کلوزاپین چیست و چرا تجویز می‌شود؟
کلوزاپین (Clozapine) یکی از داروهای گروه ضد روان‌پریشی است. این دارو به متعادل کردن مواد شیمیایی موجود در مغز کمک می‌کند. کلوزاپین برای کاهش علائم اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی و روان‌پریشی تجویز می‌شود. روان‌پریشی به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد دچار مشکلاتی در تفکر و روحیه می‌شود.
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی است که باعث می‌شود فرد در افکار و باورهای خود دچار مشکل شود. این افراد ممکن است دچار توهم نیز شوند. علائم مشابهی در افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا هستند نیز مشاهده می‌شود و برای تسکین این علائم از کلوزاپین استفاده می‌شود.
کلوزاپین برای درمان اسکیزوفرنی در بیمارانی که به درمان‌های دیگر جواب نمی‌دهند یا داروهای معمولی را به خوبی تحمل نکرده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نام‌های تجاری: Leponex ،Clozaril ،Versacloz
مکانیسم اثر کلوزاپین
اثر ضد روان‌پریشی این دارو به دلیل مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در بخش‌هایی از مغز به نام دوپامینرژیک-مزولیمبیک و مزوفرونتال است. این دارو همچنین به عنوان مسدودکننده گیرنده‌های آلفا آدرنرژیک و موسکارینی نیز عمل می‌کند.
فارماکوکینتیک کلوزاپین
جذب کلوزاپین زمانی که از طریق دهان مصرف شود، خیلی سریع و به‌طور کامل انجام می‌شود. این دارو در کبد تجزیه می‌شود و از طریق ادرار و مدفوع از بدن خارج می‌گردد. نیمه عمر این دارو بعد از مصرف 75 میلی‌گرم حدود 8 ساعت است و اثر آن در بدن بین 4 تا 12 ساعت طول می‌کشد.
موارد و مقدار مصرف کلوزاپین
کلوزاپین برای درمان اسکیزوفرنی در بیمارانی که حالشان بسیار بد است و به درمان‌های دیگر جواب نمی‌دهند، استفاده می‌شود. همچنین این دارو می‌تواند برای کاهش خطر اقدام به خودکشی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو تجویز شود.
بزرگسالان: در ابتدا، مقدار 12.5 میلی‌گرم 1 تا 2 بار در روز مصرف می‌شود. اگر بیمار این مقدار را به خوبی تحمل کند، مقدار مصرف به تدریج به 25 تا 50 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد، تا در پایان هفته دوم به 300 تا 450 میلی‌گرم برسد. مقدار مصرف نهایی باید بر اساس پاسخ بالینی بیمار، توانایی تحمل دارو و عوارض جانبی آن تعیین شود. افزایش دوز بعدی نباید بیشتر از یک یا دو بار در هفته و مقدار آن نباید از 100 میلی‌گرم در هر بار بیشتر باشد.
مصرف کلوزاپین در بارداری و شیردهی
مصرف کلوزاپین در بارداری: کلوزاپین در دوران بارداری در گروه B است. مطالعات روی حیوانات نشان نداده‌اند که این دارو برای جنین خطرناک است، اما مطالعات کافی در زنان باردار انجام نشده است. بنابراین، مصرف این دارو فقط در صورتی مجاز است که فواید آن بیشتر از خطراتش باشد. نوزادانی که در سه ماهه آخر بارداری تحت تأثیر داروهای ضد روان‌پریشی قرار می‌گیرند، باید از نظر مشکلاتی مانند دیسترس تنفسی و مشکلات تغذیه‌ای تحت نظر باشند.
مصرف کلوزاپین در شیردهی: داده‌های محدودی در مورد استفاده از کلوزاپین در دوران شیردهی وجود دارد. از آنجایی که عوارضی مانند خواب‌آلودگی و تأثیرات خونی گزارش شده، بهتر است از داروهای جایگزین به جای کلوزاپین استفاده گردد.
عوارض جانبی کلوزاپین
- اعصاب مرکزی: خواب‌آلودگی، تشنج، سرگیجه، ضعف، سردرد، لرزش، اختلال خواب یا کابوس‌های شبانه، بی‌قراری، حرکات غیرطبیعی، افسردگی، اضطراب و سندرم بدخیم نورولپتیک.
