معرفی فواید درمانی داروی گرانیسترون
گرانیسترون (Granisetron) دارویی است که برای درمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی و اشعه درمانی استفاده می‌شود. این دارو همچنین می‌تواند برای پیشگیری و درمان این عوارض بعد از انجام درمان‌های فوق به کار رود. گرانیسترون یک داروی ضد تهوع است که عمل آن با مسدود کردن گیرنده‌های خاصی در مغز انجام می‌شود تا حس تهوع را کاهش دهد.
گرانیسترون با تأثیر بر ماده شیمیایی به نام سروتونین که به طور طبیعی در بدن وجود دارد، حس تهوع را کاهش می‌دهد. در شرایطی مانند شیمی درمانی، اشعه درمانی و جراحی، میزان سروتونین در بدن افزایش می‌یابد که این امر می‌تواند سبب ایجاد حالت تهوع شود. گرانیسترون با مسدود کردن گیرنده‌های نوع سوم هیستامین در مغز از تأثیر سروتونین جلوگیری کرده و به این ترتیب تهوع را کنترل می‌کند.
نام تجاری: گرانیک
اشکال دارویی: این دارو به صورت قرص ۱ میلی‌گرمی، آمپول برای تزریق و چسب پوستی آهسته رهش موجود است.
مکانیسم اثر گرانیسترون
طرز کار گرانیسترون به طور کامل مشخص نیست؛ اما این دارو به عنوان یک آنتاگونیست انتخابی گیرنده 5-HT3 عمل می‌کند و به این گیرنده‌ها در سیستم عصبی مرکزی متصل می‌شود که اثرات اولیه آن در دستگاه گوارش مشاهده می‌شود.
فارماکوکینتیک گرانیسترون
این دارو به طور وسیع در بدن توزیع می‌شود و تحقیقات نشان می‌دهند که 70 تا 75 درصد آن به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود.
پیش از مصرف گرانیسترون
- اگر باردار هستید یا در حال شیردهی هستید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
- در صورت داشتن سابقه مشکلات کبدی، ضربان قلب نامنظم و حساسیت به دارو حتماً پزشک را مطلع کنید.
به دلیل اینکه این دارو ممکن است بر عملکرد سایر داروها در بدن تأثیر بگذارد، مهم است که قبل از شروع مصرف، فهرستی از همه داروهای مصرفی خود را به پزشک یا داروساز خود ارائه دهید.
نحوه مصرف صحیح گرانیسترون
گرانیسترون را دقیقاً طبق دستوری که پزشک می‌دهد، مصرف کنید. معمولاً اگر این دارو برای درمان تهوع ناشی از شیمی درمانی یا اشعه درمانی تجویز شود، باید یک ساعت قبل از شروع درمان یک نوبت مصرف شود و ممکن است نیاز باشد که مصرف آن را برای چند روز (تا ۷ روز یا بیشتر) ادامه دهید.
اگر این دارو برای جلوگیری از تهوع ناشی از جراحی تجویز شده باشد، باید کمی پیش از شروع جراحی تزریق شود. اگر نمی‌توانید از فرم خوراکی دارو استفاده کنید، فرم چسب پوستی آن نیز موجود است که به آرامی و مداوم دارو را آزاد می‌کند. می‌توانید آن را ۲۴-۴۸ ساعت قبل از شروع درمان بر روی پوست بازو یا شکم بچسبانید و ۲۴ ساعت پس از درمان آن را بردارید.
شما می‌توانید در طول مدت استفاده از چسب، به طور طبیعی حمام کنید، اما باید از تماس چسب با نور خورشید یا حرارت خودداری کنید. پس از برداشتن چسب نیز تا ۱۰ روز از قرار دادن محل چسب در معرض نور یا گرما پرهیز کنید.
مصرف گرانیسترون در دوران حاملگی و شیردهی
تحقیقات کافی در مورد اثر مصرف این دارو در حیوانات نشان داده‌اند که خطری برای جنین ندارد. اما مطالعات کافی در زنان باردار انجام نشده است. با این حال، شواهدی از خطر در سه ماهه اول بارداری وجود ندارد و در خصوص مصرف دارو در بقیه دوران بارداری نیز شواهدی از خطر دیده نشده است.
مصرف در دوران شیردهی: این دارو باید با احتیاط مصرف شود.
