کویر با بیابان چه فرقی دارد؟
یکی از نکات مهمی که در مورد طبیعت باید بدانیم، تفاوت بین بیابان و کویر است. چرا بعضی مناطق را بیابان و بعضی دیگر را کویر می‌نامند؟ آیا دانستن این تفاوت برای کسانی که به سفر می‌روند مفید است؟ در این مقاله از رضیم، بیشتر در این بار اطلاعات می‌دهیم.
شما وقتی به زمین‌های خشک با دانه‌های شنی و کمی گیاه نگاه می‌کنید، چه نامی برایشان انتخاب می‌کنید؟ فهمیدن این که چرا هر منطقه نام خاصی دارد و چه چیزهایی در انتظار ماست، به ما کمک می‌کند سفر بهتری داشته باشیم.
بیابان چیست؟
بیابان به مناطق وسیعی گفته می‌شود که به خاطر بارش خیلی کم، پوشش گیاهی کمی دارند. بارش سالانه این مناطق معمولاً زیر 50 میلی‌متر است. بیابان‌ها به دلیل بارش کم و همچنین اختلاف دمای زیاد بین روز و شب معروف هستند.
این مناطق معمولاً بین 20 تا 40 درجه عرض جغرافیایی در نیمکره شمالی قرار دارند که شامل صحرای آفریقا، عربستان، ایران و مکان‌هایی در آمریکای شمالی می‌شود و در نیمکره جنوبی نیز مکان‌هایی مانند پرو و شیلی و آرژانتین را در بر می‌گیرد. بیابان‌ها زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرمی دارند.
بیابان‌ها مکانی برای انواع مختلف گیاهان و حیواناتی هستند که خود را با شرایط سخت انطباق داده‌اند. تقریباً 1 میلیارد نفر در بیابان‌ها زندگی می‌کنند و در واقع یک ششم جمعیت جهان در این مناطق مستقر هستند. همچنین حدود 20 درصد از بیابان‌ها با شن پوشیده شده و معمولاً در بسیاری از کشورها به عنوان منابع زیستی و مکان‌های ارزشمند برای شناخت حیات گیاهی و جانوری شناخته می‌شوند.
بیابان چگونه شکل می‌گیرد؟
بیابان‌ها به دلیل عوامل جغرافیایی مختلف ایجاد می‌شوند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
فشار زیاد جنب قاره‌ای
هوا در اطراف استوا به دلیل گرمای خورشید بالا می‌رود و به ارتفاعات بیشتر می‌رسد. در ارتفاعات بالا، هوا به دو سمت قطب‌ها تقسیم می‌شود و در حوالی مدارات 23.5 درجه شمالی و جنوبی، به دلیل از دست دادن رطوبت، هوا پایین می‌آید. به همین دلیل آسمان این مناطق آفتابی و بدون ابر است و بارش کم باعث ایجاد بیابان می‌شود.
عبور جریان آب سرد از کنار سواحل
در برخی مناطق، این جریان‌های سرد باعث سرد شدن هوا و جلوگیری از بارش می‌شوند. مثلاً بیابان آتاکاما در شیلی.
دوری از دریا و وجود کوهستان
اگر یک منطقه از دریا دور باشد و در پشت کوه‌ها قرار بگیرد، رطوبت کمتری به این بیابان‌ها می‌رسد و این نیز یکی دیگر از عوامل شکل‌گیری بیابان است. به عنوان مثال بیابان گبی و تکله ماکان.
جریان‌های سرد اقیانوسی
این جریان‌ها که از قطب‌ها به سمت استوا حرکت می‌کنند، در برخی سواحل باعث سرد شدن و نشست هوا می‌شوند و بارش را کاهش می‌دهند، مانند بیابان آتاکاما و نامیب.
کویر چیست؟
کویر یا نمکزار به مناطق خاصی گفته می‌شود که بخاطر موقعیت جغرافیایی و گرمای شدید آفتاب، به نمکزار تبدیل شده‌اند. جالب است که برخی از این کویرها زمانی دریاچه بوده‌اند که به خاطر تبخیر آب، به نمکزار تبدیل شده‌اند. به عنوان مثال، کویر مرکزی ایران که دشت کویر هم نامیده می‌شود، شامل کویرهای کوچکتری مانند بند ریگ و ساغند است. در واقع، کویر به زمین‌های رسی و خشک شده با شوری بسیار زیاد اشاره دارد.
تفاوت بین کویر و بیابان
در بیابان، خاک بیشتر ماسه و شن و ریگ است و نسبت به کویر درشت‌تر است. همچنین شوری بیابان کمتر از کویر است و به همین خاطر پوشش گیاهی بیابان بسیار کم است. بیابان معمولاً آب ندارد، مگر در منطقه‌های خاصی. همچنین سطح بیابان هم ناهموار است. نبود رطوبت باعث می‌شود که حتی باد ملایم هم شن و ماسه را جابه‌جا کند.
“`html
در کویر، به دلیل اینکه پوشش گیاهی وجود دارد، جابه‌جایی مواد کمتر است. برای اینکه یک کویر شکل بگیرد، به زمین‌های پست، خاک نرم و ریزدانه، نوسانات شدید فصل‌ها، و همچنین سطح بالای ایستادگی آب و املاح نیاز است. همچنین، سازندهای تبخیر شور و غیر شور نیز ضروری هستند.
معمولاً مناطق کویری و بیابانی در کنار هم به وجود می‌آیند و شناخت تفاوت‌های آنها برای بسیاری از گردشگران جالب است.
نکات ایمنی ورود به کویر و بیابان
- وقتی به کویر یا بیابان می‌روید، باید نکات ایمنی مهمی را در نظر بگیرید. عدم آگاهی از این نکات ممکن است باعث صدمات زیادی شود.
- هرگز بدون راهنما یا وسایل صحیح برای ناوبری وارد این مناطق نشوید.
- حداقل سه برابر نیاز خود آب آشامیدنی به همراه داشته باشید.
- شب‌ها در این مناطق بسیار سرد می‌شود، به همین دلیل لباس گرم با خود ببرید.
- سعی کنید به خزندگان و حیوانات نزدیک نشوید و برای گرفتن آنها تلاش نکنید.
- تا حد ممکن از پوشش گیاهی این مناطق به‌عنوان هیزم استفاده نکنید. این پوشش‌ها نقش مهمی در حفاظت از گونه‌ها و تامین غذای حیوانات دارند.
سایت رضیم
“`