انسداد روده و روش های درمان آن
انسداد روده (ileus) یعنی اینکه مواد غذایی نمی‌توانند به خوبی در روده حرکت کنند و این معمولاً به خاطر وجود چیزی است که راه را مسدود کرده است. انسداد روده می‌تواند در هر سنی، از نوزادان تا سالمندان اتفاق بیفتد، اما در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود و یکی از مشکلات رایج در سالخوردگان است.
انسداد روده یکی از جدی‌ترین مشکلات گوارشی است و می‌تواند خطرناک باشد، زیرا علائم آن در ابتدا مشخص نیست و اگر به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است منجر به سوراخ شدن یا پارگی روده‌ی بزرگ شود و عواقب جبران‌ناپذیری به بار آورد.
طول روده‌های شما تقریباً ۸.۵ متر است. این یعنی غذایی که می‌خورید، باید مسیری طولانی را قبل از هضم کامل طی کند. اگر در این مسیر مانعی وجود داشته باشد، انسداد روده شکل می‌گیرد. تشخیص زودهنگام انسداد روده اهمیت زیادی دارد، چون در غیر این صورت، ممکن است باعث آسیب به روده بزرگ شود و مشکلات جدی ایجاد کند.
حرکات طبیعی روده، کمک می‌کند تا غذا به خوبی هضم و دفع شود. اگر چیزی جلوی این حرکات را بگیرد، مانند یک ترافیک سنگین، انسداد روده اتفاق می‌افتد. این به معنای این است که غذا، گاز و مایعات نمی‌توانند از روده عبور کنند.
افراد ممکن است متوجه نشوند که غذا در روده تجمع یافته و به خوردن ادامه دهند. با مصرف بیشتر غذا، مواد غذایی بیشتری در روده جمع می‌شود. اگر به درمان نپردازند، انسداد روده می‌تواند باعث سوراخ شدن یا پارگی روده و ورود محتوای عفونی به بدن شود، که این وضعیت می‌تواند کشنده باشد و نیازمند فوری پیگیری است.
علائم انسداد روده
انسداد روده بزرگ معمولاً باعث ناراحتی‌هایی در ناحیه شکمی می‌شود. علائم انسداد روده شامل موارد زیر است:
- دردهای شکمی به صورت انقباضی؛
- بی‌اشتهایی؛
- احساس سیری؛
- یبوست؛
- ناتوانی در دفع گاز؛
- تورم شکم؛
- احساس تهوع؛
- استفراغ با بو و شکلی شبیه مدفوع.
این علائم معمولاً نشان‌دهنده مشکلاتی در سیستم گوارش هستند. معده و روده‌ها ممکن است پر از گاز شوند، که نمی‌توانند از راست‌روده خارج شوند و باعث می‌شود شکم متورم و سفت شود. اگر با این علائم مواجه شدید، به ویژه بعد از جراحی، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
دلایل ایجاد انسداد روده
معمولاً بعد از جراحی، انسداد روده به‌دلیل مصرف داروهای بعد از عمل اتفاق می‌افتد. این داروها می‌توانند حرکات روده را کند کنند. این حالت به نام فلج روده معروف است، که در آن روده مسدود نمی‌شود، بلکه حرکات آن به درستی انجام نمی‌شود. به این معنا که غذا به آرامی حرکت می‌کند یا اصلاً حرکتی ندارد. برخی از داروهایی که می‌توانند این مشکل را ایجاد کنند عبارتند از:
- هیدرومورفون یا دیلادید؛
- مورفین؛
- اوکسی کدون؛
- داروهای ضدافسردگی تری‌سیکلیک مانند اِمی‌تریپتیلین و ایمی‌پرامین (توفرانیل).
دلایل دیگری نیز برای انسداد روده وجود دارد:
- سرطان
- روده؛
- بیماری کرون: این بیماری به دلیل التهاب خودایمنی، دیواره‌های روده را ضخیم می‌کند؛
- دیورتیکولیت؛
- بیماری پارکینسون نیز بر اعصاب و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد.
- اختلال در تعادل الکترولیت‌ها مانند پتاسیم و کلسیم؛
- تاریخچه‌ای از آسیب و زخم در روده؛
- تاریخچه‌ای از اختلالات روده‌ای مانند بیماری کرون یا دیورتیکولیت؛
- سپتیسمی یا عفونت خون؛
- تاریخچه‌ای از پرتودرمانی در ناحیه شکم یا نزدیکی آن؛
- کاهش وزن ناگهانی؛
- بیماری عروق محیطی.
“`html
مواردی که ذکر شد، شایع‌ترین دلایل انسداد روده در بزرگ‌سالان هستند. اما کودکان نیز ممکن است با این مشکل روبه‌رو شوند. در این موارد روده‌ها به هم می‌چسبند و انسداد ایجاد می‌شود.