- قلبی ـ عروقی: مشکلات قلبی مانند تاکیکاردی و تغییرات فشار خون.
- دستگاه گوارش: خشکی دهان، یبوست، تهوع و استفراغ.
“`html
توجه: اگر دارو ناگهانی قطع شود بعد از درمان طولانی، ممکن است علائم سایکوز دوباره بروز کند. بیمار باید به دقت تحت نظر باشد.
مسمومیت با کلوزاپین و روش درمان آن
نشانه‌های بالینی: مرگ ناشی از مصرف بیش از ۲.۵ گرم ممکن است به وقوع بپیوندد. علائم مسمومیت شامل خواب آلودگی، گیجی، بیهوشی، افت فشار خون، افزایش بزاق دهان، ضربان قلب سریع، مشکلات تنفسی و به ندرت تشنج است.
روش درمان: درمان علامتی است. راه هوایی باید برقرار شود و تهویه مناسب فراهم گردد. شستشوی معده با ذغال فعال و سوربیتول ممکن است مفید واقع شود.
تداخلات دارویی با کلوزاپین
- کلوزاپین ممکن است اثر داروهای کاهنده فشار خون را افزایش دهد.
- داروهای آنتی کولینرژیک می‌توانند اثرات آنتی کولینرژیک کلوزاپین را تشدید کنند.
- استفاده از کلوزاپین در بیمارانی که تحت درمان با بنزودیازپین هستند ممکن است خطر توقف تنفسی و افت شدید فشار خون را به همراه داشته باشد. از مصرف همزمان این دو خودداری کنید.
- اگر همزمان با داروهایی که مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهند مصرف شود، احتمال مسمومیت مغز استخوان افزایش می‌یابد.
- مصرف کلوزاپین در کنار سایر داروهایی که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند باید با احتیاط باشد، زیرا خطر تجمع اثرات وجود دارد.
- در صورتی که همزمان با داروهایی که توسط آنزیم CYP2D6 متابولیزه می‌شوند (مانند داروهای ضد افسردگی، فنوتیازین‌ها، کاربامازپین و داروهای ضد آریتمی نوع IC) یا داروهای مهارکننده این آنزیم مصرف شود، احتیاط لازم است.
- کلوزاپین می‌تواند غلظت داروهایی مانند دیگوکسیین و وارفارین را افزایش دهد.
- کلوزاپین غلظت فنی توئین را کاهش می‌دهد و آستانه تشنج را پایین می‌آورد.
- ریتوناویر می‌تواند غلظت و سمّیت کلوزاپین را افزایش دهد.
- داروهای مهارکننده بازجذب انتخابی سروتونین می‌توانند غلظت و سمّیت کلوزاپین را افزایش دهند.
موارد منع مصرف و احتیاط در رابطه با کلوزاپین
موارد منع مصرف: صرع کنترل نشده، سابقه آگرانولوسیتوز ناشی از کلوزاپین، تعداد گلبول‌های سفید کمتر از ۳۵۰۰ در میلی‌لیتر یا ANC کمتر از ۲۰۰۰ در میلی‌لیتر، ضعف شدید مغز یا بیهوشی، در صورتی که سایر داروهای سرکوب کننده مغز استخوان مصرف شوند، اختلالات مغز استخوان، و انسداد روده.
موارد احتیاط: بیماری های کلیوی، کبدی یا قلبی، بزرگ شدن پروستات، و گلوکوم با زاویه بسته، در زمان بیهوشی عمومی.
ملاحظات اختصاصی در مورد کلوزاپین
۱- بیمار باید برای بروز کاردیومیوپاتی تحت نظر باشد. در صورت تأیید این تشخیص، درمان باید قطع شود مگر اینکه مزایای ادامه درمان بیشتر از خطرات آن باشد.
۲- درمان با کلوزاپین باید با پیگیری هفتگی شمارش گلبول‌های سفید انجام شود.
۳- قطع مصرف کلوزاپین باید به تدریج و در طول یک یا دو هفته انجام شود. البته تغییر وضعیت بالینی بیمار (مانند…
“““html
بروز لکوپنی ممکن است نیاز به قطع ناگهانی مصرف دارو داشته باشد. در این صورت، بیمار باید از نظر عود علائم سایکوتیک به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
4- برای شروع دوباره درمان پس از قطع دارو از دوز معمول دارو استفاده شود.
