هوش سیّال در مقابل هوش متبلور
هوش جاری چیست؟
به گزارش رضیم به نقل از سایک نیوز: هوش جاری یا سیال، که به اختصار Gf نامیده می‌شود، یکی از عواملی است که روی هوش عمومی تأثیر دارد. این نوع هوش، توانایی یادگیری طبیعی و درونی هر فرد می‌باشد و به مقدار تحصیلات یا تجربیات شخص وابسته نیست.
هوش سیال عبارت است از توانایی حل مسائل جدید بدون وابستگی به آنچه قبلاً یاد گرفته‌اید. این شامل توانایی تجزیه و تحلیل مشکلات، شناسایی الگوها و ارتباط دادن آنها با موضوعات پشت مشکلات است. همچنین به آن توانایی استدلال لحظه‌ای نیز گفته می‌شود و شامل قدرت پردازش اطلاعات در ذهن، حافظه، توجه و تحلیل داده‌ها است.
هوش جاری تحت کنترل بخش‌هایی از مغز به نام قشر کمربندی قدامی و قشر پیش پیشانی خلفی و سایر نواحی مرتبط با حافظه و توجه قرار دارد. فعالیت‌هایی که نیاز به این نوع هوش دارند شامل یادگیری، حل یک معما و شناسایی الگوها هستند. اوج این هوش معمولاً در سنین کودکی و نوجوانی به دست می‌آید، اما ممکن است تا اواخر بیست‌سالگی ادامه داشته باشد و سپس شروع به کاهش کند. کاهش این نوع هوش به انحطاط برخی بخش‌های مغز در اثر بالا رفتن سن مربوط است. عدم ورزش و تمرین نیز می‌تواند یکی از دلایل کاهش هوش سیال باشد. آسیب‌های مغزی نیز می‌توانند روی این نوع هوش تأثیر بگذارند. همچنین مشاهده شده که میزان هوش سیال در افراد مبتلا به اوتیسم و سندرم آسپرگر معمولاً کم است، هرچند در برخی از آزمون‌ها ممکن است نمرات خوبی دریافت کنند.
هوش متبلور چیست؟
هوش متبلور که به اختصار Gc نامیده می‌شود، مهارت‌ها و دانشی است که در طول زندگی آموختم و ذخیره کرده‌ایم. به عبارت ساده، هوش متبلور همه اطلاعات مفیدی است که از طریق مدرسه و تجربیات روزمره به دست آورده‌ایم. نوعی از دانایی است که به کار گرفتن اطلاعات و مهارت‌ها برای حل مسائل بستگی دارد. این هوش دقیقاً مانند حافظه نیست، بلکه بر اساس پردازش اطلاعات از حافظه بلندمدت عمل می‌کند.
این نوع هوش به عمق و گسترش اطلاعات عمومی، واژه‌ها و قابلیت تحلیل با استفاده از کلمات و اعداد اشاره دارد. تولید این نوع هوش ناشی از تجربیات آموزشی و فرهنگی فرد در تعامل با هوش سیال است. به دلیل این ویژگی‌ها، هوش متبلور تحت تأثیر هیپوکامپوس و دیگر نواحی مغز مرتبط با ذخیره و بکارگیری حافظه طولانی‌مدت قرار دارد. این نوع هوش همچنین در دوران کودکی رشد می‌کند، اما زمان اوج آن به دقت مشخص نیست و به آرامی اتفاق می‌افتد.
مقایسه با هوش سیال نشان می‌دهد که هوش متبلور می‌تواند تا بزرگسالی نیز افزایش یابد و در طول سال‌ها پایداری بیشتری دارد تا زمانی که بعد از ۶۵ سالگی شروع به کاهش کند. با اینکه هوش متبلور همانند خلاصه‌ای از آنچه فرد در طول سال‌ها یاد گرفته است، می‌تواند تغییر کند و با یادگیری موارد جدید غنی‌تر شود.
به عبارتی دیگر، افراد می‌توانند دانشی که نیاز دارند را اضافه یا حذف کرده و آن را ارتقا دهند. این دو نوع هوش با هم مرتبط‌اند و اکثر آزمون‌های اندازه‌گیری هوش افراد، هر دو نوع را سنجش می‌کنند. به عنوان مثال، آزمون هوش بزرگسالان وکسلر (WAIS) نمره هوش فرد را بر اساس ترکیبی از این دو محاسبه می‌کند.
ارتباط میان هوش سیال و متبلور، به این معناست که این دو نوع هوش به یکدیگر وابسته‌اند اما به شیوه‌های مختلف. هوش متبلور بر هوش جاری تأثیری ندارد، اما هوش جاری بالاتر می‌تواند بر هوش متبلور تأثیر بگذارد. به عبارت دیگر، افراد با هوش سیال بالا می‌توانند اطلاعات بیشتری را در زمان کم‌تری جذب کنند. لذا می‌توان نتیجه گرفت که ظرفیت یادگیری بالاتر می‌تواند تأثیر مثبتی بر توانایی یادگیری فرد داشته باشد.