عوارض جانبی گرانیسترون
- اعصاب مرکزی: اضطراب، خستگی، تحریک سیستم عصبی مرکزی، گیجی، تب، سردرد، بی‌خوابی، درد، خواب‌آلودگی
- قلبی-عروقی: ضربان کند قلب، فشار خون پایین، فشار خون بالا
- دستگاه گوارش: درد شکم، یبوست، کاهش اشتها، اسهال، سوء هاضمه، نفخ، تهوع، استفراغ، اختلال در طعم
- ادراری-تناسلی: کاهش ادرار، عفونت مجرای ادراری
- خون: کم‌خونی، افزایش تعداد گلبول‌های سفید، کاهش گلبول‌های سفید، کاهش شمارش پلاکت‌ها
- تنفسی: سرفه، افزایش خلط
- کبد: زردی ناشی از مشکلات کبدی
- پوست: راش، ریزش مو، التهاب پوست
- سایر عوارض: عفونت، واکنش‌های حساسیتی
تداخلات دارویی گرانیسترون
- کتوکونازول: در آزمایشگاه، کتوکونازول می‌تواند متابولیسم گرانیسترون را مختل کند.
داروهایی که سطح سروتونین را افزایش می‌دهند، وقتی با گرانیسترون مصرف شوند، ممکن است یکدیگر را سمّی‌تر کنند، از جمله: فلوکستین، دوکسپین، ایزومربوکسازید، آمی‌تریپتیلین و …
موارد منع مصرف گرانیسترون
- حساسیت شدید به دارو.
- اگر با آپومورفین مصرف شود، ممکن است باعث فشار خون پایین و گیجی شود.
موارد احتیاط مصرف گرانیسترون
در بیماران با مشکلات کبدی، حساسیت به داروهای بلوک‌کننده گیرنده‌های سروتونین، و همچنین در افرادی که همزمان داروهایی مصرف می‌کنند که فاصله QT را طولانی می‌کنند (که می‌تواند بر روی نوار قلب اثر بگذارد) باید با احتیاط مصرف شود.
قرص‌های خوراکی حاوی آسپارتام هستند؛ بنابراین در بیماران مبتلا به فنیل کتونوری باید با احتیاط مصرف شوند.
توصیه‌های دارویی گرانیسترون
- این دارو تحت نظر پزشک باید در بیمارستان نگهداری و تزریق شود.
- اگر محلول تزریقی کدر یا تغییر رنگ داده باشد، از تزریق آن خودداری کنید.
- اگر نیاز به نگهداری و تزریق در خانه دارید، حتماً از پزشک خود آموزش‌های لازم را بگیرید.
- برای هر بار تزریق از سرنگ و سوزن جدید استفاده کنید.
- اگر علائمی مانند ضربان قلب نامنظم، برافروختگی، گرفتگی عضلات، اسهال شدید، درد شکم، تهوع، و سردرد شدید یا بی‌قراری داشتید، به پزشک اطلاع دهید.
توصیه‌های دارویی گرانیسترون
حتی اگر میل به غذا و نوشیدنی ندارید، سعی کنید به مقدار کافی آب بنوشید تا بدنتان دچار کم‌آبی نشود. همچنین فراموش نکنید که علاوه بر سه وعده اصلی، میان‌وعده‌های کوچکی نیز برای خود تهیه کنید.
در مصرف طولانی مدت این دارو، اگر سابقه بیماری‌های قلب و عروق دارید، حتماً تحت نظر پزشک باشید و آزمایشات دوره‌ای انجام دهید.
در صورت بروز سردرد ناشی از این دارو، از داروساز خود درباره داروهای ضد درد مناسب بپرسید. اگر دچار یبوست شدید، یک رژیم غذایی متعادل و پر فیبر به همراه مصرف آب کافی را دنبال کنید. اما اگر یبوست طولانی شد، به پزشک مراجعه کنید.
در ابتدای مصرف گرانیسترون، ممکن است با مشکلات خواب مواجه شوید که این مشکل به مرور زمان برطرف می‌شود. اگر دچار اسهال شدید، مطمئن شوید که مایعات کافی می‌نوشید.
شرایط نگهداری گرانیسترون
این دارو باید در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و محلول آماده انفوزیون گرانیسترون را می‌توان تا ۲۴ ساعت در دمای اتاق و در برابر نور معمولی نگه داشت.
