“`html
معرفی داروی اگزالی پلاتین
اگزالی پلاتین (Oxaliplatin) یک داروی ضد سرطان است که به از بین بردن سلول‌های سرطانی یا کاهش سرعت رشد تومورها کمک می‌کند. این دارو شامل ترکیباتی از پلاتین است و مشابه با سیس‌پلاتین عمل می‌کند. برای درمان سرطان کولورکتال متاستاتیک، اگزالی پلاتین معمولاً همراه با داروهای فلورواوراسیل و اسید فولینیک تجویز می‌شود. همچنین، استفاده از این دارو برای درمان سرطان تخمدان هنوز در حال بررسی است. مانند سایر داروهای ضد سرطان، اگزالی پلاتین نیز ممکن است عوارض جانبی زیادی داشته باشد که در ادامه در مجله رضیم به این موضوع می‌پردازیم.
موارد مصرف اگزالی پلاتین
- اگزالی پلاتین به همراه فلوئورواوراسیل و اسید فولینیک در درمان سرطان متاستاتیک کولورکتال استفاده می‌شود.
- این دارو همچنین برای درمان سرطان کولون مرحله سوم و تومورهایی که به طور کامل برداشته شده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مکانیسم اثر اگزالی پلاتین
اگزالی پلاتین در محلول‌های فیزیولوژیک به محصولات فعال تبدیل می‌شود. این فرآیند شامل تشکیل چندین مولکول فعال است که به ماکرومولکول‌ها متصل می‌شوند و باعث ایجاد پیوندهایی با DNA می‌شوند. این پیوندها، عمل بازنویسی و تقسیم DNA را مختل می‌کنند.
فارماکوکینتیک اگزالی پلاتین
بعد از تزریق داخل وریدی، اگزالی پلاتین در بدن پخش می‌شود و به طور غیرقابل برگشتی به گلبول‌های سرخ متصل می‌شود. همچنین این دارو به ترکیبات فعال و غیرفعال متابولیزه می‌شود و عمدتاً از طریق ادرار خارج می‌گردد.
مقدار و موارد مصرف اگزالی پلاتین
سرطان پیشرفته کولون و رکتوم به همراه 5-فلورواوراسیل و لوکوورین
- بزرگسالان: در روز اول، mg/m2 85 اگزالی پلاتین در 250 تا 500 سی‌سی محلول دکستروز 5% همراه با لوکوورین mg/m2 200 نیز در همین محلول به صورت وریدی تزریق می‌شود. این تزریق باید در 120 دقیقه انجام شود. پس از آن، 5-فلورواوراسیل mg/m2 400 به مدت 2 تا 4 دقیقه به صورت وریدی تزریق می‌شود و سپس mg/m2 600 فلورواوراسیل در 500 میلی‌لیتر دکستروز 5% به مدت 22 ساعت به صورت وریدی تزریق می‌گردد.
- در روز دوم: لوکوورین mg/m2 200 به صورت وریدی طی 120 دقیقه تزریق می‌شود. بعد از آن، 5-فلورواوراسیل mg/m2 400 طی 2 تا 4 دقیقه به صورت وریدی تزریق می‌شود و سپس mg/m2 600 فلورواوراسیل در 500 میلی‌لیتر دکستروز 5% به مدت 22 ساعت به صورت وریدی وارد می‌شود.
- این سیکل هر دو هفته یک بار تکرار می‌شود.
- در صورت وجود اختلالات حسی ـ عصبی درجه 2، دوز دارو به mg/m2 65 کاهش می‌یابد. اگر اختلالات حسی ـ عصبی درجه 3 باشد، باید دارو متوقف شود. همچنین، در بیمارانی که از اختلالات درجه 3 یا 4 گوارشی یا خونی بهبود یافته‌اند، دوز دارو به mg/m2 65 کاهش می‌یابد و دوز 5-فلورواوراسیل نیز باید 20% کاهش پیدا کند.
درمان کمکی در سرطان کولون درجه 3 در بیمارانی که تومور اولیه به صورت کامل برداشته شده به همراه 5-فلورواوراسیل و لوکوورین
- بزرگسالان: در روز اول، mg/m2 85 اگزالی پلاتین در 250 تا 500 سی‌سی محلول دکستروز 5% و لوکوورین mg/m2 200 در محلول دکستروز 5% به صورت وریدی همزمان تزریق می‌شود. این تزریق نیز باید در مدت 120 دقیقه انجام گیرد. دستورات درمانی به همین ترتیب ادامه می‌یابد.