عواملی که احتمال انسداد روده را افزایش می‌دهند
در ۳۰ روز پس از جراحی، انسداد روده دومین مشکلی است که سبب بستری شدن بیماران در بیمارستان می‌شود. افرادی که به تازگی تحت عمل جراحی شکمی قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض این مشکل هستند. حرکات روده‌ها ممکن است پس از جراحی به طور موقت متوقف شود که این برای راحتی جراح است. بعضی افراد ممکن است پس از عمل دچار زخم‌هایی در این ناحیه شوند که به انسداد روده منجر می‌شود.
برخی وضعیت‌های پزشکی نیز می‌توانند این مشکل را به وجود آورند:
افزایش سن همچنین به کاهش حرکت‌های روده‌ای منجر می‌شود. افراد مسن بیشتر در معرض خطر انسداد روده هستند و یکی از دلایل آن مصرف داروهایی است که حرکات روده را کند می‌کنند.
انسداد روده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پس از مراجعه به پزشک، او ابتدا علائم بیمار را به دقت بررسی می‌کند. او درباره سوابق پزشکی، جراحی‌های قبلی و داروهایی که اخیراً مصرف شده‌اند، پرسش‌هایی می‌کند. بعد از این مرحله، معاینات پزشکی آغاز می‌شود و پزشک به دنبال التهاب و سفتی در ناحیه شکم می‌گردد. او با استفاده از گوشی پزشکی به صدای روده‌ها گوش می‌دهد و اگر روده‌ها به خاطر انسداد هیچ حرکتی نداشته باشند، صدایی نخواهد شنید و یا صداهای غیرعادی به گوشش خواهد رسید.
معمولاً بعد از معاینات فیزیکی، پزشک درخواست تصویربرداری می‌دهد. این روش‌ها برای تشخیص ناحیه‌ای از روده که محتویات در آن فشرده شده‌اند استفاده می‌شود. تصویربرداری به مشخص کردن ناحیه انسداد کمک می‌کند، به عبارت دیگر ناحیه‌ای که گازها در آن جمع شده‌اند یا جایی که روده متورم شده و انسداد ایجاد شده است. در مورد تصویربرداری از روده، روش‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:
اشعه ایکس ساده: با این نوع تصویربرداری می‌توان علائم تجمع گاز و انسداد را مشاهده کرد، اما این روش به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیست.
سی‌تی‌اسکن: این روش اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت انسداد فراهم می‌آورد. در این حالت، ماده‌ای برای تصویربرداری به صورت داخل وریدی یا خوراکی تزریق می‌شود.
سونوگرافی:
“““html
این تکنیک عکاسی بیشتر برای تشخیص انسداد روده در کودکان استفاده می‌شود.
در برخی موارد پزشکان از کنتراست هوا یا باریوم اِنِما استفاده می‌کنند. باریوم انما نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که می‌تواند تغییرات یا مشکلات موجود در روده بزرگ (کولون) را تشخیص دهد. در این روش، پزشک ماده‌ای به نام باریوم سولفات یا هوا را بیرون از رکتوم تا داخل روده بزرگ قرار می‌دهد. در عین حال، یک تکنسین با استفاده از اشعه ایکس از شکم عکاسی می‌کند. باریوم یا هوا کمک می‌کند تا پزشک مشکلات و انسدادهای احتمالی در روده را بهتر ببیند. این روش می‌تواند به درمان انسداد روده ناشی از مشکلات عضلانی در کودکان کمک کند.
خطرات ناشی از انسداد روده
انسداد روده می‌تواند مشکلات جدی و خطرزا ایجاد کند. ۲ تا از حادترین عوارض عبارتند از:
نکروز یا مردگی بافت
بافت‌مردگی، که به مرگ سلولی معروف است، زمانی رخ می‌دهد که یک انسداد، جریان خون به روده را متوقف کند. وقتی خون جریان نداشته باشد، اکسیژن به بافت‌ها نمی‌رسد و باعث مرگ آنها می‌شود. بافت‌های مرده می‌توانند دیواره‌های روده را ضعیف کنند و این موضوع می‌تواند منجر به پارگی روده و نشت محتویات آن شود.
التهاب صفاق
زمانی که روده سوراخ می‌شود، این می‌تواند موجب التهاب صفاق شود. این التهاب جدی در حفره شکمی به واسطه باکتری‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌شود. روده پر از باکتری‌هاست، مانند اشریشیا کلی. این باکتری‌ها باید در معده باقی بمانند و نباید به طور آزاد در حفره شکمی حضور داشته باشند. التهاب صفاق می‌تواند منجر به عفونت خون یا سِپتیسمی شود، که وضعیت بسیار جدی است و ممکن است باعث شوک یا ناتوانی عملکرد اعضای بدن شود.
