رقص چوب سیستانی:رقص چوب سیستان (زابل) یکی از رقصهای معروف و محبوب در منطقه سیستان است. این رقص برای مدت زیادی وجود داشته و قدمت آن به بیش از سه هزار سال میرسد. آئین چوب بازی که منسوب به مردم سیستان و بلوچستان است، نوعی ورزش محلی به شمار میآید و رقص آئینی شمشیر سیستان نیز به طور خاص به جنبه دفاعی اشاره دارد.
رقص چوب سیستانی
در فرهنگ سیستانی، نوعی رقص وجود دارد که به آن (چوب بازی) گفته میشود. چوب بازی ریشههای قدیمی در فرهنگ مردم سیستان دارد و با وجود تغییرات در زندگی اجتماعی، هنوز هم طرفداران خود را حفظ کرده است. این رقص بخشی از شادی مردم سیستان است و احساس نوستالژیک آن ارتباط نزدیکی با حس شادی و سرور دارد.
زندگی اجتماعی انسانها پر از نمادهاست و زبان رقص نیز به نوعی زبان نشانهها و نمادها است. رقص به عنوان یکی از هنرهای فرهنگی انسانها، طرز بیان خاص و ویژهای دارد که نشان دهنده شیوه زندگی خاص مردم است و به چیزهایی اشاره میکند که در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی موجود وجود دارد.
بنابراین، میتوان چوب بازی را از این منظر و به عنوان نمادی بررسی کرد. رقص چوب بازی مملو از نشانهها و نمادهایی است که هر کدام معنی و تفاسیر خاص خود را دارند. طبق نظریات مکتب کنش متقابل نمادین، این نشانهها در موقعیتهای اجتماعی خاص معنا پیدا میکنند و مردم نیز این معانی را درک میکنند. از سوی دیگر، از نظر کارکردی، این رقص تا به امروز کارکردهایی برای مردم دارد که در ساختار اجتماعی و فرهنگی آنها باقی مانده است.
در چوب بازی، تعدادی از افراد دور دایرهای جمع میشوند و با نواختن دهل و ساز به حرکاتی موزون میپردازند. آنها با کوبیدن چوبهای کوتاهی که در دست دارند، به دور چرخیده و میرقصند. در این رقص، چوب به عنوان یک عنصر بسیار مهم، معنای نمادینی دارد و وسیلهای برای نشان دادن شادی و خوشحالی است.
چوب همچنین به عنوان یکی از اولین سلاحهای بشر شناخته میشود و در دوران قدیم به عنوان یک وسیله دفاعی مورد استفاده قرار میگرفت. به همین دلیل، میتوان گفت که چوب بازی نمادی از جنگ و صلح، شادی و دفاع است. این رقص که از گذشته به ما رسیده، در سالهای نه چندان دور دو عملکرد مهم داشته است: ابراز شادی در زمان صلح و تمرینی برای دفاع.
امروزه نیز در میان مردم سیستان، هنر استفاده از چوب به عنوان یک وسیله دفاعی، مهارتی ارزشمند محسوب میشود.
این رقص به دو دسته تقسیم میشود: رقص چاپی (زنانه) و رقص شمشیر یا چوب (مردانه). رقص مردانه به دو نوع تک چوب و دو چوب تقسیم میشود.
در رقص دو چوب، دو نفر با دو چوب متفاوت میرقصند، در حالی که در رقص تک چوب، گروهی از رقصندهها با یک چوب در دست خود به صورت دایرهای رقص میکنند و تماشاگران با هورا و تشویق، آنها را حمایت میکنند.
سازهایی که سیستانیها در این مراسم استفاده میکنند، شامل سنتور، قیچک، چوگیر، دهل و دیگر سازها هستند.