“`html
بیماری سل چیست ؟
تشخیص بیماری سل موضوع مورد بحث ماست. بیماری سل (Tuberculosis) یک عفونت باکتریایی است که در سال حدود ۱.۵ میلیون نفر را می‌کشد. بیشتر مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد.
باکتری که معمولاً باعث سل در انسان می‌شود، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (در مقایسه با مثلاً مایکو باکتریوم بوویس در گاو) است. حدود یک سوم جمعیت جهان آلوده به عامل بیماری سل هستند.
با این حال، اکثر این موارد علی رغم آلوده شدن دچار بیماری نشده و نشانه های بیماری را نشان نمی دهند. در این افراد، باکتری ها غیرفعال هستند و نمی‌توانند به دیگران منتقل شوند. اگر سیستم ایمنی بدن تضعیف شود، بیماری سل می‌تواند در بدن فرد فعال شود و باعث بیماری شود.
تشخیص بیماری سل
پزشک شما درباره علائمی مثل سرفه، تب، کاهش وزن، عرق شبانه، ورم غدد و مشکلات تنفسی از شما سؤال خواهد کرد. او همچنین می‌پرسد آیا تا به حال با کسی که به سل مبتلا بوده تماس داشته‌اید و یا به کشورهای در حال توسعه که سل در آن‌ها رایج است سفر کرده‌اید.
دکتر شما، شما را معاینه خواهد کرد. او از شما می‌پرسد آیا تاکنون آزمایش پوستی برای توبرکلوزیس انجام داده‌اید و نتیجه آن چه بوده است؟
اگر دکتر شما شک کند که ممکن است سل ریوی فعال داشته باشید، باید یک عکس اشعه ایکس از قفسه سینه شما گرفته شود تا بیماری سل را تشخیص دهد.
دکتر (یا کارشناس مربوطه) از شما نمونه‌هایی از خلط (مخاط) را خواهد گرفت و آن‌ها را با مواد شیمیایی خاص رنگ می‌کند.
سپس نمونه‌ها بررسی می‌شوند تا ببینند آیا باکتری سل در آن‌ها وجود دارد یا نه. کشت خلط نیز انجام می‌شود، یعنی آزمایش می‌شود تا مشخص شود آیا باکتری‌های سل در آن وجود دارند یا نه. نتایج ممکن است چند هفته طول بکشد زیرا باکتری‌ها به آرامی رشد می‌کنند.
روش های تشخیص سل
1. آزمون پوستی توبرکولین (PPD) برای تشخیص بیماری سل
آزمون پوستی توبرکولین برای بررسی احتمال تماس شخص با باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوز که باعث سل می‌شود، انجام می‌شود. رایج‌ترین این آزمون، مانتو نام دارد.
در این آزمون، مقدار ۵ واحد بین‌المللی توبرکولین از محلول پروتئین تصفیه شده (PPD) در ۱ سانتی‌متر مکعب بافر به صورت زیرپوستی در جلوی ساعد تزریق می‌شود به‌طوری که برآمدگی کوچکی به اندازه یک عدس ایجاد کند.
اگر کسی مشکوک به بیماری سل باشد، ابتدا ۱ واحد بین‌المللی توبرکولین تزریق می‌شود و در صورتی که نتایج بعد از ۲ تا ۳ روز منفی باشد، مقدار استاندارد توبرکولین تزریق می‌شود.
نکات مهم پس از آزمون پوستی توبرکولین (PPD) بعد از انجام این آزمون نکاتی وجود دارد که باید به آن‌ها توجه شود:
نتیجه آزمون باید بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت خوانده شود و لازم است که شخص خود به آزمایشگاه مراجعه کند.
بعد از انجام آزمایش سل، ممکن است در محل تزریق سفتی و قرمزی مشاهده شود (این نشانه ممکن است نشانه تماس قبلی با باکتری سل یا واکسیناسیون BCG باشد).
اگر در محل تزریق احساس خارش کردید، آن را تحریک نکنید. محل تزریق را به مدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت آب نزنید و در این مدت از استحمام خودداری کنید. آزمایش PPD نباید در مورد افرادی که به سل فعال مبتلا هستند یا افرادی که واکسن BCG دریافت کرده‌اند، انجام شود.
نتایج مثبت آزمون PPD نشان‌دهنده مواجهه قبلی با باکتری است و لزوماً به معنای عفونت فعال نیست. عفونت فعال باید با کشت‌ها و سایر آزمایش‌های تشخیصی اثبات شود.
عفونت‌های ویروسی (مثل سرخک، اوریون و آبله‌مرغان) و بیماری‌های باکتریایی مانند تیفوئید، بروسلوز، جذام، سیاه سرفه، سیفیلیس و واکسیناسیون با ویروس‌های زنده مانند سرخک و اوریون می‌توانند باعث منفی شدن کاذب در آزمون پوستی توبرکولین شوند.