“““html
- روز اول: دارو از طریق خط Y تزریق می‌شود. ابتدا 400 میلی‌گرم بر متر مربع 5-فلورواوراسیل به مدت 2 تا 4 دقیقه از طریق وریدی تزریق می‌شود و سپس 600 میلی‌گرم بر متر مربع فلورواوراسیل در 500 میلی‌لیتر دکستروز 5% به مدت 22 ساعت به صورت انفوزیون وریدی تجویز می‌شود.
- روز دوم: 200 میلی‌گرم بر متر مربع لوکوورین به صورت وریدی و در مدت 120 دقیقه تزریق می‌شود. سپس 400 میلی‌گرم بر متر مربع 5-فلورواوراسیل به مدت 2 تا 4 دقیقه به صورت وریدی تزریق و در ادامه 600 میلی‌گرم بر متر مربع فلورواوراسیل در 500 میلی‌لیتر دکستروز 5% به مدت 22 ساعت به صورت انفوزیون وریدی استفاده می‌شود.
- این دوره درمان هر دو هفته یکبار به مدت 6 ماه تکرار می‌شود.
- قبل از درمان از داروهای ضدتهوع با یا بدون دگزامتازون استفاده می‌شود.
تنظیم دوز: برای بیمارانی که دچار عوارض عصبی درجه 2 می‌شوند، دوز دارو به 75 میلی‌گرم بر متر مربع کاهش می‌یابد. برای بیمارانی که از مشکلات گوارشی درجه 3 یا 4 بهبود یافته‌اند یا دچار نوتروپنی درجه 4، یا ترومبوسیتوپنی درجه 3 یا 4 هستند، دوز اگزالی‌پلاتین به 75 میلی‌گرم بر متر مربع و 5-فلورواوراسیل به 300 میلی‌گرم بر متر مربع به صورت وریدی و 500 میلی‌گرم بر متر مربع در 22 ساعت کاهش داده می‌شود. درمان با دارو تا زمانی که تعداد نوتروفیل‌ها به 1.5 یا بالاتر و تعداد پلاکت‌ها به 75 یا بالاتر نرسد، به تعویق می‌افتد.
مصرف اگزالی‌پلاتین در دوران بارداری و شیردهی
دسته D (در این دسته از داروها، مطالعات نشان می‌دهند که مصرف این دارو در بارداری می‌تواند به جنین آسیب بزند. اگر مصرف دارو در زنان باردار اجتناب‌ناپذیر باشد و خطرات آن مورد پذیرش قرار گیرد، پزشک ممکن است آن را تجویز کند.)
- مصرف در بارداری: این دارو می‌تواند به جنین آسیب برساند. در حین استفاده از این دارو باید از بارداری جلوگیری کرد.
- مصرف در شیردهی: مقدار دارو در شیر مادر مشخص نیست. ایمنی استفاده از این دارو در این دوره ثابت نشده است.
عوارض جانبی اگزالی‌پلاتین
- اعصاب مرکزی: گیجی، خستگی، تب، سردرد، بی‌خوابی، درد، نوروپاتی محیطی.
- قلبی ـ عروقی: درد قفسه سینه، تورم، گرما، تورم در مناطق دیگر، لخته شدن خون.
- گوش، حلق، بینی، چشم: ریزش اشک غیر طبیعی، خونریزی از بینی، التهاب گلو، و التهاب بینی.
- دستگاه گوارش: درد شکم، بی‌اشتهایی، یبوست، اسهال، مشکل در هضم، نفخ، بازگشت غذا، تهوع، التهاب زبان، تغییر مزه، التهاب مخاط، استفراغ.
- ادراری ـ تناسلی: درد در هنگام ادرار، وجود خون در ادرار.
- خون: کم‌خونی، نوتروپنی تب‌دار، لکوسیتوپنی، ترومبوسیتوپنی.
- متابولیک: کم آبی، کمبود پتاسیم.
- عضلانی ـ اسکلتی: درد مفاصل، درد کمر.
- دستگاه تنفسی: سرفه، تنگی نفس، سرفه کردن، آسیب ریوی، عفونت‌های تنفسی فوقانی.
- پوست: جوش‌های پوستی، ریزش مو، واکنش‌های در محل تزریق.
- سایر موارد: واکنش‌های آلرژیک، آنافیلاکسی، سندرم دست و پا، لرز.
اثر اگزالی‌پلاتین بر آزمایش‌های تشخیصی
این دارو ممکن است موجب افزایش سطح کراتینین، بیلی روبین، AST و ALT و کاهش سطح پتاسیم، هموگلوبین، نوتروفیل، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها شود.
مسمومیت با اگزالی‌پلاتین و درمان آن
- علائم بالینی: ترومبوسیتوپنی، منکوساپریشن، تهوع و استفراغ شدید و عوارض عصبی.
- درمان: معمولاً با اقدامات حمایتی شامل آب‌رسانی، حمایت از الکترولیت‌ها و انتقال پلاکت‌ها صورت می‌گیرد.
تداخلات دارویی
“““html
دارویی اگزالی پلاتین
- اگزالی پلاتین با داروهای تضعیف کننده مغز استخوان و واکسن‌های حاوی ویروس زنده تداخل دارد.
- توپوتکان، تراستوزوماب، ستوکسی ماب، ویتامین آ، ویتامین ای، کلوزاپین، دی سولفیرام، سیدوفوویر
موارد منع مصرف اگزالی پلاتین
- اگزالی پلاتین نباید در بیمارانی که دارای نوروپاتی‌های حسی یا تضعیف استخوان هستند، یا در بیمارانی که مشکلات جدی کلیوی دارند، استفاده شود.
- در صورت داشتن حساسیت زیاد، نباید اگزالی پلاتین مصرف گردد.
هشدارها در رابطه با مصرف اگزالی پلاتین
- در طول درمان با این دارو باید آزمایشات نورولوژیک به طور منظم انجام شود و در صورت نیاز دوز دارو کاهش یابد.
- شمارش خون باید در طول دوره درمان انجام شود و تا زمان بهبود سلول‌های خونی، مصرف دارو مجدداً شروع نشود.
- هر گونه ایمیونیزاسیون باید به پزشک اطلاع داده شود.
- بیمار باید از تماس با کسانی که عفونت دارند خودداری کند و در صورت داشتن علائم تب، لرز، سرفه، کمر درد یا ادرار دردناک، فوراً به پزشک مراجعه کند.
- اگر بیمار دچار تهوع، استفراغ، کم آبی، سرفه یا مشکلات تنفسی شد، باید فوراً به پزشک اطلاع دهد.
- در صورت مشاهده خونریزی یا کبودی غیر معمول، مدفوع سیاه و یا خون در ادرار و مدفوع، باید فوراً پزشک را خبر کند.
- اگر در ناحیه تزریق اگزالی پلاتین قرمزی، درد یا تورم احساس کرد، باید سریعاً به پزشک اطلاع دهد.
- برای کنترل نوروپاتی حسی، از تماس با سرما یا اجسام سرد پرهیز شود. در هنگام قرار گرفتن در هوای سرد، پوست باید پوشیده باشد و از تنفس عمیق نیز خودداری شود. برای بیرون آوردن اجسام از یخچال و فریزر از دستکش استفاده شود و نباید قطعات یخ را روی بدن قرار داد. در هوای گرم نیز برای کولرها از سرعت بیش از حد بالا استفاده نکنید.
- برای انجام کارهای دندانپزشکی باید با پزشک مشورت کرد و از مسواک و نخ دندان با احتیاط استفاده کرد.
- قبل از تماس با چشم‌ها یا بینی، حتماً دست‌ها باید شسته شوند.
- بیمار باید مراقب بریدگی‌های ناگهانی از اجسام تیز باشد.
- از انجام هرگونه فعالیتی که ممکن است به آسیب یا کبودی منجر شود، خودداری کند.
نکات قابل توصیه به بیمار هنگام مصرف اگزالی پلاتین
- عوارض جانبی دارو به بیمار توضیح داده شود.
- باید از تماس با سرما یا اجسام سرد خودداری شود، زیرا ممکن است مشکلات حسی ایجاد کند یا آن‌ها را بدتر کند. نوشیدنی‌های گرم مصرف کنید و لباس گرم بپوشید. مناطقی که در معرض سرما هستند مانند صورت، سر و دست‌ها را بپوشانید. از دستکش هنگام لمس اجسام سرد مانند غذای داخل فریزر، درب‌های سرد یا صندوق‌های پستی استفاده کنید.
- اگر بیمار با مشکلات تنفسی یا علائم آلرژیک مانند خارش، ورم لب‌ها یا زبان و سرفه ناگهانی مواجه شد، باید به پزشک اطلاع دهد.
- در صورت تب، علائم عفونت، استفراغ مداوم، اسهال یا کم آبی نیز باید به پزشک گزارش داده شود.
- در افراد مسن، اسهال، کم آبی، و خستگی بیشتر رخ می‌دهد.
- سلامت و کارایی این دارو در کودکان هنوز مشخص نشده است.
بیشتر بخوانید:
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله رضیم
سایت رضیم
“`