استان یزد، سرزمین کویرهای طلایی و بادگیرهای تاریخی، در میان خشکی و گرمای بیابان، گنجینه‌هایی از طبیعت بکر و شگفت‌انگیز را در دل خود پنهان کرده است. یکی از این جواهرهای طبیعی، چشمه غربال بیز است که در روستای مدوارت از توابع شهرستان مهریز قرار دارد. این چشمه به دلیل ویژگی‌های خاص زمین‌شناسی، آب زلال و فضای سبز اطراف، به یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری طبیعی در این منطقه بدل شده است.
اگرچه بسیاری یزد را تنها با بناهای تاریخی چون مسجد جامع، باغ دولت‌آباد و میدان امیرچخماق می‌شناسند، اما بازدید از چشمه غربال بیز می‌تواند تجربه‌ای متفاوت و خنک‌کننده در دل کویر باشد. این مکان نه تنها برای عاشقان طبیعت‌گردی جذاب است، بلکه برای علاقه‌مندان به زمین‌شناسی و محیط‌زیست نیز منبعی ارزشمند از مطالعه و کشف محسوب می‌شود.
در این مقاله، شما را گام‌به‌گام با تاریخچه، موقعیت جغرافیایی، ویژگی‌های طبیعی، ارزش‌های اکولوژیک و نکات گردشگری چشمه غربال بیز یزد آشنا می‌کنیم تا پیش از سفر، تصویری کامل و واقعی از این بهشت کوچک در ذهن داشته باشید.
موقعیت جغرافیایی و مسیر دسترسی
چشمه غربال بیز در بخش مرکزی شهرستان مهریز، در نزدیکی روستای مدوارت و در دامنه کوه‌های شیرکوه قرار دارد. این منطقه به دلیل ارتفاع نسبتاً بالا و پوشش گیاهی متنوع، آب و هوایی مطبوع‌تر از مرکز یزد دارد.
مسیر دسترسی:
- از یزد: فاصله این چشمه تا شهر یزد حدود ۳۰ کیلومتر است.
- مسیر پیشنهادی: حرکت از یزد به سمت مهریز، سپس ورود به جاده روستای مدوارت و طی حدود ۵ کیلومتر مسیر روستایی.
- وضعیت جاده: بخش اعظم مسیر آسفالت و مناسب خودروهای سواری است، اما در انتهای مسیر، جاده خاکی کوتاهی وجود دارد که با سرعت کم قابل عبور است.
💡 نکته: بهترین زمان سفر به چشمه، بهار و اوایل پاییز است که دمای هوا معتدل بوده و پوشش گیاهی اطراف در زیباترین حالت خود قرار دارد.
تاریخچه و نام‌گذاری چشمه غربال بیز
نام «غربال بیز» ریشه در ویژگی زمین‌شناسی این چشمه دارد. واژه «بیز» در گویش محلی به معنای تراوش و جوشش آب است، و «غربال» به شکل خاص کف چشمه اشاره دارد که دارای حفره‌ها و روزنه‌های متعدد است. این روزنه‌ها باعث می‌شوند آب همچون از میان غربال عبور کرده و به سطح زمین برسد.
بر اساس بررسی‌های محلی، این چشمه از گذشته منبع تأمین آب روستای مدوارت و حتی بخش‌هایی از مهریز بوده و در دوره‌های خشکسالی نیز توانسته حیات روستا را حفظ کند.
ویژگی‌های طبیعی و زمین‌شناسی
منبع آب و ساختار زمین‌شناسی
چشمه غربال بیز از آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌شود که در مسیر خود از لایه‌های آهکی و ماسه‌سنگ عبور کرده و با خلوص و شفافیت بالا به سطح می‌رسد.
ویژگی‌های آب:
- دمای ثابت: حدود ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد در تمام فصول سال.
- شفافیت بالا: امکان دیدن کف چشمه حتی در عمق‌های بیشتر از ۲ متر.
- مواد معدنی: دارای املاحی چون کلسیم، منیزیم و بی‌کربنات که برای سلامت بدن مفید است.
پوشش گیاهی و جانوری
- گیاهان غالب: نی، گز، بید مجنون و گیاهان علفی بومی.
- حیات جانوری: زیستگاه پرندگانی چون کبک، سار و اردک‌های وحشی، همچنین حضور قورباغه‌ها و ماهی‌های کوچک.
اهمیت اکولوژیک چشمه
این چشمه نه تنها یک منبع آبی ارزشمند در دل کویر است، بلکه نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی منطقه دارد:
- تأمین آب کشاورزی محلی (باغ‌های انار، پسته و زردآلو).
- ایجاد یک زیستگاه طبیعی برای گونه‌های پرنده مهاجر.
- حفاظت خاک و کاهش فرسایش بادی به واسطه پوشش گیاهی اطراف.
جاذبه‌های گردشگری و فعالیت‌های تفریحی
۱. پیک‌نیک و گردش خانوادگی
فضای اطراف چشمه با سایه‌سار درختان و نسیم خنک، مکانی ایده‌آل برای استراحت و صرف غذاست.
۲. عکاسی طبیعت
آب شفاف، انعکاس کوه‌ها و حضور پرندگان، سوژه‌های بی‌نظیری برای عکاسان فراهم می‌کند.
۳. طبیعت‌گردی و پیاده‌روی
مسیرهای خاکی اطراف چشمه امکان پیاده‌روی سبک و کوهپیمایی کوتاه را فراهم کرده‌اند.
نکات مهم برای سفر به چشمه غربال بیز
- زمان مناسب: فروردین تا مهر، به ویژه صبح زود یا غروب.
- تجهیزات لازم: کفش راحتی، آب آشامیدنی اضافی، کلاه و عینک آفتابی.
- رعایت محیط‌زیست: از ریختن زباله یا شستن ظروف در آب چشمه خودداری کنید.
- امنیت: عمق برخی بخش‌های چشمه زیاد است، برای شنا باید احتیاط کرد.
جدول اطلاعات کلی چشمه غربال بیز
| ویژگی | توضیحات |
|---|---|
| موقعیت | روستای مدوارت، شهرستان مهریز، استان یزد |
| فاصله تا یزد | حدود ۳۰ کیلومتر |
| نوع آب | شیرین، زلال و خنک |
| بهترین فصل بازدید | بهار و اوایل پاییز |
| امکانات | نیمکت، فضای سبز، پارکینگ غیررسمی |
| جاذبه‌های نزدیک | باغ پهلوان‌پور، کوه شیرکوه، کاروانسرای زین‌الدین |
چرا بازدید از چشمه غربال بیز تجربه‌ای خاص است؟
بازدید از این چشمه، فرصتی برای لمس تضاد بی‌نظیر طبیعت است؛ جایی که در دل کویر خشک، حیات از دل زمین می‌جوشد. این مکان نه تنها برای گذراندن یک روز آرامش‌بخش عالی است، بلکه به شما یادآوری می‌کند که حتی در سخت‌ترین شرایط، طبیعت راهی برای زندگی پیدا می‌کند.
اگر قصد سفر به یزد را دارید، گنجاندن چشمه غربال بیز در برنامه‌تان، می‌تواند سفرتان را از یک بازدید تاریخی صرف، به یک ماجراجویی کامل و چندبُعدی تبدیل کند.
گردآوری: مجله اینترنتی رضیم