راه‌های درمان انسداد روده
روش درمان انسداد به شدت و وخامت مشکل بستگی دارد. برای مثال:
انسداد جزئی
گاهی‌اوقات در بیماری کرون یا دیورتیکولیت، بخشی از روده از حرکت بازمی‌ایستد، اما مواد روده همچنان به حرکت ادامه می‌دهند. در این وضعیت، اگر شرایط پایدار باشد، پزشک رژیم غذایی کم‌فیبر تجویز می‌کند تا خروج مدفوع آسان‌تر شود. اگر این روش موثر نباشد، نیاز به عمل جراحی برای برداشتن بخشی از روده خواهد بود.
انسداد کامل
این وضعیت به عنوان یک اورژانس در نظر گرفته می‌شود. درمان این مشکل به وضعیت عمومی سلامت فرد بستگی دارد. برخی افراد، مانند آنهایی که به سرطان کلون دچار هستند یا سن بالایی دارند، ممکن است نتوانند جراحی‌های بزرگ انجام دهند. در این شرایط، از استنت برای باز نگه داشتن روده استفاده می‌شود تا غذا بتواند از طریق آن عبور کند. اما در هر صورت، ممکن است نیاز به جراحی شکمی برای برداشتن انسداد روده یا قسمت آسیب‌دیده وجود داشته باشد.
انسداد فلج‌کننده
درمان انسداد فلج‌کننده بر اساس شناسایی عوامل اصلی انجام می‌شود. اگر مشکل ناشی از دارو باشد، پزشک ممکن است داروی دیگری تجویز کند تا حرکات روده را تحریک کند. مِتوکلوپرامید (رگلان) یکی از این داروها است. همچنین، متوقف کردن دارویی که باعث انسداد شده است نیز می‌تواند به بهبود وضع کمک کند. اما یادآوری می‌شود که قطع هر نوع دارو، به ویژه داروهای ضدافسردگی، باید تنها با مشورت پزشک انجام شود.
“`
در مراحل اولیه انسداد روده، ممکن است درمان بدون جراحی امکان‌پذیر باشد. اما برای اینکه مشکل برطرف شود و بیمار به مایعات لازم دسترسی پیدا کند، باید در بیمارستان بستری شود. پزشک می‌تواند از یک لوله نازوگاستریک استفاده کند که از طریق بینی وارد می‌شود و با کمک ساکشن، مواد اضافی را خارج می‌کند. همچنین به بیمار مایعات از طریق ورید داده می‌شود تا بدنش آبدار بماند.
روش دیگری که برای کمک به این بیماران به کار می‌رود، فشرده‌سازی نازوگاستریک است. در این روش، لوله‌ای از بینی به معده منتقل می‌شود تا هوا و مواد غیر ضروری را خارج کند، زیرا این مواد می‌توانند باعث استفراغ شوند. اکثرا مشکلات انسداد روده با جراحی‌هایی که مربوط به این مشکل هستند، در عرض ۲ تا ۴ هفته بهبود می‌یابند. اگر بعد از این مدت مشکل همچنان ادامه داشته باشد، بیمار نیاز به جراحی مجدد خواهد داشت.
نکات مربوط به جراحی
روده‌ها بسیار بلند هستند و از دست رفتن یک بخش کوچک از آن معمولاً مشکل‌ساز نمی‌شود. هرچند که فرآیند هاضمه کمی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت، اما افراد با بخشی از روده‌ای که از دست داده‌اند، معمولاً زندگی سالم و راحتی را تجربه می‌کنند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به تخلیه کامل روده باشد. در این حالت، پزشک یک کیسه خاص به نام اوستومی درست می‌کند که به جمع‌آوری مدفوع کمک می‌کند. با وجود این کیسه، فرد هنوز می‌تواند زندگی عادی داشته باشد.
چشم‌انداز انسداد روده
انسداد روده یک مشکل شایع است اما قابل درمان می‌باشد. اگر اخیراً جراحی کرده‌اید یا عوامل خطرزای دیگری دارید که ممکن است شما را به انسداد روده دچار کند، حتماً به علائم آن توجه داشته باشید. اگر به موقع به این علائم رسیدگی کنید، ممکن است نیازی به جراحی‌های پیچیده نباشد.
بیشتر عواملی که موجب انسداد روده می‌شوند، غیرقابل‌پیشگیری هستند. به عنوان مثال، جراحی و بیماری‌های مزمن می‌توانند جزو عوامل خطر باشند و ممکن است به انسداد روده منجر شوند. اگر قرار است جراحی انجام شود، باید احتمال انسداد روده هم در نظر گرفته شود، اما نباید به خاطر ترس از انسداد، جراحی را لغو کرد. آشنایی با علائم انسداد روده می‌تواند به پیگیری و درمان سریع‌تر این مشکل کمک کند.
