پاک کردن لکه روغن از روی فرش، به ویژه فرش‌های آشپزخانه، یکی از چالش‌های رایج در خانه‌های ایرانی است. همه ما ممکن است هنگام پخت و پز یا جابجایی مواد غذایی، به اشتباه روغن را روی فرش بریزیم. از آنجایی که روغن جزو اصلی غذاهاست، فرش به سرعت پر از لکه‌های چربی می‌شود. به همین خاطر، اگر بخواهید از آسیب دیدن فرش جلوگیری کنید، باید فوراً اقدام کنید و فرش را بشویید.
اگر رنگ فرش‌ها روشن باشد، این مشکل حتی بیشتر خواهد شد، زیرا حتی اگر لکه را تمیز کنید، ممکن است رد آن روی فرش باقی بماند. به خاطر داشته باشید که ما در آشپزی ایرانی از ادویه‌ها و چاشنی‌های زیادی استفاده می‌کنیم. بنابراین اگر چنین وضعیتی برای فرش شما پیش آمد، باید به سرعت برای شستشوی فرش اقدام کنید.
لکه‌ی روغن چسبنده است چون مولکول‌های روغن به الیاف فرش می‌چسبند و در منافذ تار و پود نفوذ می‌کنند. برخلاف لکه‌های آبی (قابل حل در آب)، روغن‌ها حلال آبی ندارند و برای جدا شدن به حلال‌های چربی‌بر (درجه‌ای صابونی یا شیمیایی) نیاز دارند. اگر لکه حرارت ببیند یا کاملاً خشک شود، پیوند با الیاف قوی‌تر می‌شود و پاک کردن سخت‌تر خواهد بود.
-
تازه بودن لکه = شانس بالاتر پاک شدن کامل.
-
نوع الیاف فرش (پشم، ابریشم، پلی‌استر) تعیین‌کننده‌ی روش و ریسک آسیب است.
-
تماس طولانی یا پاک‌‌سازی نامناسب (سایش، استفاده از حلال نادرست) ممکن است رنگ را خراب کند.
ابزار و مواد لازم (کیت اضطراری خانگی)
قبل از شروع، این وسایل را آماده کنید:
-
دستمال خشک و سفید (پارچه‌های نخی یا دستمال کاغذی بدون جوهر).
-
پودر جاذب (نشاسته ذرت، آرد ذرت، یا پودر بچه / تالک).
-
جاروبرقی.
-
مایع ظرفشویی ملایم (دگرِسِر چربی خانگی).
-
آب ولرم.
-
اسپری آب پاش یا بطری اسپری.
-
سرکه سفید (برای خنثی کردن و کمک به پاک‌کنندگی در موارد مشخص).
-
الکل ایزوپروپیل 70% (برای لکه‌های خیلی مقاوم و فقط بعد از تست رنگ).
-
حوله یا پارچه میکروفایبر برای خشک کردن.
-
دستکش لاتکس یا نیتریل و تهویه مناسب.
نکته: برای فرش‌های ابریشم یا دستبافت قدیمی، از حلال‌های قوی یا روش‌های مکانیکی پرخطر استفاده نکنید — در این موارد بهتر است با قالیشویی متخصص تماس بگیرید.
اصول کلی قبل از هر کاری (چک‌لیست سریع)
-
سریع اقدام کنید — هرچه زودتر شروع کنید، نتیجه بهتر است.
-
لک را مالش ندهید — مالش باعث گسترش لکه و نفوذ عمیق‌تر می‌شود.
-
اول جذب کن، بعد پاک کن — از پودر جاذب استفاده کنید تا روغن اضافی را بیرون بکشید.
-
آزمایش رنگ — قبل از کاربرد محلول روی قسمت مرئی، در گوشه‌ی پنهان تست کنید.
-
کار از لبه به مرکز — برای جلوگیری از گسترش لکه، از لبه به سمت مرکز کار کنید.
گام‌به‌گام — پاک کردن لکه روغن تازه (روش استاندارد خانگی)
-
جذب اولیه: با قاشق یا کاردک پلاستیکی روغن اضافی را بردارید (مالش ندهید).
-
پودر جاذب: مقدار مناسبی نشاسته ذرت یا پودر بچه روی لکه بپاشید تا روغن را جذب کند. 10–30 دقیقه صبر کنید (بسته به شدت لکه).
-
جاروبرقی: پودر جذب‌شده را با جاروبرقی جدا کنید.
-
محلول صابونی: 1 قاشق چای‌خوری مایع ظرفشویی ملایم را در یک لیوان آب ولرم حل کنید. پارچه سفید را در محلول فرو ببرید، آب اضافی را فشار دهید و با عمل “بلات” (فشردن/برمیداشتن) لکه را از لبه به مرکز پاک کنید.
-
آبکشی: با پارچه تمیز و آب ولرم محل را مرطوب کنید تا باقی‌مانده صابون حذف شود.
-
خشک کردن: با حوله خشک، محل را فشار دهید تا آب جذب شود، سپس اجازه دهید هوا خشک کند یا از فن استفاده کنید.
پاک کردن لکه روغن خشک یا قدیمی (روش قوی‌تر)
-
سختی زدایی مکانیکی ملایم: با برس نرم مواد جاذب (نشاسته) را محکم‌تر بمالید و سپس جاروبرقی کنید.
-
استفاده از مایع ظرفشویی غلیظ‌تر: محلول را قوی‌تر کنید و چند مرتبه تکرار نمایید (هر بار با آبکشی کامل).
-
الکل ایزوپروپیل (اختیاری): روی لکه‌های مقاوم و فقط پس از تست رنگ، الکل بزنید و با پارچه نخی پاک کنید. الکل چربی را حل می‌کند ولی ممکن است در الیاف خاص اثر بگذارد.
-
سرکه سفید برای براقیت: برای از بین بردن لکه‌های صابونی و بازگرداندن حالت تارها، محلول 1 به 4 سرکه به آب را بعد از شستشو سریع به کار ببرید و بلافاصله آبکشی کنید.
-
بخار شوی یا شستشوی تخصصی: اگر لکه باقی ماند، از دستگاه بخارشوی فرش (steam clean) استفاده کنید یا به قالیشویی حرفه‌ای مراجعه کنید.
جدول مقایسه روش‌ها
| روش | مناسب برای | زمان لازم | اثربخشی | خطر آسیب |
|---|---|---|---|---|
| نشاسته/تالک | لکه تازه | 10–30 دقیقه | خوب برای جذب اولیه | بسیار کم |
| مایع ظرفشویی + آب | اکثر لکه‌ها | 10–20 دقیقه | عالی برای روغن‌های خوراکی | کم |
| الکل ایزوپروپیل | لکه قدیمی/چرب | 5–15 دقیقه | متوسط تا خوب | متوسط (نیاز به تست رنگ) |
| سرکه سفید (خنثی‌کننده) | بعد از شستشو | 5–10 دقیقه | خوب برای بقایا | کم |
| دستگاه بخارشوی | لکه عمیق و قدیمی | 30–60 دقیقه | بسیار خوب | کم تا متوسط |
| قالیشویی حرفه‌ای | فرش‌های حساس/ابعاد بزرگ | چند روز (بسته به سرویس) | عالی | کم (حرفه‌ای) |
مثال‌های واقعی (سناریوها و راه‌حل سریع)
-
سالن غذاخوری — روغن سالاد ریخت: سریع با دستمال جذب کنید، پودر جاذب بپاشید، سپس محل را با محلول صابونی شستشو دهید.
-
کف حیاط بعد از کار با ماشین — روغن موتور روی کف فرش منطقه‌ای: از پودر جاذب صنعتی (ذغال فعال/جاذب مخصوص) استفاده کنید، سپس به سرویس قالیشویی اطلاع دهید؛ روغن موتور بسیار نفوذی است و ممکن است رنگ را تغییر دهد.
-
خانه کودک — کره یا روغن سرخ‌کردنی: استفاده از ترکیب نشاسته + مایع ظرفشویی، تکرار و سپس خشک کردن با باد گرم.
نکات ایمنی و محافظتی (چه نباید بکنید)
-
هرگز لکه را با آب داغ بشویید — حرارت می‌تواند روغن را تنظیم کند و لکه را سرسخت‌تر کند.
-
از سفیدکننده قوی (وایتکس) مستقیماً استفاده نکنید؛ ممکن است رنگ‌بری ایجاد کند.
-
حلال‌های صنعتی قوی (تولوئن، نفت سفید قوی) تنها باید توسط حرفه‌ای‌ها و در محیط تهویه انجام شود.
-
برای فرش‌های دستبافت و ابریشمی، ابتدا با قالیشویی مشورت کنید تا از آسیب جلوگیری شود.
مراحل پاک کردن لکه روغن از روی فرش
اولین قدم این است که آرامش خود را حفظ کنید و مراحل زیر را با دقت انجام دهید. ابتدا با یک پارچه، مقدار زیادی از روغن را جذب کنید و سپس با یک جسم تیز مثل چاقو، روغن‌های اضافی را از روی فرش بردارید. توجه داشته باشید که چربی را بیشتر پخش نکنید و فقط تا جایی که امکان دارد، روغن روی قالی را پاک کنید.