تزریق خیلی کم توبرکولین و همچنین عمق تزریق آزمون نیز قادر به ایجاد نتایج منفی کاذب می‌باشد.
“`
کاذب آزمون پوستی توبرکولین می‌باشد.
2. آدنوزین د آمیناز (ADA) برای تشخیص بیماری سل
این یک آنزیم است که به تبدیل آدنوزین به اینوزین و داکسی اینوزین کمک می‌کند. این آنزیم در رشد و تکامل لنفوسیت‌های T (نوعی سلول ایمنی) اهمیت زیادی دارد. اندازه‌گیری آدنوزین د آمیناز در مایعات بدن برای تشخیص بیماران سل خیلی مهم است.
این آزمایش می‌تواند در شناسایی بیماری‌های مرتبط مانند مننژیت سلی، پلورال افیوژن سلی، پریکاردیت و پریتونیت سلی کمک کند. کمبود این آنزیم یک مشکل ارثی است که در ۱۵ تا ۲۵ درصد از بیماران دارای نقص ایمنی شدید مشاهده می‌شود.
میزان آن در بیمارانی که به بیماری‌های مختلفی مانند هپاتیت، سیروز، هموکروماتوز، یرقان انسدادی، آنمی همولیتیک، تب روماتیسمی، تب تیفوئیدی، نقرس، تالاسمی ماژور، لوسمی میلوئید، توبرکولوز یا بیماری‌های خودایمنی مبتلا هستند، افزایش می‌یابد.
بعد از نمونه‌برداری، نمونه باید سریعاً جداسازی شود و تا زمان آزمایش در فریزر نگهداری شود. نمونه نباید یخ بزند و دوباره آب شود. همچنین نمونه همولیز شده برای این آزمایش مناسب نیست.
3. MTB (Mycobacterium tuberculosis) PCR برای تشخیص بیماری سل
همان‌طور که ذکر شد، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یک عامل بیماری‌زا است که می‌تواند به شدت زندگی انسان را تحت تأثیر قرار دهد و سالیانه باعث مرگ و میر زیادی می‌شود.
روش‌های مختلفی مانند آزمایش پوست، تهیه اسمیر و کشت خلط، آزمایش‌های بیوشیمیایی و روش‌های مولکولی برای شناسایی این باکتری وجود دارد. اما دقت و سرعت در تشخیص این بیماری بسیار مهم است.
آزمایش پوستی و روش رنگ آمیزی مستقیم خلط به عنوان روش‌های دقیقی برای تشخیص نهایی و شروع درمان شناخته نمی‌شوند و حساسیت پایینی دارند. همچنین، کشت خلط زمان‌بر است.
به همین دلیل، لازم بود که یک روش راحت، دقیق و حساس برای تأیید تشخیص بالینی ایجاد شود.
امروزه روش‌های مولکولی PCR کیفی و کمی (Real time PCR) به عنوان روشی با دقت و حساسیت بالا برای شناسایی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس معرفی شده‌اند که می‌توانند به تشخیص به‌موقع و ارائه درمان مناسب کمک کنند.
پیشرفت‌هایی که در شناسایی ساختار ژنتیکی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس صورت گرفته، به توسعه پروب‌های ژنی و تکنیک‌های تکثیر ژنی برای شناسایی و جداسازی باسیل توبرکلوز از نمونه‌های مختلف بالینی کمک کرده و همچنین توانسته سوش‌های مقاوم به دارو را شناسایی کند.
در این آزمایش، مایعات بدن مانند مایع مغزی نخاعی، مایع مفصلی، مایع برونکوآلوئولار، مایع صفاقی، خلط، ترشحات برونش‌ها، مدفوع، بافت، استخوان، مغز استخوان و ادرار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
استفاده از تکنیک‌های مولکولی و دریافت نتایج سریع، به تشخیص زودهنگام بیماری سل، انجام درمان‌های صحیح و کاهش انتقال بیماری کمک زیادی کرده است.
روش‌های مولکولی می‌توانند در عرض چند ساعت موتاسیون‌های مقاومت دارویی مثل ریفامپین را مشخص کنند. این روش‌ها انتخاب درمان‌های خاص را آسان‌تر کرده است.
بعد از نمونه‌برداری، نمونه تا زمان انجام مراحل استخراج DNA باید در یخچال نگهداری شود، اما اگر بخواهیم مدت طولانی‌تری نگهداری کنیم، باید در دمای زیر ۲۰ درجه سانتیگراد قرار گیرد. نمونه باید در شرایط سرد حمل شود و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به آزمایشگاه برسد.