“`html
آیین و مراسم چهارشنبه سوری در تبریز
یکی از آداب و رسوم قدیمی مردم ایران، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است. این جشن بهاری قبل از نوروز، در آخرین سه‌شنبه سال برگزار می‌شود و شامل برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسم دیگر است.
واژه «چهارشنبه سوری» از دو کلمه “چهارشنبه” که نام یکی از روزهای هفته است و “سوری” که در زبان فارسی یعنی سرخ و جشن آمده است. این جشن به زمان‌های قدیم و دوران باستان در ایران برمی‌گردد.
در گذشته، مردم برای دور کردن بدی‌ها و برآورده شدن آرزوهایشان در شب آخرین چهارشنبه سال مراسم خاصی را برگزار می‌کردند. آتش برای زرتشتیان و مردم ایران باستان مقدس بود و یکی از مهم‌ترین مراسم این جشن روشن کردن آتش و پریدن از روی آن بود. در هنگام پریدن، ترانه “زردی من از تو، سرخی تو از من” خوانده می‌شد.
از دیگر مراسم چهارشنبه سوری می‌توان به خوردن آجیل، کوزه شکنی، قاشق زنی، فال گوشی و شال انداختن اشاره کرد. مردم تبریز مانند دیگر نقاط کشور، آداب و رسوم خاصی دارند که برخی از آنها هنوز هم در خانواده‌ها اجرا می‌شود.
آداب و رسوم مردم تبریز در چهارشنبه سوری
رسومات مردم تبریز در چهارشنبه سوری
در تبریز، صبح روز سه‌شنبه (یک روز قبل از چهارشنبه سوری)، جوانان قبل از طلوع آفتاب به کوچه می‌روند و هفت بار از روی جوی آب می‌پرند و در این حین ترانه “آتیل ماتیل چهارشنبه آینا تکین بختیم آچیل چهارشنبه” را می‌خوانند.
مردم تبریز در این جشن بر روی هم آب یا گلاب می‌پاشند و حتی از پشت بام‌ها بر سر عابرین هم آب می‌ریزند، چرا که به این کار نشان زندگی با سعادت می‌دانند.
از دیگر مراسم تبریز در چهارشنبه سوری، خرید به اصطلاح “چهارشنبه بازاری” در عصر روز سه‌شنبه است که خانواده‌ها برای خرید شیرینی، میوه و آجیل می‌روند. آجیل معروفی که به آن “چارشنبه یمیشی” می‌گویند ترکیب مغز گردو، بادام، فندق، کشمش و نخود است.
همچنین در تبریز رسم بود که خانواده‌های عروس، “چهارشنبه لیق” که شامل پیراهن داماد و آجیل چهارشنبه سوری بود را برای عروس ارسال می‌کردند. در شب چهارشنبه سوری نیز در پشت بام‌ها آتش روشن می‌کردند و هنگام پریدن از روی آن ترانه “آتیل باتیل …” را می‌خواندند.
مردم تبریز برخی از این رسوم را ادامه می‌دهند، اما برخی دیگر فراموش شده‌اند. از ترانه‌های خوانده شده در این روز می‌توان به شعر زیر اشاره کرد:
بختیم آچیل چرشنبه
آغریم اوغروم تؤکولسون
اودا توشوب کول اولسون
یانسین اَلُو ساچیلسین
منیم بختیم آچیلسین
آغیرلیغیم، اوغورلوغوم گِئت
قادا بالام، یورقونلوقوم گِئت
در شب چهارشنبه، دختران و پسران جوان نیت کرده و پشت در خانه‌ها فالگوش می‌ایستند. بسته به صدای اهالی خانه، فالشان خوب یا بد می‌آید. به همین خاطر در این شب همه با ترانه‌ها صحبت کرده و از گفتن حرف‌های بد خودداری می‌کنند.
رسم چارشنبه یمیشی در تبریز
یکی دیگر از رسوم این دیار خرید خوراکی‌های ویژه مانند آجیل و شیرینی در روز سه‌شنبه و به خصوص عصر آن است. آجیل چهارشنبه یمیشی، که از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش و نخود تشکیل شده است، از ویژگی‌های این جشن به شمار می‌آید.
رسومات رایج مردم تبریز برای چهارشنبه سوری
چارشنبه بالالاری مردم تبریز
یکی از دیگر مراسم این جشن خرید لباس جدید برای بچه‌ها است. به این روز “چهارشنبه بالالاری” می‌گویند و در واقع چهارشنبه سوری جشن مخصوص کودکان است.
“`
به طوری که مردم به شوخی می‌گفتند: “چهارشنبه اوشاغی بشی بیر شاهی.”
آداب چهارشنبه سوری در تبریز
گلین چارشنبه لیقی در تبریز
ارسال “چهارشنبه لیق” یکی دیگر از رسوم این روز بود که از طرف پدر و مادر عروس به خانه او ارسال می‌شد. چهارشنبه لیق معمولاً شامل پارچه برای لباس، پیراهن برای داماد و آجیل چهارشنبه سوری بود.
همچنین، ارسال چهارشنبه لیق از طرف داماد برای عروسی که هنوز به خانه بخت نرفته و در کنار خانواده‌اش زندگی می‌کرد، هم مرسوم بود.
چهارشنبه سوری در تبریز
سایر آداب چهارشنبه سوری در تبریز
رسم “شال اندازی” در بسیاری از مناطق آذربایجان رایج است و هنوز هم در برخی از روستاها انجام می‌شود. در این رسم، پسران جوان یا نوجوان شالی را برمی‌دارند و از سوراخی که در بالای بام خانه (برای تهویه و خارج شدن دود) وجود دارد، شال خود را پایین می‌اندازند.
صاحبخانه هم بر اساس موقعیت خود، مقداری آجیل، شیرینی یا تخم‌مرغ به گوشه شال می‌بندد تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر به دختر خانواده علاقه داشته باشد، شال را بالا نمی‌کشد. اگر خانواده دختر راضی باشد، نشانه‌ای از دختر را به شال می‌بندند.
نامگذاری چهارشنبه‌های اسفند ماه یکی دیگر از رسوم جالب بود که بزرگ‌ترها انجام می‌دادند. به طوری که اولین چهارشنبه اسفند را “اول چارشنبه”، دومی را “کوله چارشنبه”، سومی را “چیله‌گودی چارشنبه” و چهارمی را “آخیر چارشنبه” می‌نامیدند و در هر چهارشنبه، در پشت بام خانه‌ها آتش روشن می‌کردند.