آشنایی با گیاه دغدغک
گیاه دغدغک که نام علمی آن Colutea arborescens است، بخشی از خانواده باقلائیان است. این گیاه معمولاً به صورت خودرو رشد می‌کند و ارتفاع آن بین ۲ تا ۴ متر می‌باشد. گیاه دغدغک دارای گل‌های زرد و نارنجی رنگی است که به صورت خوشه‌ای و با ۲ تا ۴ گل در ماه اردیبهشت ظاهر می‌شود. برگ‌های آن به شکل سه جفت برگچه کوچک است و لبه‌های این برگ‌ها صاف می‌باشد. میوه این گیاه به شکل نیام است و غلاف آن ۵ تا ۶ سانتیمتر طول دارد که درون آن دانه‌هایی قهوه‌ای، شفاف و کوچک قرار دارد.
وقتی غلاف میوه به طور ملایم فشار داده شود، به راحتی باز می‌شود و دانه‌های قهوه‌ای رنگ و صاف آن بیرون می‌ریزد. درون پوست نازک این میوه، ترکیبی از گازهای کربنیک، اکسیژن و نیتروژن جمع می‌شود. گل‌های این درختچه در مناطق کوهستانی جنوب و شمال کندوان پیدا می‌شوند و از شمال البرز تا هزار چم و از سمت جنوب تا سیراه دره، تا ۳۵ کیلومتری کرج یافت می‌شود.
درختچه دغدغک در مناطق مرتفع و استپی ایران رشد می‌کند و در مناطق جنگلی ارسباران، خراسان و کوه‌های البرز و همچنین در پل زنگوله و دره کرج مشاهده می‌شود. علاوه بر آن، این گیاه در نواحی مدیترانه‌ای اروپا و هندوستان نیز رشد می‌کند.
محل‌های رشد گیاه دغدغک
این نوع گیاه حدود ۲۵ گونه مختلف دارد که ارتفاع آن‌ها بین ۲ تا ۵ متر است و در جنوب اروپا، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا می‌روید.
در ایران نیز چند گونه دیگر از دغدغک وجود دارد که خواص دارویی مشابهی دارند. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، دارگنده است که در شمال خراسان و در مسیر بجنورد به مراوه تپه و غلامان در ارتفاعات ۱۳۰۰ متری یافت می‌شود و نام محلی آن در قوشخانه و باجگیران دارگنده است.
همچنین نوعی از دغدغک در ارتفاعات دامنه‌های البرز و در نواحی جنوبی و شمالی کندوان تا هزار چم رواج دارد و در جنوب کشور نیز در کتل پیرزن و چهل چشمه میان شیراز و دشت ارژن دیده می‌شود. این درختچه دارای ساقه‌های خمیده و خاکستری رنگ است و گل‌های زرد و نارنجی زیبایی دارد. برگ‌های آن نیز چهار جفت برگچه کوچک دارد. این گونه در دره کرج به نام دغدغک، و همچنین در کجور و پل زنگوله قدقدک، در سیاه بیشه لامبیزک، در گرگان و گلی داغ کپول و در مازندران حپوک شناخته می‌شود. نام‌های دیگر این گیاه شامل سنای کاذب و در طب سنتی با نام‌های سنای بری و قلوته آمده است.
خواص درمانی گیاه دغدغک
- مسهل: در هند از برگ‌های این گیاه به عنوان مسهل استفاده می‌کنند و دانه‌های آن نیز به عنوان دارویی برای استفراغ به کار می‌روند. معمولاً برای تهیه دم‌کرده، ۴۰ تا ۱۰۰ گرم برگ گیاه را در یک لیتر آب جوش می‌ریزند، اما به خاطر تلخی و بویی که دارد کمتر از آن استفاده می‌شود و جایگزین آن برگ‌های سنا استفاده می‌شود، مگر اینکه برگ سنا در دسترس نباشد و در این صورت می‌توان از این برگ‌ها استفاده کرد. همچنین می‌توان دم‌کرده را با گیاهان خوشبو مخلوط کرد تا طعم آن بهتر شود و با کمی شربت هم ترکیب کرد تا طعم بهتری پیدا کند.
- ملین
- صفرا آور
روش تهیه و مصرف گیاه دغدغک
برای تهیه دمنوش این گیاه، ۲۰ تا ۳۰ گرم از آن را در یک لیتر آب بریزید و بگذارید دم بکشد. سپس یک فنجان از آن را بعد از هر وعده غذایی مصرف کنید.
ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه دغدغک
گیاه دغدغک حاوی ترکیبات شیمیایی خاصی است که شامل اسید کولوتئیک، یک ماده تلخ، تانن و یک اسید قهوه‌ای رنگ می‌شود که کمی اسانس نیز دارد.
موارد احتیاطی و منع مصرف گیاه دغدغک
استفاده از گیاه دغدغک باید فقط با توصیه پزشک انجام شود.
نکات بیشتر درباره گیاه دغدغک
- گاهی در بازار، برگ سنا را با برگ‌های این درختچه مخلوط می‌کنند. بنابراین باید دقت کرد تا این اشتباه پیش نیاید، به خصوص در مناطقی که این درختچه زیاد است.
- این گیاه را می‌توان با استفاده از قلمه‌های چوب نرم در تابستان یا با کاشت بذر در پاییز تکثیر کرد.
- دغدغک در مکان‌های آفتابی و هر نوع خاکی، به جز خاک‌های مرطوب، به خوبی رشد می‌کند. حداقل دمایی که این گیاه می‌تواند تحمل کند ۱۵- درجه سانتیگراد است.
- با اینکه آبیاری به رشد بهتر گیاه کمک می‌کند، ولی این گیاه می‌تواند در شرایط خشکی هم زنده بماند.
- از گیاه دغدغک به عنوان یک گیاه زینتی و پوششی در فضاهای سبز و همچنین برای جلوگیری از فرسایش خاک استفاده می‌شود.
- این گیاه حتی در خاک‌های ضعیف نیز می‌تواند رشد کند.
بیشتر بخوانید:
