آشنایی کامل با انواع داروهای تحریک تخمک گذاری (2 نکته مهم)

داروهای تحریک تخمک گذاری

تحریک تخمک گذاری یکی از روش‌های درمان ناباروری

تحریک تخمک‌گذاری یک نوع درمان دارویی است که برای افزایش شانس بارداری و موفقیت در درمان ناباروری استفاده می‌شود. داروهایی که برای تحریک تخمک‌گذاری به کار می‌روند، به عنوان داروهای محرک تخمک‌گذاری شناخته می‌شوند و می‌توانند تعداد و کیفیت تخمک‌ها را افزایش دهند.

به طور کلی، هدف از تحریک تخمک‌گذاری در درمان ناباروری بهبود روند تخمک‌گذاری در زنانی است که از مشکلات این چنینی رنج می‌برند و همچنین افزایش تعداد و کیفیت تخمک‌ها برای استفاده در روش‌های کمک باروری (ART) می‌باشد.

انواع داروها برای تحریک تخمک گذاری

1. گنادوتروپین‌های انسانی یا HMG

این داروی تزریقی برای زنانی که به خاطر مشکل در غده هیپوفیز تخمک‌گذاری ندارند، استفاده می‌شود. برخلاف داروی کلومیفن که غده هیپوفیز را تحریک می‌کند، این دارو و سایر گنادوتروپین‌ها به طور مستقیم تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند. این دارو شامل هورمون‌های LH و FSH است.

2. متفورمین (گلوکوفاژ)

متفورمین باعث افزایش تخمک‌گذاری می‌شود. این دارو هنگامی استفاده می‌شود که مقاومت به انسولین باعث ناباروری شده باشد. مقاومت به انسولین در بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نقش دارد.

3. آنالوگ هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

این درمان برای زنانی که دوره‌های قاعدگی نامنظم دارند یا تخمک‌گذاری نا بالغی دارند، به کار می‌رود.

4. گنادوتروپین‌های جنین انسانی یا HCG

این دارو معمولاً با کلومیفن، HMG و FSH ترکیب می‌شود و به تحریک فولیکول برای آزادسازی تخمک کمک می‌کند.

5. تحریک تخمک گذاری با قرص کلومیفن

بسیاری از پزشکان رشد فولیکول (تخمک) را با سونوگرافی کنترل می‌کنند. اندازه فولیکول مناسب بر اساس نظر پزشکان مختلف ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی، اگر بیمار فقط کلومیفن مصرف کرده باشد، اندازه فولیکول بالغ حدود 20 تا 24 میلیمتر در نظر گرفته می‌شود. برای بیمارانی که فقط FSH مصرف کرده‌اند، این اندازه 17 یا 18 میلیمتر و برای بیمارانی که FSH و LH را با هم مصرف کرده‌اند، 16 یا 17 میلیمتر است.

البته ممکن است فولیکول‌هایی تا 14 تا 15 میلیمتر نیز حاوی تخمک طبیعی باشند. همچنین فولیکول‌ها حدود یک تا دو میلیمتر در روز به رشد خود ادامه می‌دهند.

یک خانم ممکن است در یک دوره قاعدگی بیش از یک تخمک آزاد کند و اگر hCG استفاده نشده باشد، تخمک‌ها در صورت رسیدن به اندازه مناسب، تا 24 ساعت بعد آزاد خواهند شد.

تزریق hCG در 95% خانم‌ها منجر به آزادسازی تخمک‌ها در 36 ساعت بعد خواهد شد.

6. گنادوتروپین‌ها

همان‌طور که قبلاً گفته شد، کلومیفن با اثر معکوس باعث تحریک ترشح GnRH شده و به تبع آن LH و FSH نیز ترشح می‌شود. بنابراین سالم بودن این محور هورمونی مهم است.

هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان‌ها برای تأثیرگذاری داروها ضروری هستند.

اگر هیپوتالاموس یا هیپوفیز به درستی کار نکند یا در خانم‌هایی که از درمان با کلومیفن نتیجه نگرفته‌اند، گنادوتروپین‌های تزریقی برای تحریک تخمک‌گذاری به کار می‌روند.

حضور بیماری در یک دوره با استفاده از گنادوتروپین‌ها به مراتب بیشتر از کلومیفن و مهارکننده‌های آروماتاز است.

1. HMG (منوتروپین): این دارو از ادرار زنان یائسه گرفته شده و حاوی بخش‌هایی از LH و FSH است. HMG به صورت تزریق عضلانی استفاده می‌شود.
2. Urofollitropin یا FSH ادراری: این محصول شامل ۷۵ واحد بین‌المللی (UI) از FSH است که از ادرار زنان یائسه استخراج و تصفیه شده است. عموماً مقدار کمی از LH به صورت ناخالص در این محصول موجود است. معروف‌ترین نام تجاری این دارو Fostimon است که به صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود.
3. FSH نوترکیب: به نام Follitropinα یا β شناخته شده و حاوی ۷۵ واحد از فولیتروپین آلفا بدون ناخالصی LH است. معروف‌ترین نام تجاری این دارو GONAL F است که به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود. به خاطر خلوص بیشتر این دارو، احتمال بروز واکنش‌های حساسیتی به این محصول کمتر از HMG و UFSH است.
4. Lutropinα یا LH: به صورت نوترکیب انسانی، حاوی ۷۵ واحد LH است. نام تجاری معروف این دارو Luveris است، البته که در بازار دارویی ایران موجود نیست و HCG به عنوان جایگزین آن استفاده می‌شود که اثرات مشابهی با LH دارد.

برای تجویز گنادوتروپین‌ها، سه روش پذیرش شده وجود دارد:

1. روش دوز ثابت: در این روش، روزانه ۱۵۰ واحد از FSH به‌ طور ثابت تزریق می‌شود. این روش در ۳۶ درصد موارد می‌تواند باعث چند قلو زایی و در ۱۴ درصد موارد موجب تحریک بیش از حد تخمدان‌ها شود.
2. روش افزایشی مرحله‌ای: در این رویکرد، مقدار FSH به‌ صورت مرحله‌ای افزایش می‌یابد و بدین ترتیب خطر تحریک بیش از حد تخمدان‌ها و فولیکول‌ها کاهش پیدا می‌کند. دوز اولیه ۳۷٫۵ الی ۷۵ واحد از FSH به‌ صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود و اگر پس از ۱۴ روز فولیکول غالب مشاهده نشود، دوز هر هفته ۳۷٫۵ واحد افزایش می‌یابد تا حداکثر ۲۵۵ واحد در روز برسد.
3. روش کاهشی مرحله‌ای: این روش که بیشتر شبیه به چرخه طبیعی بدن است، پس از شروع خونریزی، ۱۵۰ واحد از FSH به‌ طور روزانه تزریق می‌شود تا فولیکول غالب در سونوگرافی دیده شود. سپس دوز به ۱۱۲٫۵ واحد در روز کاهش می‌یابد و ۳ روز بعد به ۷۵ واحد در روز کاهش پیدا می‌کند و تا زمان تزریق HCG ادامه می‌یابد.

داروهایی که تاکنون بررسی کردیم، سطح FSH را در فاز فولیکولار افزایش داده و موجب رشد فولیکول‌های موجود در تخمدان می‌شوند.

رشد فولیکول‌ها به دقت با سونوگرافی داخل‌واژین بررسی می‌شود و زمانی که حداقل قطر یکی از آن‌ها به ۱۶ تا ۱۸ میلی‌متر برسد، زمان اوج LH فرامی‌رسد. برای ایجاد اوج LH، HCG که خاصیت‌های مشابهی با LH دارد، انتخاب می‌شود.

7. سوپرفکت: Superfact

سوپرفکت یک داروی آگونیست آزاد کننده گنادوتروپین (GNRHα) بوده که معمولاً در اواخر چرخه قاعدگی قبل از تحریک تخمدان استفاده می‌شود. این دارو سیستم تولید مثل را غیرفعال کرده و آن را قادر می‌سازد تا به راحتی تحت درمان قرار گیرد.

سازشده برای اینکه به داروهای تولید مثل، مانند FSH اگزوژن، پاسخ مثبتی بدهد.

سوپرفکت به شیوه تزریق زیر جلدی یا به صورت اسپری داخل بینی استفاده می‌شود.

سوپرفکت ترشح زودهنگام هرمون LH را کاهش می‌دهد. این موضوع یک واکنش هورمونی است که نشان‌دهنده تخمک‌گذاری زودرس می‌باشد و معمولاً باعث لغو شدن سیکل درمانی می‌شود.

در برخی موارد خاص، سوپرفکت به مقدار کم قبل از سیکل تجویز می‌شود (روش میکروفیلر) تا به بیمار در تولید تخمک کمک کند. با مصرف سوپرفکت، پزشکان کنترل بیشتری بر فعالیت‌های هورمونی که در طول دوره تحریک تخمدان صورت می‌گیرد، دارند و به همین دلیل شانس موفقیت تخمک‌گذاری و در نهایت حاملگی افزایش می‌یابد. جالب است بدانید که استفاده ابتدایی سوپرفکت برای درمان اندومتریوز بوده که به کاهش میزان استروژن کمک می‌کند و این کار برای جلوگیری از رشد بافت اندومتر ضروری است.

8. لتروزول: Letrozol (آناستروزول) برای تحریک تخمک‌گذاری

با توجه به تأثیر قرص لتروزول بر بارداری و عوارض جانبی آن، امروزه بسیاری از پزشکان برای تحریک تخمک‌گذاری از این قرص استفاده می‌کنند و آن را به عنوان گزینه‌ای مناسب برای قرص کلومیفن می‌دانند.

مقایسه کلومیفن و لتروزول: تعداد فولیکول‌های بالغی که با استفاده از این دارو تولید می‌شود، کمتر از تعداد فولیکول‌های بالغ تولیدشده با کلومیفن است و همین امر باعث می‌شود که خطر چندقلوزایی نسبت به استفاده از کلومیفن کمتر باشد.

همچنین لتروزول باعث افزایش ضخامت اندومتر می‌شود.

عوارض جانبی: سردرد، بی‌خوابی، سرگیجه، خستگی، درد قفسه سینه، گرگرفتگی، تهوع، درد شکم، کمر درد، و دردهای استخوانی از جمله این عوارض هستند.

9. مهارکننده آروماتاز یکی از داروهای تحریک تخمک‌گذاری

آنزیم آروماتاز باعث تبدیل آندروستن دیون به استروژن و تستوسترون به استرادیول می‌شود.

بنابراین، مهارکننده‌های آنزیم آروماتاز با کم کردن میزان استروژن در بدن، موجب افزایش هورمون گنادوتروپین‌ها شده و در نتیجه رشد بیشتری برای فولیکول‌ها ایجاد می‌کند.

لتروزول و آناستروزول به عنوان جایگزین‌های مناسب کلومیفن سیترات در ایجاد تخمک‌گذاری محسوب می‌شوند و در مقایسه با کلومیفن، احتمال بارداری موفق بیشتری دارند، ولی احتمال چندقلوزایی در کلومیفن بیشتر از لتروزول است.

10. پروژسترون برای تحریک تخمک‌گذاری

برای تکمیل سیکل‌های درمانی و تأمین هورمون پروژسترون، معمولاً برای تقویت رشد جنین درون رحم و بعد از تخمک‌گذاری تجویز می‌شود.

پزشک ممکن است پروژسترون را به منظور اطمینان از رشد کافی پوشش داخلی رحم تجویز کند. این هورمون به طور طبیعی توسط جسم زرد تولید و ترشح می‌شود.

جسم زرد، هورمون‌های پروژسترون و استروژن را تولید می‌کند که این هورمون‌ها، مخاط رحم را برای پذیرش تخمک بارور شده آماده می‌کنند.

کمبود پروژسترون پس از تخمک‌گذاری ممکن است رخ دهد که به آن نقص فازلوتئال می‌گویند و می‌تواند باعث عدم موفقیت در بارداری شود.

وجود جسم زرد برای ادامه حاملگی ضروری است و تا هفته دهم پروژسترون ترشح می‌کند، بعد از آن جفت قادر است پروژسترون کافی تولید کند.

امروز پروژسترون به شکل شیاف واژینال یا تزریقات عضلانی استفاده می‌شود.

آمپول‌های پروژسترون در دوزهای mg 50-25 در دسترس هستند که معمولاً با دوز mg 50 یا mg 100 در روز طبق توصیه پزشکان به صورت عضلانی تزریق می‌شوند.

“`html

11. سیکلوژست: Cyclogest

سیکلوژست دارای هورمونی به نام پروژسترون است. این هورمون در بدن زنان در زمان قاعدگی و مراحل اولیه بارداری نقش دارد.

پروژسترون برای اینکه سیستم باروری به درستی کار کند بسیار مهم است و سطح آن در بدن در طول قاعدگی و دوران بارداری تغییر می‌کند.

12. عملکرد سیکلوژست از داروهای تحریک تخمک گذاری

داروی سیکلوژست به شکل شیاف است و به طور مستقیم داخل واژن یا مقعد قرار داده می‌شود و به صورت خوراکی مصرف نمی‌شود.

پروژسترون موجود در سیکلوژست به نوعی چربی ترکیب شده است که باعث می‌شود شیاف‌ها به راحتی و بدون درد قابل استفاده باشند.

زمانی که شیاف استفاده می‌شود، چربی به آرامی ذوب می‌شود و هورمون به تدریج آزاد می‌گردد و از طریق عروق آن منطقه جذب می‌شود و این باعث تعادل هورمون‌ها در بدن می‌گردد.

13. سیلدنافیل (ویاگرا)

سیلدنافیل یک داروی مؤثر برای درمان ناتوانی‌های جنسی مردان است که به آنها کمک می‌کند تا نعوظ کامل را در طول رابطه جنسی حفظ کنند.

این دارو به شکل قرص‌هایی با دوزهای ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم در دسترس است. مشکل اصلی در ناتوانی جنسی معمولاً تنگی عروق خونی است که خون را به آلت تناسلی می‌رساند.

سیلدنافیل با مهار یک آنزیم به نام فسفودی‌استراز، عروق را بازتر کرده و باعث می‌شود جریان خون بیشتری به آلت تناسلی برسد.

قبل از استفاده از سیلدنافیل در صورت داشتن شرایط زیر حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید:

1. هر نوع بیماری یا آسیب در آلت تناسلی
2. بیماری‌های قلبی و عروقی
3. هر بیماری که ممکن است خونریزی ایجاد کند.
4. فشار خون بالا
5. بیماری‌های کبدی یا کلیوی
6. سابقه سکته مغزی یا حمله قلبی

14. قرص ویاگرا برای تخمک گذاری زنان

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) یک داروی جدید برای افزایش میل جنسی در زنان به نام “ویاگرای زنان” تأیید کرده است.

این دارو که فلی بانسرین (Flibanserin) نام دارد، اخیراً در جلسات مشاورین FDA تأیید شده است.

نمونه‌های این قرص‌ها تحت نام ((Addyi)) که قبلاً به دلیل عدم اثربخشی و عوارض جانبی مانند سرگیجه و تهوع رد شده بودند.

ویاگرا در کیفیت نعوظ تأثیر چندانی ندارد و فقط در مواقعی که فرد ناتوانی داشته باشد به کار می‌آید.

15. ویتامین D3

ویتامین D در تولید تخمک‌های با کیفیت در تخمدان‌ها نقش مهمی دارد و می‌تواند به طور مستقیم بر روی موفقیت بارداری تأثیر بگذارد.

داشتن سطح مناسب ویتامین D در خون به خانم‌ها کمک می‌کند تا دو برابر بیشتر از زنانی که کمبود ویتامین D دارند، شانس باردار شدن داشته باشند. به طور کلی، این ویتامین به تولید تخمک‌های سالم و خوب کمک می‌کند.

ویتامین D نقش حیاتی در متعادل کردن هورمون‌های جنسی زنان و همچنین تقویت تعداد اسپرم در مردان دارد.

در واقع میزان هورمون‌های جنسی نیز از این طریق تحت تأثیر قرار می‌گیرد و می‌تواند بهره‌وری باروری را افزایش دهد.

“““html
استروژن و پروزسترون در زنان سطح هورمون‌ها را بالا می‌برند و باعث تنظیم دوره‌های عادت ماهانه می‌شوند و همچنین شانس باروری را افزایش می‌دهند. در مردان نیز این ویتامین نقش بسیار مهمی در رشد هسته هر اسپرم بازی می‌کند.

16. دگزامتازون و تحریک تخمک گذاری

استفاده از دگزامتازون ممکن است به بهبود تخمک گذاری در زنانی که به داروی کلومیفن پاسخ مثبت نداده‌اند، کمک کند. نحوه مصرف این دارو به صورت‌های مختلفی است: به عنوان مثال، ۰٫۵ میلی‌گرم به مدت ۵ روز همراه با کلومیفن، یا ۰٫۵ میلی‌گرم به مدت ۶ هفته پیش از شروع درمان با کلومیفن، یا ۲ میلی‌گرم به مدت ۱۰ روز همراه با کلومیفن می‌باشد.

بیشتر بخوانید :