گاما کمرا چیست؟
گاما کمرا یک دستگاه پزشکی برای تصویربرداری است که به تشخیص بیماری‌های مختلف کمک می‌کند. این دستگاه سال‌هاست که استفاده می‌شود و مدل‌های متنوعی دارد، برخی از آنها فقط نقاط خاصی از بدن را تصویربرداری می‌کنند.
این دوربین در سال ۱۹۵۷ توسط هال انگر اختراع شد. به طور کلی، گاما کمرا پرتوهای ساطع شده از رادیو ایزوتوپ‌های تزریقی را شناسایی کرده و تصویری از چگونگی توزیع آنها در بدن ایجاد می‌کند.
گاما کمرا همچنین به نام توموگرافی رایانه‌ای تک فوتون (Single Photon Emission Computed Tomography) یا به اختصار اسپکت شناخته می‌شود. این دستگاه در پزشکی هسته‌ای برای اسکن‌های قلب و عروق، استخوان و کلیه و سایر موارد به کار می‌رود تا پزشکان تصاویر سه‌بعدی از انتشار پرتوهای رادیویی در بدن به دست آورند.
دستگاه گاما کمرا کارش به این صورت است که با ضبط جرقه‌هایی که وقتی اشعه گاما به صفحه‌ای به نام کریستال برخورد می‌کند، فعالیت می‌کند. فوتون‌هایی که از بدن ساطع می‌شوند به دلیل وجود بافت و موانع مختلف، دچار جذب و یا پراکندگی می‌شوند که هر کدام می‌تواند انرژی آنها را تغییر دهد یا آنها را از مسیر اصلی خود منحرف کند.
این پدیده‌ها باعث پیدایش پرتوهای غیرمفید و پراکنده می‌شود که دقت تصویربرداری را کاهش می‌دهند. برای حذف این پرتوها از تجهیزاتی به نام کلیماتور استفاده می‌شود که نوع آنها بسته به انرژی ایزوتوپ مورد استفاده تغییر می‌کند.
کلیماتور مانع ورود این فوتون‌های ناخواسته به قسمت تصویربرداری شده و از برخورد پرتوهای مورب و پراکنده به کریستال جلوگیری می‌کند. استفاده از کولیماتور باعث می‌شود که پرتوها به طور موازی حرکت کنند.
اجزای دستگاه گاما کمرا
دوربین گاما دارای سه قسمت اصلی است که این بخش‌ها عبارتند از : گانتری، کنسول و تخت.
گانتری شامل دو قسمت هد و تنه است. هد اجزای مهمی مانند کلیماتور، آشکارساز، فوتو مالتی پلایر تیوب و مدار مکان‌یابی را در خود جای می‌دهد و به طور کلی برای حذف پرتوهای پراکنده از کلیماتور استفاده می‌شود. کلیماتور در قسمت بیرونی دستگاه نصب شده و در صورت لزوم تعویض می‌گردد.
گنتری دستگاه گاما کمرا: گنتری همان تنه دستگاه گاما کمرا است که در بیشتر تجهیزات پزشکی، بخش متحرک دستگاه را تشکیل می‌دهد و محل قرارگیری دتکتورهای دوربین کمرا است.
دتکتور دستگاه گاما کمرا: دتکتور در واقع نقش شناسایی پرتوهای ساطع‌شده از بدن بیمار را ایفا می‌کند. این دتکتور شامل کلیماتور، آشکارساز یا کریستال، فوتومالتی پلایر تیوب و مدارات الکتریکی است.
دتکتور دستگاه مهم‌ترین و گران‌ترین بخش دستگاه می‌باشد. این دتکتور پرتوهای گاما ورودی را جذب کرده و سپس آنها را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال به کنسول دستگاه گاما کمرا ارسال می‌شود.
“`html
کاربرد اسکن گاما کمرا یا اسپکت چیست؟
تصویر برداری از داخل بدن انسان کار آسانی نیست زیرا بافت های زیادی وجود دارند که نمی توان آنها را دید. اما در حال حاضر روش های مختلفی برای اسکن داخلی بدن وجود دارد. هر یک از این روش ها ویژگی های خاص خود را دارند و برای مقاصد خاصی استفاده می شوند.
اسپکت یا گاما کمرا یکی از این روش هاست که بیشتر برای تشخیص یا پیگیری مشکلات مغزی، بیماری های قلبی و آسیب های استخوانی به کار می رود. تشخیص انسداد عروق خونی، زوال عقل، صرع و اختلالات عروق کرونر از جمله مواردی است که این روش مورد استفاده قرار می گیرد.
در این روش ابتدا مواد رادیواکتیو به بیمار تزریق می شود و سپس او را به یک اتاق استوانه ای می برند که دوربین های گاما کمرا در آنجا قرار دارند. در روش اسپکت از ایزوتوپ هایی استفاده می شود که مدت زمان واپاشی طولانی دارند و فقط یک نوع اشعه گاما را منتشر می کنند.
