روش کاشت و داشت پنبه
پنبه یک نوع محصول کشاورزی است که از الیاف اطراف دانهٔ گیاه پنبه به نام علمی (Gossypium) به دست می‌آید. این محصول در تولید نخ و پارچه بسیار پرکاربرد است.
پنبه به آب کافی برای رشد نیاز دارد. اگر آب کم باشد یا دما بالا برود، گیاه زود به گل می‌رود. برای کشت موفق پنبه، بارندگی سالیانه باید بین ۴۰۰ تا ۶۵۰ میلی‌متر باشد و همچنین آبیاری مرتب و مناسب باید رعایت شود. حساس‌ترین مرحله در رشد پنبه به کم‌آبی، مرحله‌ای است که گیاه شروع به تولید گل و میوه می‌کند.
خصوصیات گیاه شناسی پنبه
پنبه گونه‌های وحشی زیادی دارد که همگی به جنس Gossypium تعلق دارند و به احتمال زیاد، منشأ آنها از آفریقای استوایی است.
الیاف پنبه ویژگی‌های خوبی دارند. این الیاف می‌توانند شسته شوند، مقاوم و محکم هستند، هم در حالت خشک و هم در حالت مرطوب، و به بخار آب اجازه عبور می‌دهند. همچنین، نرمی، انعطاف‌پذیری و ویژگی‌های دیگر الیاف پنبه از جمله خصوصیات بارز آن به شمار می‌آید.
بیشتر ارقام زراعی پنبه از نوع G.hirsutum هستند. پنبه به طور طبیعی گیاهی چند ساله است اما به عنوان یک گیاه یک‌ساله کشت می‌شود. ریشه پنبه عمیق است و به سرعت به زیر خاک نفوذ می‌کند. میوه پنبه به صورت کپسول یا غوزه است.
پنبه گیاهی است که به گرما علاقه‌مند است و نیاز به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان به مدت حداقل ۲۰۰ روز دارد. همچنین، پنبه به نور خورشید زیادی نیاز دارد و کمبود نور موجب کاهش تولید غوزه می‌شود.
عوامل مؤثر بر گیاه پنبه
- درجه حرارت پایه گیاه: ۱۳ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد
- دمای مناسب برای جوانه‌زنی: حدود ۲۲ درجه سانتی‌گراد
- بهترین دما برای رشد پنبه: ۲۱ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد
- دمای لازم برای گلدهی و میوه‌دهی: ۲۶ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد
- دما قابل تحمل برای گیاه: حدود ۳۵ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد
به طور کلی، پنبه جزء گیاهان گرما دوست و نور پسند محسوب می‌شود. یکی از مهم‌ترین شرایط کشت پنبه وجود نور کافی است، چراکه فقدان نور تأثیر منفی بر عملکرد گیاه دارد و باعث ریزش گل و غوزه می‌شود.
پنبه به انواع خاک‌ها سازگاری خوبی دارد اما خاک‌های شنی و رسی با عمق زیاد برای آن مناسب‌تر هستند. پنبه به سطح pH خاک حساس نیست و می‌تواند در خاک‌هایی با pH حدود ۵ تا ۱۰ کشت شود. همچنین، پنبه جزء گیاهان مقاوم به شوری است.
تناوب زراعی پنبه
پنبه معمولاً به عنوان اولین محصول بعد از کشاورزی گیاهان علوفه‌ای چند ساله، کود سبز یا کود حیوانی قرار می‌گیرد. این محصول می‌تواند به مدت چند سال متوالی در یک زمین کاشته شود بدون اینکه بازده آن کاهش یابد. نمونه‌هایی از تناوب کشت پنبه به شرح زیر است:
- یونجه ـ پنبه ـ ذرت ـ گندم ـ آیش
- کود سبز (خلر، منداب، شنبلیله، لوبیا روغنی یا شبدر) ، پنبه ـ حبوبات ـ گندم
- کود سبز (خلر، چاودار، ماشک) ، پنبه
- پنبه ـ آیش ـ گندم
- پنبه ـ آیش
“`html
روش کاشت پنبه
برای آماده‌سازی زمین برای کاشت بذر پنبه، باید در پاییز زمین را به عمق حدود ۳۰ سانتی‌متر شخم زد. اگر در زمان کاشت در بهار، علف‌هرزها زمین را گرفته باشد، باید شخم سطحی زده شود.
آماده‌سازی بستر بذر باید در اوایل فروردین یا اواخر اسفند، زمانی که زمین نرم شد، انجام شود. در این زمان، باید نسبت به پخش کود و علف‌کش قبل از کاشت اقدام کرد و چند بار هم دیسک کرد (علف‌کش باید قبل از آخرین دیسک استفاده شود). پس از این مراحل، تا اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت، زمین را رها کنید. بعد از بارندگی مناسب (بیش از ۱۲ میلی‌متر)، کشت را شروع کنید. این کار کمک می‌کند تا در صورت نبود بارندگی بین جوانه زدن و سبز شدن، رطوبت لازم برای گیاه حفظ شود.
