معرفی گیاه ریوند یا راوند
ریوند به نام‌های ریوند چینی و ریوند تاتار در کتاب‌های طب سنتی شناخته می‌شود. در زبان فارسی، گونه اهلی آن را ریواس و گونه وحشی‌اش را راوند می‌نامند. در بلوچستان به نوع خاصی از آن که در این منطقه می‌روید، راواش و فیل گوش می‌گویند. به عربی آن را ریباس و ریباج می‌نامند و به زبان هندی نیز ریوند چینی خطاب می‌شود. این گیاه در دامنه کوه‌های شرق، به ویژه در چین و همچنین در استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی ایران یافت می‌شود.
خصوصیات گیاه‌شناسی ریوند
ریوند یک گیاه چند ساله است که ساقه‌ای بلند به ارتفاع حدود یک متر و گاهی بیشتر دارد. ساقه زیرزمینی‌اش متورم و ضخیم است. برگ‌های این گیاه بزرگ و پنجه‌ای هستند و لبه‌های آن دندانه‌دار می‌باشد. این برگ‌ها در پایه گیاه تجمع یافته‌اند و دمبرگ‌های آنها دراز و گوشتی و به رنگ قرمز ارغوانی‌اند. گل‌های این گیاه به طور خوشه‌ای در بالای ساقه‌های بلند که ممکن است به ۲ تا ۳ متر برسند، ظاهر می‌شوند و رنگ‌های سبز مایل به زرد یا مایل به قرمز دارند.
مشخصات انواع ریوند در بازار !
ریوند چینی به صورت قطعاتی مدور، با رنگ زرد کدر و بسیار سخت در بازار موجود است. طعم آن تلخ است و هنگام جویدن صدای بلندی می‌دهد. رنگ این قطعات پس از کوبیدن به نارنجی تبدیل می‌شود و معمولاً در یک طرف هر قطعه سوراخی وجود دارد که برای آویزان کردن آن در زمان خشک کردن استفاده شده است.
این گیاه ترکیبات شیمیایی مختلفی دارد که شامل ماده تلخی به نام راپونتی سین، ماده رنگی به نام رئین، آهک، پتاس و چند نوع اسید از جمله اکسلیک و مالیک می‌باشد. همچنین، صمغ، نشاسته، تانن و اسانس نیز در آن یافت می‌شود.
تاریخچه مصرف ریوند
ریوند از چند گونه Rheum نشأت می‌گیرد. این گیاه به صورت چند ساله با پایه مخروطی و گوشتی به رنگ زرد تولید می‌شود و برگ‌های بزرگی دارد که معمولاً ۳۰ تا ۴۶ سانتی‌متر طول دارند و سموم طبیعی تولید می‌کند. با این حال، برخی از قسمت‌های آن خوراکی‌اند و در تهیه کیک‌ها، جگرها، ژله‌ها، سس‌ها و آب‌میوه‌ها استفاده می‌شوند.
ریوند برای اولین بار به عنوان یکی از داروهای طبیعی در قدیمی‌ترین کتاب‌های گیاهی چینی ثبت شده است و تاریخ آن به سال‌های ۲۲ تا ۲۵۰ قبل از میلاد برمی‌گردد. در دهه ۱۷۸۰، عناصر فعال موجود در ریشه و گیاه هنوز شناخته نشده بودند و محققان شروع به درک وجود ریشه‌های دارویی از چند گونه ریوند کردند. در اواخر قرن نوزدهم، مشخص شد که خواص دارویی این گیاه به شرایط رشد آن بستگی دارد، مانند نوع خاک و آب و هوا.
از قرن سیزدهم به بعد، ریوند در اروپا به عنوان یک داروی پزشکی استفاده شده است. این گیاه از شرق مدیترانه و از طریق جاده ابریشم که به چین و آسیای مرکزی می‌رود، به اروپا آورده شده است. اولین بار در کوه‌های بلغارستان مشاهده شده است. در سال ۱۷۳۱، در یک منطقه مرزی در مغولستان، کمیسیونی برای واردات بهترین ریشه‌های ریوند با قیمت ثابت تشکیل شد و همزمان شرکت بریتیش شرق هند، به همکاری با بنادر چینی مشغول بود و به تأمین ریوند برای اروپا پرداخت.
خواص و کاربرد ریوند
در چین، معمولاً ریشه گیاه ریوند را از گیاه ۶ تا ۷ ساله در اوایل پاییز خارج می‌کنند و از آن دارویی تلخ و خنک‌کننده تهیه می‌کنند که برای مشکلات معده، یبوست و دندان‌درد استفاده می‌شود.
سردرد، ورم، زردی و خونریزی های داخلی درمان می‌شود.
ریوند یک داروی ملین، خونساز، تقویت‌کننده معده و جمع‌کننده است و به‌خصوص برای درمان ناراحتی‌های ناشی از التهاب در ناحیه لگن زنان، مانند درد هنگام رابطه زناشویی و درد هنگام ادرار کردن و همچنین تب بچه‌ها و تب مالاریا مفید است. پودر ریوند مخلوط با سرکه می‌تواند به کاهش درد ناشی از آسیب و یا سقوط کمک کند و اگر با برنج تخمیر شده مصرف شود، برای مشکلات تنفسی ناشی از گرما و رطوبت مفید است.
خواص گرد ریوند
طبق نظرات حکمای طب سنتی ایرانی، ریوند یا ریشه این گیاه از نظر طبیعت گرم و خشک است و در عین حال رطوبت دارد، بنابراین سریعاً کرم می‌گذارد. از گرد زرد رنگ تلخ ریوند به عنوان اشتها آور و ملین استفاده می‌شود. اگر گرد ریوند را گرم کنند، خاصیت ملینی آن تقریباً از بین می‌رود، ولی سایر خواص آن مثل تقویت معده باقی می‌ماند.
به همین دلیل در مواردی که خاصیت ملینی آن مورد نظر است، گرد ریوند را با دیگر پودرها مخلوط می‌کنند. اگر 4 گرم از گرد ریوند مصرف شود، در عین ملین بودن، ایجاد قولنج نمی‌کند و معده و لوله‌های گوارشی را خسته نمی‌کند؛ در حالی که سایر ملین‌ها معمولاً اشتها را کاهش داده و ضعف ایجاد می‌کنند، ولی ریوند معده را تقویت کرده و به بدن انرژی می‌بخشد.
طرز تهیه دمنوش ریوند
چند تکه از ریوند را با مقداری آب که روی آن را بپوشاند، روی شعله مستقیم به آرامی جوش بیاورید و سپس با شعله غیرمستقیم به مدت ۲ تا ۳ ساعت دم کنید تا رنگ آن به آلبالویی تغییر کند. پس از اینکه دم کشید، حتماً چای را از صافی بگذرانید و تفاله‌ها را جدا کنید.
سایر خواص ریوند
- دمنوش ریوند چینی ملین و ضد کرم است.
- قند خون را کاهش می‌دهد و لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین می‌کند.
- برای درمان جوش‌های بدن، دمنوش ریوند چینی مفید است.
- برای بی‌اشتهایی، درد معده و بیماری‌های کبدی مؤثر است.
- به تقویت معده و روده کمک کرده و ترشحات و حرکات معده را تنظیم می‌کند.
- خستگی و خماری را از بین می‌برد و شادی‌آور است.
- برای بیماری‌های وبایی و اسهال مفید است.
- خون را تصفیه می‌کند.
- چکاندن آب تازه ریوند در چشم به تقویت بینایی و حذف لکه‌های سفید چشم کمک می‌کند.
- دمنوش ریوند چینی برای تقویت موهای سر مفید است.
- اگر با حنا مخلوط شود، رنگ مو را شرابی می‌کند.
- دمنوش ریوند باعث تمیزی ظروف آلومینیومی می‌شود.
- شربت کاملاً طبیعی است که ترکیبات مفیدی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها دارد.
مضرات مصرف ریوند
بارداری و شیردهی
از مصرف بیش از دوز معمولی که در غذاها یافت می‌شود، پرهیز کنید، زیرا ایمنی و اثر بخشی آن ثابت نشده است. عصاره ریوند در فشار خون بالا در دوران بارداری مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، ترکیبات موجود در آن ممکن است اثر تحریک رحمی و ژنوتوکسیک داشته باشد.
با مصرف درازمدت و بیش از حد ریوند، ممکن است اثرات سمی آن بر روی قلب بیشتر شود. یکی از دلایل این اثرات ممکن است کمبود پتاسیم باشد. زمانی که پتاسیم بدن کم شود، این مشکل می‌تواند با مصرف داروهایی مثل دیورتیک‌های تیازید، کورتیکواستروئیدها یا ریشه شیرین بیان بیشتر شود. علاوه بر این، زمانی که روده‌ها مدت زیادی در حال هضم مواد غذایی هستند، ممکن است جذب داروهای خوراکی کمتر شود.
عوارض جانبی گیاه ریوند
تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از عصاره ریوند می‌تواند باعث برخی عوارض جانبی شود. این عوارض معمولاً خفیف و مربوط به سیستم گوارش هستند و نیازی به درمان خاصی ندارند.
در یکی از گزارش‌ها، موردی از اسهال ذکر شده است. حتی مقدار اندکی از ریوند ممکن است در افرادی که مشکلات کلیوی دارند، باعث اسهال شدید شود. لذا استفاده از ریوند برای این بیماران توصیه نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