5- برخی بیماران ممکن است در سه هفته اول درمان دچار تب گذرا (حرارت بیشتر از 38 درجه سانتیگراد) شوند و باید به دقت تحت نظر باشند.
6- بیمار را به طور دوره‌ای از نظر حرکات غیرطبیعی بدن ارزیابی کنید.
7- کلوزاپین ممکن است خطر میوکاردیت کشنده را به ویژه در ماه اول درمان افزایش دهد. در بیمارانی که علائم میوکاردیت دارند (خستگی بدون دلیل، تنگی نفس، تنفس تند، درد قفسه سینه، افزایش ضربان قلب، تب، تپش قلب و سایر علائم نارسایی قلبی یا تغییرات در نوار قلب مانند تغییرات موج ST-T یا انواع آریتمی)، باید هر چه زودتر درمان با کلوزاپین قطع شده و نباید دوباره شروع شود.
هشدار: در بیماران با هایپرگلیسمی ممکن است این وضعیت بروز کند. بیماران دیابتی باید به طور مرتب کنترل شوند. بیماران باید از نظر علائم هایپرگلیسمی (شامل پرنوشی، پرادراری، پرخوری و ضعف) مورد ارزیابی قرار گیرند. در صورت بروز علائم، باید تست قند خون ناشتا انجام شود. در برخی بیماران، هایپرگلیسمی با قطع دارو به حالت عادی برگشته است.
نکات قابل توصیه به بیمار در حین مصرف کلوزاپین
- خطر آگرانولوسیتوز وجود دارد. مصرف صحیح دارو به انجام آزمایش‌های هفتگی خون برای پیگیری آگرانولوسیتوز نیاز دارد. در صورت مشاهده هرگونه نشانه شبیه آنفلوآنزا مثل تب، گلودرد، خستگی یا سایر علائم عفونت، سریعاً اطلاع دهید.
- پیش از مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) و الکل با پزشک مشورت کنید.
- برای رفع خشکی دهان می‌توانید از تکه‌های یخ، آبنبات بدون قند یا آدامس استفاده کنید.
- برای جلوگیری از افت فشار خون در حالت ایستاده، به آرامی بلند شوید.
- اگر دارو را به مدت بیش از 2 روز قطع کرده‌اید، پزشک را مطلع کنید و دارو را با دوز قبلی شروع نکنید.
- علائمی مانند خستگی بدون دلیل، مشکل در نفس کشیدن، ضربان نامنظم قلب و ورم پا یا مچ پا را فوری اطلاع دهید.
- در صورت بارداری یا تمایل به باردار شدن، پزشک را مطلع کنید.
- مصرف در کودکان: بی‌ضرری مصرف این دارو در کودکان ثابت نشده است.
توجهات پزشکی – پرستاری در حین مصرف کلوزاپین
- وضعیت ذهنی بیمار را در طول درمان با کلوزاپین زیر نظر داشته باشید.
- قبل از شروع درمان و در حین درمان با کلوزاپین، تست CBC و تست عملکرد کبدی ماهانه انجام شود. انجام تست عملکرد کلیوی نیز مهم است.
- فشار خون بیمار را در حالت خوابیده و ایستاده چک کنید.
- علائم سندرم نورولپتیک بدخیم را به پزشک گزارش دهید: ضربان قلب سریع، تب، تنگی نفس، تعریق زیاد، افت فشار خون.
- روند ادرار و دفع بیمار را تحت نظر داشته باشید.
- پس از مصرف کلوزاپین، علائمی مانند ناتوانی در نشستن آرام، بی‌قراری، حرکات غیرارادی، حرکات عجیب دهان، زبان و فک و برخی از اندام‌ها، سفتی, لرزش و کشیدن پا روی زمین را در نظر داشته باشید.
- از بیمار بخواهید از انجام ورزش‌های سنگین و ایستادن برای مدت طولانی خودداری کند.
نحوه نگهداری داروی کلوزاپین
- تمامی داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
- دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و نور مستقیم نگه دارید.
سایت رضیم
“`