خطرات و عوارض گاما کمرا
اگر چه روش اسپکت عموماً برای اکثر افراد بی خطر است، اما ممکن است به دلیل تزریق مواد رادیو اکتیو با مشکلاتی مانند خونریزی، درد یا ورم در محل تزریق مواجه شوید. همچنین تعداد کمی از افراد ممکن است به ماده رادیو اکتیو آلرژی داشته باشند.
میزان رادیو اکتیو در روش اسپکت توسط سازمان های بین المللی تعیین شده و در مدت زمان مشخص شده هیچ ضرری برای بافت های بدن ندارد. رعایت استانداردهای این روش به طوری است که احتمال بروز خطر و مشکلات برای بیمار به حداقل می رسد.
خطرات گاما کمرا در بارداری
این اسکن برای زنان باردار یا شیرده کاملاً بی خطر نیست؛ زیرا احتمال دارد که ماده رادیو اکتیو به جنین یا نوزادی که در حال رشد است منتقل شود و اثرات منفی بر روی آنها بگذارد.
آمادگی های لازم برای گاما کمرا
اقدامات لازم پیش از اسکن اسپکت بسته به وضعیت هر فرد متفاوت است، بنابراین بهتر است در ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
به طور کلی مواردی که قبل از انجام این اسکن باید رعایت شوند عبارتند از:
• زیورآلات و جواهرات خود را در خانه بگذارید.
• لیستی از داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید به پزشک بدهید.
• اگر آسم دارید، قبل از اسکن از اسپری های دارویی استفاده نکنید.
• اگر دیابت دارید، قبل از گاما کمرا از تزریق انسولین خودداری کنید.
گاما کمرا یا اسپکت چگونه انجام می شود؟
به طور خلاصه، این اسکن شامل دو مرحله است: تزریق ماده رادیو اکتیو و سپس استفاده از دستگاه گاما کمرا برای تصویر برداری و بررسی.
• تزریق مواد رادیو اکتیو
این ماده از طریق رگ بازو به بدن تزریق می شود و مقدار آن کم است. معمولاً بیمار باید بیست دقیقه صبر کند و دراز بکشد تا این مواد به خوبی جذب بدن شوند. در مواردی ممکن است تا چند روز فاصله بین تزریق و انجام اسکن طول بکشد. بافت های فعال مقدار بیشتری از این ماده را جذب می کنند و این ویژگی به پزشکان در تشخیص بیماری ها کمک می کند.
• انجام اسکن اسپکت
“““html
همان طور که قبلاً گفتیم، این دستگاه به شکل استوانه‌ای است و در طول اسکن، فرد روی یک تخت دراز می‌کشد تا این استوانه دور او بچرخد و تصاویر را تهیه کند. این تصاویر به کامپیوتر فرستاده می‌شوند و با استفاده از نرم‌افزارهای خاص، عکس‌های سه‌بعدی ساخته می‌شوند.
نکات بعد از اسکن گاما کمرا
ماده رادیواکتیو معمولاً تا چند ساعت بعد از تزریق دفع می‌شود. پزشکان پیشنهاد می‌کنند با نوشیدن آب و مایعات بیشتر به دفع سریع‌تر این ماده از بدن کمک کنید. مواد رادیواکتیو باقی‌مانده نیز در چند روز بعد در بدن تجزیه و از بین می‌روند.
گاما کمرا قابل حمل
مدل قابل حمل گاما کمرا یک دوربین کوچک دستی است که برای تهیه تصاویر دو بعدی در پزشکی هسته‌ای استفاده می‌شود و می‌تواند از ایزوتوپ‌های رادیو که پرتو گاما منتشر می‌کنند، عکس‌برداری کند.
این دستگاه رادیودارویی را که در بدن موجودات تزریق شده، بعد از پراکنده شدن به صورت دو بعدی نشان می‌دهد. قابلیت حمل آسان این دستگاه یکی از ویژگی‌های مهم آن است که گرفتن تصاویر از مواد پرتوزا در مکان‌های مختلف را ممکن می‌سازد.
کاربردهای دوربین گاما دستی عبارتند از:: لنفوسینتیگرافی قبل از عمل جراحی، تشخیص سکته مغزی، کنترل رادیویی از راه دور، اسکن تیروئید، عکاسی از بافت‌ها و نواحی کوچک، تشخیص گره sentinel در عمل جراحی، و بررسی گره‌های لنفاوی که هنگام جراحی منتقل شده‌اند.
از لنفوسینتیگرافی و بافت‌برداری گره‌های لنفاوی نگهدارنده برای نشان دادن نواحی آسیب‌دیده استفاده می‌شود. وجود یا عدم وجود گره‌های لنفاوی در تشخیص و درمان بسیاری از تومورهای بدخیم به پزشکان کمک می‌کند و می‌توان گفت که نقش این دستگاه شاید مانند چشم متخصص‌ها در اتاق عمل است.
سایت رضیم
“`