پس از این کار، با استفاده از یکی از مواد شوینده‌ای که در دسترس دارید، به سرعت لکه را تمیز کنید و در نهایت با آب آن را شستشو دهید تا هیچ ماده شیمیایی روی فرش نماند. پراکسید هیدروژن یک ماده خوب برای پاک کردن روغن و لکه‌های چربی است. در پایان بگذارید فرش به آرامی خشک شود و از وسایل گرمایشی برای سریع‌تر خشک شدن آن استفاده نکنید.
نکات مهم هنگام شستشوی لکه چربی از روی فرش
چند نکته وجود دارد که با رعایت آن‌ها می‌توانید شانس نجات فرش خود را افزایش دهید. بهتر است هنگام تمیز کردن لکه، حتماً از آب سرد استفاده کنید. اگر از موادی مانند الکل یا سرکه استفاده می‌کنید، حتماً بعد از اتمام کار آن‌ها را به سرعت پاک کنید، زیرا این مواد ممکن است به فرش آسیب بزنند.
حتماً از مواد شیمیایی قوی یا سفیدکننده‌هایی مانند وایتکس استفاده نکنید چون این مواد می‌توانند الیاف فرش را خراب کنند. همچنین مطمئن شوید که فرش کاملاً خشک شده و هیچ ماده‌ای روی آن باقی نمانده است، چون در غیر این صورت ممکن است بعداً باعث آسیب به فرش شود.
چه حلال‌هایی برای پاک کردن لکه روغن از فرش مناسب است؟
برای پاک کردن لکه روغن از روی فرش، باید حلال‌های مناسبی را بشناسید. چون آب به تنهایی نمی‌تواند روغن را پاک کند. پس سؤال این است که چه حلال‌هایی در خانه داریم که می‌تواند این لکه‌ها را از بین ببرد؟
اولین گزینه، سرکه است. در بیشتر خانه‌های ایرانی سرکه پیدا می‌شود و این ماده، حلال مؤثری برای لکه‌های چربی است. با یک پارچه نخی آغشته به سرکه می‌توانید رد چربی را پاک کنید، اما مراقب باشید چون بوی تندی دارد. برای از بین بردن این بو، می‌توانید با یک اسکاچ نرم و کمی مایع شوینده روی محل بکشید.
گزینه دومی که می‌توانید از آن استفاده کنید، الکل است. الکل نیز معمولاً در خانه‌ها وجود دارد و به ویژه بعد از شیوع کرونا، افراد بیشتر به استفاده از آن عادت کرده‌اند. کمی الکل را در ظرفی بریزید و پس از پاک کردن لکه اصلی، روی محل چربی اسپری کنید.
همچنین برخی مواد ساده‌تر نیز برای این کار وجود دارد. یکی از این مواد، مایع ظرفشویی است. فقط توجه داشته باشید که ممکن است کف زیادی تولید کند. بنابراین چند قطره مایع شوینده را با آب گرم مخلوط کرده و با یک ابر روی نقطه روغن بکشید. بدین ترتیب می‌توانید لکه‌های چربی را به طور کامل از فرش پاک کنید.
پاک کردن لکه‌های قدیمی روغن از روی فرش
حذف لکه‌های قدیمی روغن نسبت به لکه‌های تازه، سخت‌تر است. دلیل این امر این است که مواد غذایی به عمق الیاف فرش نفوذ کرده‌اند. بنابراین پاک کردن آن‌ها به راحتی امکان‌پذیر نیست.
یکی از راهکارهادر چنین مواقعی بهتر است به جای سخت‌تر کردن شرایط با امتحان کردن روش‌های مختلف، به یک تیم متخصص مراجعه کنید.
کارشناسان در زمینه الیاف و نساجی رضیم می‌توانند به شما کمک کنند تا لکه‌های قدیمی روغن را از روی فرش پاک کنید. اگر از همان ابتدا به آن‌ها مراجعه کنید، نگرانی از بابت از بین رفتن رنگ اصلی فرش نخواهید داشت و ارزش و کیفیت فرش شما حفظ می‌شود. به دلیل گران بودن فرش، نمی‌توان انتظار داشت که با کوچک‌ترین آسیبی به سراغ تعویض آن بروید.
سریع‌ترین روش برای پاک کردن لکه چربی از روی فرش
سریع‌ترین کار برای پاک کردن لکه چربی این است که بلافاصله بعد از لک شدن، با یک قاشق مواد چرب را از روی فرش برطرف کنید و سپس با یک اسکاچ آن را تمیز کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا بخش اصلی لکه و مواد خوراکی را از فرش خارج کنید.