“`html
معرفی گیاهان گوشتخوار
گیاهان گوشتخوار گیاهانی هستند که وقتی یک حیوان کوچک، پرنده یا حشره‌ای روی برگ‌هایشان می‌نشیند، برگ‌ها به سرعت بسته می‌شوند و تیغ‌های گیاه به بدن آن جاندار می‌روند و شیره او را که شامل خون یا یک مایع دیگر است، با خارهای خود مکش می‌کنند. اما اگر آن جاندار به سلیقه گیاه خوش نیاید، هیچ کار خاصی نمی‌کنند و طعمه حیوان زنده باقی می‌ماند!
گیاهان گوشتخوار چه نوع گیاهی هستند؟
تمام گیاهان مواد غذایی را از خاک می‌گیرند، پس چرا بعضی از آنها حشرات یا موجودات دیگر را می‌خورند؟ گیاهان حشره‌خوار در محیط‌های باتلاقی یا لجنزارها رشد می‌کنند که خاک این مناطق عاری از مواد مغذی است. بنابراین این گیاهان برای به دست آوردن نیتروژن و مواد مغذی لازم، حشرات را شکار می‌کنند و از آنها تغذیه می‌کنند. شما می‌توانید برخی از این گیاهان را در خانه نگه دارید، زیرا علاوه بر تصفیه هوا، آفات و حشرات مزاحم را نیز از بین می‌برند.
معرفی انواع گیاهان گوشتخوار
۱- گیاه کوزه ای Nepenthes :
گیاه کوزه‌ای (pitcher-plant) خیلی تنوع دارد و از بزرگترین گیاهان حشره‌خوار به حساب می‌آید. بعضی از گونه‌های آن می‌توانند به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر برسند و بیشتر در باتلاق‌ها و لجنزارها ظاهر می‌شوند. این گیاه دارای یک ساقه بلند و صاف و گل‌های بزرگ با گلبرگ‌های قرمز و مادگی چتر مانند است که در تابستان شکوفا می‌شود.
کوزه‌های این گیاه در واقع برگ‌هایش هستند که دور ساقه و نزدیک زمین قرار دارند. این برگ‌ها لوله‌ای و به شکل کوزه‌ای با دهانه‌ای بزرگ هستند. هر گیاه در اوایل بهار ۵ یا ۶ برگ جدید می‌دهد که یکی از آنها هر ۱۵ روز باز می‌شود. در پایان تابستان تمام برگ‌ها رشد کرده و به بلوغ می‌رسند و در طول زمستان و حتی تا تابستان بعدی باقی می‌مانند.
این برگ‌ها آب را در خود نگه می‌دارند. شهد گیاه در اطراف کلاهک و دهانه کوزه ترشح می‌شود که حشرات را به سمت خود جذب می‌کند. وقتی حشره بر روی برگ می‌نشیند، به سمت درون کوزه حرکت کرده و به خاطر موهای جهت یافته به سمت پایین و سطح لغزنده کوزه، نمی‌تواند بیرون بیاید و در آب آن غرق می‌شود.
برگ کوزه‌ای خانه موجودات بسیار ریزی مانند تک‌یاخته‌ها، کرم‌های ریز و سخت‌پوستان مینیاتوری آبزی است. لارو برخی حشرات هم در این کوزه‌ها زندگی می‌کنند و به همراه باکتری‌ها، مسئول هضم حشره شکار شده هستند. در اوایل تابستان، حشرات بالغ از برگ‌های قدیمی خارج شده و در برگ‌های تازه تخم‌گذاری می‌کنند. برگ‌های قدیمی که دیگر هضم‌کننده‌ای ندارند، می‌میرند و برگ‌های جدید جایگزین آنها می‌شوند.
۲ – دروزرا (Drosera) یا شبنم خورشید (sundew):
این گیاه در بسترهای خزه خشک می‌روید. دروزرا از بالا شبیه یک قطره درشت سرخ و درخشان به قطر ۵ تا ۱۰ سانتیمتر است. برگ‌های گرد و پهن آن که بر روی ساقه‌های جداگانه قرار دارند، سرخ و پشمالو هستند و ساقه‌ها سبز رنگند. گل این گیاه سفید رنگ است و بر روی ساقه ۱۰ سانتیمتری که از میان رستنگاه ساقه‌های برگ‌ها خارج می‌شود، شکوفا می‌شود.
این گیاه نیز برای شکار حشرات از برگ‌های خود استفاده می‌کند. بر روی برگ‌ها تارهای سوزنی شکلی وجود دارد که هر کدام دارای یک قطره ماده چسبناک هستند که شبیه قطره شبنم یا شهد شیرینی به نظر می‌رسد. این قطره‌ها حشرات مانند پشه، مگس و انواع حشرات دوسر را جذب می‌کنند. وقتی حشره‌ای بر روی یکی از این قطره‌ها فرود می‌آید، به آن گیر کرده و با تلاش برای فرار، بیشتر در دام می‌افتد.
“““html
برای آزاد شدن، بیش از پیش خود را به دام می‌اندازد.
پس از اینکه حشره تسلیم شد، برگ‌ها شروع به ترشح شیره‌ای می‌کنند که پر از آنزیم است و حشره را هضم و جذب می‌کند. گاهی تمام برگ به آرامی به دور شکار می‌پیچد و این فرآیند هضم حدود ۲ روز طول می‌کشد. پس از آن، برگ باز می‌شود و بقایای حشره به همراه باد از آن جدا می‌شود.
۳- باترورت (Butterwort) یا گیاه کره‌ای Pinguicula:
باترورت یکی از جالب‌ترین گیاهان حشره‌خوار است. این گیاه بر روی شکاف سنگ‌ها و صخره‌ها رشد می‌کند. باترورت گل‌های زیبایی دارد که معمولاً به رنگ بنفش و آبی هستند و در انتهای فصل بهار شکوفه می‌زنند. نام این گیاه به دلیل برگ‌هایش است که ظاهری چرب و “کره‌ای” دارند. برگ‌های این گیاه به صورت مجموعه‌های ۳ تا ۶ تایی روی زمین رشد می‌کنند و در بعضی انواع، تعدادشان بیشتر است. با دقت که نگاه کنید، می‌بینید که برگ‌ها دو نوع غده ترشحی دارند. یکی از این غده‌ها کار ترشح ماده چسبناک و کره‌ای را انجام می‌دهد و دیگری مواد هضم و جذب‌کننده را ترشح می‌کند.
این دو غده بویی تولید می‌کنند که مگس‌ها، شته‌ها و حشرات ریز را به دام می‌اندازد. وقتی حشره‌ای به دام بیفتد، در تلاش برای رهایی سبب ترشح شیره هاضم می‌شود. سپس برگ‌ها آرام آرام روی هم جمع می‌شوند و حشره را هضم و جذب می‌کنند.
۴- بلدرورت (Bladderwort):
بلدرورت یا گیاه مثانه‌دار در برکه‌ها، دریاچه‌ها و نهرهای با جریان آرام و در کل در آب‌هایی با عمق کمتر از ۶۰ سانتیمتر وجود دارد. این گیاه بدون ریشه است و نزدیک سطح آب شناور می‌شود. شاخه‌های این گیاه می‌توانند تا ۹۰ سانتیمتر و بیشتر رشد کنند و ساقه‌های آن پر از برگ هستند.
این ساقه‌ها تا ۲۰ سانتیمتر بالای سطح آب رشد می‌کنند و خوشه‌هایی از گل‌های زرد رنگ که شبیه گل میمون هستند، در آنها شکوفه می‌زند. ساقه‌های زیرآبی منشعب شده و برگ‌های نازکی از آنها جوانه می‌زنند. این برگ‌ها کیسه‌های کوچک و سبکی دارند که به نام مثانه شناخته می‌شوند. مثانه‌های جوان ابتدا شفاف هستند و به تدریج تیره می‌شوند. هر مثانه در واقع یک تله کوچک و توخالی است که ورودی آن به یک سمت است.
اگر یک حشره‌ی آبی کوچک یکی از چهار تار محرک این مثانه را لمس کند، تله باز می‌شود و حشره به داخل این کیسه مکیده می‌شود و درب تله در یک چشم برهم زدن، حدود یک پانزدهم ثانیه، بسته می‌شود. ساقه‌ها که غدد ترشح‌کننده آنزیم دارند، هضم و جذب طعمه را انجام می‌دهند. پس از یک یا دو ساعت، مثانه برای شکار طعمه جدید آماده می‌شود.
۵- گل ساراسینا (Sarracenia):
این گیاه گوشتخوار و زیبا بومی سواحل شرقی آمریکای شمالی، تگزاس و جنوب شرقی کانادا است و از خانواده ساراسنیاسه می‌باشد. این گیاه دائمی و دارای ریزوم است و باید در خاکی ضعیف و مردابی و اسیدی رشد کند زیرا باید نیترات‌ها را از حشرات جذب کند. گلدهی آنها در اوایل بهار شروع می‌شود و پس از آن، تا آخر پاییز به تولید کوزه‌ها ادامه می‌دهند. در پایان پاییز، گیاه پژمرده می‌شود و انرژی‌اش را برای ذخیره‌سازی در ریزوم صرف می‌کند تا در بهار گلدهی جدیدی داشته باشد.
برگ‌های این گیاه شبیه قیف‌های بزرگ هستند و برگ‌های بالاسری مانند یک هود عمل می‌کنند تا از ورود باران به داخل کوزه جلوگیری کنند و اسید معده یا شیره کوزه رقیق نشود. گل‌های آن نیز چتر مانند هستند و توسط زنبورها گرده‌افشانی می‌شوند. حشرات به وسیله رنگ، بوی خوش و نکتارهایی که در کوزه ترشح می‌شوند، جذب می‌شوند و مسیر داخلی را پیدا می‌کنند.
“““html
دیواره‌ی کوزه به کمک آنزیم‌ها و شیره‌ی داخل کوزه چرب می‌شود و مسیری یکطرفه به وجود می‌آورد که دیگر برگشت ممکن نیست. وقتی که حشره‌ی بیچاره به دام می‌افتد، آنزیم‌های پروتئاز و دیگر آنزیم‌های تجزیه‌کننده به او حمله کرده و حشره را طوری تجزیه می‌کنند که انگار هیچ‌وقت وجود نداشته است!
۶-Genlisea :
این گیاه که به خانواده‌ی Lentibulariaceae تعلق دارد، از زمان داروین تا سال ۱۹۹۸ هنوز ناشناخته بود! این بوته‌ها به هم فشرده و درهم هستند و کسی نمی‌دانست که این گیاه ساده در مناطق مرطوب نیم‌کره‌ی جنوبی آفریقا و آمریکا، گوشتخوار است! البته فقط به اندازه‌ی حشرات بسیار ریز و میکروب‌های زیر خاک. داستان این گیاه از این قرار است که در آزمایشگاه دریافتند ریشه‌های آن خیلی ظریف و نادرست هستند (چون از روی ریزوم‌ها جوانه زده‌اند) و توانایی جذب آب و استحکام کافی برای گیاه را ندارند.
این گیاه در خاک‌های خیلی خیس یا مردابی رشد می‌کند. آن دارای دو نوع برگ است: یکی برگ‌های روی سطح که وظیفه‌ی فتوسنتز و غذا ساختن را دارند و دومی برگ‌های زیرسطحی که برای شکار موجودات طراحی شده‌اند. این برگ‌ها کمی ساختار خود را تغییر می‌دهند و شبیه لوله‌های توخالی مارپیچ می‌شوند و با فشار مکش پیوسته به داخل، حشرات را به داخل می‌کشند. سپس در طول مسیر، این حشرات به وسیله‌ی کرک‌ها و موهای جاذب جذب و هضم می‌شوند. سیستم این گیاه شبیه به گل اوتراکولاریا آبزی است.
۷- Darlingtonia :
این گیاه عجیب از خانواده‌ی گیاهان گوشتخوار است. نگهداری آن در منزل بسیار سخت است و دمای شبانه‌روزی نقش مهمی در زندگی این گیاه دارد. اختلاف دما بین ریشه و ساقه‌ی آن حدود ۱۵ درجه است، به طوری که ریشه نمی‌تواند دمای بالاتر از ۱۰ درجه را تحمل کند. به دلیل ظاهرش به سوسن کوبرا یا گیاه کبرا معروف است و بومی شمال کالیفرنیا است.
این گیاه نسبتاً کمیاب و حساس است و بیشتر در مرداب‌ها و باتلاق‌ها زندگی می‌کند. برگ‌های این گیاه به شکل لوله‌ای درآمده و در پایین محفظه‌ی هضم و در بالای آن دریچه‌ای برای ورود و تله تعبیه شده است. قسمت بالای برگ که رنگ قرمز و صورتی دارد، حشرات را جذب می‌کند و دارای غدد ترشحی نکتار و شکر است که به جذب حشرات کمک می‌کند. وقتی حشره جذب شد، از در ورودی وارد منطقه‌ی تله می‌شود و چون سقف این منطقه شفاف است و آسمان دیده می‌شود، حشره به سمت بالا پرواز می‌کند تا راهی برای خروج پیدا کند.