در کشت‌های اواخر فروردین، بذرها باید در عمق کمی (حدود ۳ سانتی‌متر) کاشته شوند و اگر کاشت دیرتر انجام شود، عمق کاشت باید بیشتر (حدود ۵ سانتی‌متر) باشد. عمق کاشت به نوع خاک هم بستگی دارد، اما نباید بیشتر از ۷ سانتی‌متر باشد؛ زیرا بذر پنبه نسبت به سفت شدن خاک حساس است و اگر فاصله بین جوانه زدن و سبز شدن زیاد شود، گیاه به بیماری‌های قارچی مبتلا می‌شود.
فاصله بین ردیف‌های کاشت بسته به نوع دستگاه کاشت می‌تواند بین ۷۵ تا ۸۰ سانتی‌متر باشد و فاصله بین گیاهان در ردیف‌ها حدود ۲۰ سانتی‌متر است (با دو نوبت تنکی در مرحله‌های ۲–۳ برگی و ۴–۶ برگی).
برای هر هکتار در صورت داشتن بذر کرک‌دار، ۴۰ کیلوگرم و در صورت داشتن بذر بدون کرک، ۲۰ کیلوگرم بذر لازم است. اگر از بذر کرک‌دار استفاده می‌کنید، قبل از کاشت باید بذرها را با سموم قارچ‌کش ضدعفونی کنید. اگر در مزرعه، نقاط سبز غیر یکنواخت مشاهده کردید، سریعاً اقدام به واکاری کنید (به طور متوسط ۶۰ هزار بوته در هکتار مناسب است).
کوددهی پنبه
برای تولید هر تن الیاف و دانه پنبه، حدود ۳۲ تا ۴۶ کیلوگرم نیتروژن، ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم فسفر، ۳۲ تا ۴۳ کیلوگرم پتاسیم، ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم کلسیم و ۸ تا ۱۰ کیلوگرم منیزیم از زمین خارج می‌شود. معمولاً به ازای هر هکتار ۹۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن، ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم فسفر و در صورت کمبود، ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم پتاسیم استفاده می‌شود.
داشت پنبه
برای استفاده از کود بهتر است از تجزیه خاک مزرعه استفاده کنید و اگر به آزمایشگاه دسترسی ندارید، برای کشت آبی ۱۵۰ کیلوگرم اوره (یک سوم در زمان کاشت، یک سوم در زمان گلدهی و یک سوم در زمان تشکیل قوزه)، ۱۵۰ کیلوگرم سوپر فسفات تریپل و ۱۰۰ کیلوگرم سولفات پتاس به همراه ۴۰ کیلوگرم سولفات روی در زمان کاشت پیشنهاد می‌شود.
برای کاهش رقابت بین گیاه پنبه و علف‌هرز، در اولین فرصت (زمان ۴–۲ برگی)، باید علف‌ها را وجین کنید و سله را بشکنید. آب نقش بسیار مهمی در به حداکثر رساندن عملکرد پنبه دارد. بنابراین، باید آب را در زمان مناسب و به مقدار کافی بر اساس نیاز گیاه فراهم کنید. با توجه به شرایط خشکسالی، توصیه می‌شود زمان آبیاری را بر اساس رطوبت خاک تنظیم کنید. وقتی رطوبت خاک به ۵۰٪ کاهش یافت (زمانی که نمونه خاک از عمق ۲۰–۱۵ سانتی‌متر که می‌گیرید، خشک شود)، باید آبیاری انجام شود. در هر نوبت آبیاری، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ متر مکعب آب به گیاه داده شود.
“`
زمانی که گلدهی گیاه شروع می‌شود، تا چهار هفته بعد از آن، مهم‌ترین مرحله در رشد گیاه پنبه است. در این مدت که معمولاً در تیرماه اتفاق می‌افتد، ۹۰ درصد غوزه‌هایی که قرار است به عنوان محصول برداشت شوند، شکل می‌گیرند. در این زمان، مهم است که گیاه با کمبود آب مواجه نشود و همچنین در برابر آفات که می‌توانند به غوزه‌ها آسیب بزنند، اقدامات لازم انجام شود. زیرا بعد از این مدت یعنی در مردادماه، به ویژه با گرمای شدید روز و شب، ماندگاری غوزه‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
کنترل علف‌های هرز در مزارع پنبه
پنبه به علف‌کش‌های هرونی بسیار حساس است. برای کنترل علف‌های هرز، می‌توان از علف‌کش‌هایی مانند تریفلورالین قبل از کاشت استفاده کرد. این علف‌کش قبل از سبز شدن محصول با خاک مخلوط می‌شود و به مدت ۲ تا ۳ ماه بعد از جوانه‌زنی، بذر علف‌های هرز را کنترل می‌کند بدون اینکه به پنبه آسیب برساند.
آفات و بیماری‌های پنبه
آفات مختلفی مانند کرم خاردار پنبه، کرم غوزه پنبه، کرم برگ‌خوار پنبه، کرم ساقه‌خوار پنبه، عسلک پنبه، تریپس زرد پنبه، سن سبز پنبه، سنگ تخم پنبه، کنه تار عنکبوتی و کک پنبه وجود دارند. کرم خاردار پنبه که نام علمی آن Earias insulana است، یکی از مهم‌ترین آفات پنبه در ایران به شمار می‌آید.
بیشتر بخوانید:
