می‌رود. بافنده با استفاده از این تکنیک می‌تواند جزئیات بیشتری از طرح را با تراکم و ظرافت بالاتری ایجاد کند. گره نامتقارن در کارگاه‌های قالی‌بافی ایران، چین، مصر، ترکیه و هندوستان به کار می‌رود.

گرهمتقارن

گره متقارن که به آن گره ترکی هم گفته می‌شود، ابتدا در ترکیه ساخته شده است. این گره باعث می‌شود بافت فرش محکم‌تر شود و معمولاً برای فرش‌های ضخیم به کار می‌رود. علاوه بر ترکیه، در مناطق قفقاز و در بخش‌های غربی ایران، مثل نزدیکی‌های کردها و ترک‌ها، از این گره برای بافت فرش بهره می‌برند.

گره تبتی

گره تبتی کاملاً متفاوت از سایر گره‌ها است.

گره جفتی

در گره جفتی به جای استفاده از ۲ تار، از ۴ تار برای بافت استفاده می‌شود. هرچند با این روش بافت فرش سریع‌تر انجام می‌شود، اما باعث می‌شود که فرش کمتر متراکم باشد. معمولاً در فرش‌های خراسان از این گره به صورت متقارن یا نامتقارن استفاده می‌شود.

رجشماری و بررسی اهمیت آن

رجشماری در فرش بسیار اهمیت دارد و ما معمولاً می‌خواهیم بدانیم که فرش دستباف چند رج خوب است. با توجه به اینکه گره‌ها در فرش‌های دستباف با دست زده می‌شوند و بافنده می‌تواند حدود ۸۰۰۰ گره در روز بزند، با ضرب کردن تعداد گره‌ها در هر اینچ مربع از ابعاد فرش، می‌توان نیرو و زمان لازم برای بافت آن را محاسبه کرد.

به کار بردن صحیح نقشه و رنگ به زیبایی بیشتر فرش کمک می‌کند. پیچیدگی طرح فرش و مهارت بافنده نیز تأثیر زیادی در کیفیت و زیبایی فرش دارد. به همین دلیل مقایسه فرش‌هایی با تراکم یکسان از روستاها، عشایر و کشورهای مختلف دشوار است. همچنین هر کشور و قوم روش خاص خود را برای رجشماری فرش دارد و از گره‌های متفاوتی برای بافت استفاده می‌کند.

شمارش گره های فرش به روش ایرانی

ایرانی‌ها از گذشته تا حال برای ارزیابی کیفیت بافت فرش از دو روش گره شماری و اندازه‌گیری با خفت استفاده می‌کنند.

گره‌ شماری

در این روش سنتی، تعداد گره‌ها بر اساس اصطلاحات مانند رج و خفت در یک بخش از فرش شمرده و محاسبه می‌شوند.

اندازه‌ گیری تراکم با خفت

این روش قدیمی برای بررسی تراکم فرش به کار می‌رود. طبق این روش، تعداد گره‌ها در ۶.۵ سانتی‌متر از عرض فرش شمرده می‌شوند. اگر تعداد گره‌ها بیش از ۷۵ باشد، نشان‌دهنده ظرافت و کیفیت بالای فرش است و اگر کمتر از ۳۵ گره باشد، نشان‌دهنده کیفیت پایین فرش است.

نحوه رجشماری

یکی از روش‌های رایج برای رجشماری، شمارش گره‌ها در حدود ۷ سانتیمتر از عرض فرش است. در این روش، تعداد گره‌های بیشتر از ۸۵ نشان‌دهنده مرغوب بودن بالای فرش بوده و تعداد کمتر از ۴۹ گره، نشان‌دهنده کیفیت پایین فرش است.

سخن پایانی

اینکه فرش دستباف چند رج خوب است، به روش رجشماری و نوع فرش دستباف بستگی دارد. در این مقاله ضمن بررسی روش‌های مختلف رجشماری در انواع فرش‌های دستباف فارسی و ترکی، به معرفی اصطلاحات رایج در بافندگی نیز پرداخته شد. آشنایی با این روش‌ها و اصطلاحات به شما کمک می‌کند تا با قدرت انتخاب و خرید فرش دستباف مرغوب را انجام دهید.

سایت آموزش آشپزی رضیم