داخل این تله، سطوح waxy و چسبنده و کرک‌هایی در جهت مخالف وجود دارد و وقتی حشره خسته شده و روی آن نشسته، دیگر راه برگشتی ندارد. در محفظه‌ی هضم، اسیدهای آمینه و شیره‌ی معده کار هضم قسمت‌های نرم حشره را انجام می‌دهند و قسمت‌های سخت آن در همانجا جمع می‌شود یا دفع می‌شود. گل‌های این گیاه توسط حشرات گرده‌افشانی می‌شوند، اما تا به حال حشره‌ی گرده‌افشان آن شناسایی نشده و دانشمندان بر اساس شواهد می‌گویند که این کار احتمالا توسط سوسک‌ها انجام می‌شود.
۸ – گل رنگین کمان Byblis:
این گیاه یک جنس کوچک ۷ جنسی از خانواده‌ی بیبلیداسه است که در سال ۱۷۷۰ در شمال استرالیا کشف شد. به عنوان یکی از گونه‌های گوشتخوار بیابانی شناخته می‌شود، ولی گونه‌های آبی هم دارد. اطراف ساقه‌ی آن نوعی ماده‌ی موسیلاژی وجود دارد که زیر نور آفتاب به رنگین کمان می‌درخشد، به همین دلیل به آن گل رنگین کمان می‌گویند.
بهتر است این گیاهان را با سینی و از زیر آبیاری کنید و ترکیبی از خاک کمپوست و ماسه استفاده کنید. این گیاه یکساله یا چندساله است که…
“““html
این گیاه دارای ساقه‌های بلند و باریک است. در انواع یکساله یک ساقه دارد و در گونه‌های چندساله، چندین ساقه وجود دارد. به جز گل‌ها، تمام قسمت‌های ساقه دارای غده‌های چسبنده است که مواد چسبنده و موسیلاژی تولید می‌کند. این غده‌ها مشابه عمل گیاه شبنم خورشیدی عمل می‌کند. وقتی حشره‌ای روی ساقه می‌نشیند و فکر می‌کند این غده‌ها نکتار هستند، برگ‌های تیز گیاه که با غده‌ها پوشیده شده‌اند، شکار حشره را انجام می‌دهند. با این تفاوت که ساقه خود را دور حشره نمی‌پیچد.
۹- گیاه آسیاب آبی Aldrovanda :
این گیاه از خانواده دروزراسه بوده و در واقع نزدیک‌ترین خویشاوند ونوس حشره‌خوار است. به دلیل نحوه قرارگیری برگ‌ها به دور ساقه، به آن گیاه آسیاب آبی نیز می‌گویند. این گیاه بدون ریشه و تنها گونه کاملاً آّبزی است که ساقه‌هایش روی آب شناور هستند. روش شکار این گیاه قابل مشاهده است. نیازهای زیست‌محیطی آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است و به همین دلیل، نسل آن در بسیاری از نقاط جهان به خاطر تغییرات محیطی در حال نابودی است. اما در کشورهایی مثل اروپا و استرالیا هنوز در برکه‌ها و مرداب‌ها موجود است و تا نابودی کامل فاصله زیادی دارد!
این گیاه برای شکار به آب گرم حدود ۲۰ درجه نیاز دارد. تله‌های این گیاه مانند تله‌های ونوس عمل می‌کنند ولی زیر آب هستند. داروین به آن “ونوس مینیاتوری آبزی” نام داده است. تله‌های گیاه دارای کرک‌هایی هستند که وقتی موجودات ریز به آن تماس می‌یابند، با فشار آب به سرعت بسته می‌شوند و حشره را به دام می‌اندازند. سپس گیاه با آنزیم‌های خاص عمل هضم را آغاز می‌کند. دهانه تله‌ها در عرض ۰.۰۱ تا ۰.۰۲ ثانیه باز و بسته می‌شود که این سریع‌ترین حرکت بین گیاهان است.
۱۰- ونوس حشره خوار dionea:
بسیاری از مردم وقتی سخن از گیاه حشره‌خوار می‌شود به یاد ونوس مگس‌خوار می‌افتند. این گیاه در مرداب‌های سواحل شرقی آمریکا می‌روید و یکی از گیاهانی است که می‌توان آن را در گلخانه پرورش داد. تله این گیاه از دو برگ تشکیل شده که مانند کفه‌های صدف باز و بسته می‌شوند. به محض اینکه حشره‌ای محرک‌های درخشان این برگ‌ها را لمس کند، تله بسته می‌شود و تا زمان هضم حشره، بسته باقی می‌ماند.
این گیاه به نوعی می‌تواند شمارش کند، زیرا سه کرک در وسط تله وجود دارد که با برخورد حشره به این سه کرک، تله بسته می‌شود. حتی اگر دو کرک تنها تکان بخورند، بسته نخواهد شد. به همین دلیل، گیاه حرکات طعمه را می‌شمارد تا از حضور و شکار آن مطمئن شود. در حال حاضر، این گیاه در رستوران‌ها در استرالیا به جای مگس‌کش‌ها استفاده می‌شود تا از استفاده مواد شیمیایی جلوگیری شود. تله‌های این گیاه فقط ۳ تا ۴ بار می‌توانند قبل از اینکه بمیرد و سیاه شوند، شکار کنند. بنابراین، نباید با مداد یا دست و خودکار به طور غیر ضروری انرژی گیاه را هدر داد.
نگهداری از این گیاه در منزل آسان است و تنها به نور کافی، خاک مرطوب و ضعیف اسیدی و همچنین رطوبت بالا نیاز دارد. برای ایجاد شرایط مرطوب، کاشت آن در تراریوم توصیه می‌شود. نکته جالب این است که گل‌های این گیاه بالاتر از برگ‌ها ظاهر می‌شوند تا حشرات گرده‌افشان در تله نیفتند.
بعد از مدتی بذرها به دست می‌آیند که می‌توان آنها را برای مدتی در فریزر نگهداری کرد و سپس کاشت یا اینکه گیاه را با تقسیم ریزوم تکثیر کرد. بسیاری از مردم نگرانند که چگونه می‌توانند به گیاه خود غذا دهند. اما می‌توان گفت که به راحتی یک یا دو مورچه یا مگس‌های کوچک از خانه به‌طور خودکار وارد تله گیاه می‌شوند. اگر هم این‌گونه نباشد، می‌توان با تکه‌ای گوشت گیاه را سیر کرد.
۱۱- cephalotus sp:
این گل سفالوتوس شباهت زیادی به نپانتس دارد، اما از نظر سیستماتیک هیچ رابطه‌ای با آن ندارد. نپانتس از راسته میخک‌ها و سفالوتوس از راسته…
“““html
شبدرترشک سانان گیاهی است که دارای کیسه‌های کوچک و گردی است که به هم نزدیک در روی زمین می‌روید. این گیاه شامل یک دایره از کیسه‌ها و یک دایره دیگر از برگ‌های سبز معمولی است. این گیاه تنها در نواحی کوچک خلنگزارهای جنوب استرالیا یافت می‌شود. کیسه‌ها به رنگ سبز هستند و خطوط قرمز و سفیدی دور لبه‌ی کیسه‌ها دیده می‌شود. سرپوش این کیسه‌ها نیمه باز است و در حالت خود ثابت می‌ماند و کیسه را شبیه یک گل معمولی نشان می‌دهد. درون کیسه‌ها مایعی که خود گیاه تولید کرده، وجود دارد و همیشه مرطوب است.
این گیاه همیشه سبز است و دارای ریزوم می‌باشد که نزدیک به سطح زمین قرار دارد و برگ‌ها مستقیم از روی ریزوم بیرون می‌آیند. زیستگاه این گل به شدت تحت تهدید تخریب طبیعت قرار دارد. این گیاه در مرداب‌ها و باتلاق‌ها و همچنین درز سنگ‌ها زندگی می‌کند. روش شکار آن شبیه به گیاه گل کوزه‌ای است؛ به این معنی که حشرات وارد کیسه می‌شوند اما نمی‌توانند خارج شوند و در همانجا هضم می‌شوند. زائده چتر مانند بالای کیسه مانع ورود باران به داخل آن می‌شود.
۱۲- بروچینیا Brocchinia reducta :
این گل زیبا از خانواده‌ی آنانس سانان می‌باشد و ظاهری شبیه به آکمائا دارد، اما از داخل گوشتخوار است. همانطور که در مقاله‌ی آکمائا مطالعه کردید، این گیاهان در حفره‌ی وسط خود آب ذخیره می‌کنند و در محیط‌های داخلی نیز باید آب در آنها ریخته شود، زیرا این کار به ذات گیاه مرتبط است. این گیاه گوشتخوار بومی ونزوئلا و برزیل بوده و درون حفره‌ی مرگبار خود آب ذخیره کرده است، آبی که کمی معطر است و ناحیه اطراف کاسه‌ی آب نور فرابنفش را به‌خوبی بازتاب می‌دهد.
اکثر حشرات به نور فرابنفش حساس هستند و به سمت آن جذب می‌شوند. این منطقه بسیار لیز بوده و پای محکمی ندارد، بنابراین حشراتی که نزدیکی آن جمع می‌شوند به آرامی درون آن غرق می‌شوند و با آنزیم فسفاتاز و برخی باکتری‌ها تجزیه می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`