آیا حیوانات می‌توانند زلزله‌ها را پیشبینی کنند؟
برخی گفته‌ها وجود دارند که نشان می‌دهند بعضی از حیوانات قبل از زلزله‌ها رفتارهای عجیبی از خود نشان می‌دهند؛ برای مثال، مارها از جاهای مخفی خود بیرون می‌آیند یا ماهی‌ها از آب می‌پرند. اما این ادعاها چقدر از نظر علمی درست هستند؟
اولریش شرایبر، یک زمین‌شناس آلمانی از دانشگاه دویسبورگ-اِسِن، به مطالعه روی مورچه‌ها پرداخته است. او در جستجوی پاسخ این سوال است که آیا این حشرات می‌توانند زلزله‌ها را پیشبینی کنند؟
شرایبر در مناطقی تحقیق می‌کند که در آنها گسل‌های زیرزمینی وجود دارد. مورچه‌هایی که او بررسی می‌کند، به نوعی عمدی در این گسل‌ها لانه می‌سازند؛ این پدیده به‌صورت عددی و علمی قابل اثبات است.
علت اینکه چرا این مورچه‌ها به لانه‌سازی در گسل‌ها علاقه دارند هنوز مشخص نیست. مطابق گفته شرایبر، «شاید در این مکان‌ها گازهایی وجود داشته باشد که مورچه‌ها به آنها جلب می‌شوند. مشاهدات ما نشان می‌دهند که این مورچه‌ها در مناطق انتشار دی‌اکسیدکربن لانه می‌سازند. ممکن است در این نقاط واکنش‌های شیمیایی دیگری نیز وجود داشته باشد که آنها را جذب می‌کند».
سیگنال‌های زلزله؟
این زمین‌شناس آلمانی عقیده دارد که گازهایی که مورچه‌ها را جذب می‌کنند، ممکن است نشانه‌های زلزله باشند. اما باید تحقیقات بیشتری انجام شود تا این موضوع مورد بررسی قرار گیرد.
شرایبر در طی سه سال چندین لانه مورچه را با دوربین زیر نظر گرفته و بسته به الگوهای حرکتی مورچه‌ها قبل از زلزله‌های ضعیف، اطلاعات ثبت کرده است.
او می‌گوید: «قبل از اینکه زمین بلرزد، در بعضی موارد رفتار مورچه‌ها به طور کلی تغییر می‌کند. ما تنها تمام لانه را زیر نظر قرار دادیم و نمی‌توانیم درباره رفتار فردی مورچه‌ها صحبت کنیم، اما مشاهده کردیم که فعالیت آنها در کل لانه به یکباره تغییر می‌کند».
این تغییرات در مواردی بسیار واضح بودند. اما یافته‌های این تحقیقات هنوز به اندازه کافی قطعی نیستند که بتوان به آنها استناد کرد. برای به دست آوردن نتایج قابل اعتمادتر، نیاز به تحقیقات بیشتر، به ویژه در مناطق زلزله‌خیز وجود دارد.
حیواناتی دیگر هم ممکن است بتوانند زلزله‌ها را پیشبینی کنند. به گزارش دویچه وله، مانند ماهی‌ها و کبوترها که میدان‌های مغناطیسی یا الکتریکی را حس می‌کنند. این میدان‌ها شاید در زمان نزدیک به زلزله تغییر کنند. حتی مارها یا موش‌های صحرایی هم ممکن است قادر باشند پیش‌لرزه‌های خفیف را احساس کنند.
پژوهشگران هنوز نتوانسته‌اند این توانایی را برای پیشبینی زلزله‌ها در حیوانات ثابت کنند. زیرا از یک طرف هنوز روند دقیق وقوع یک زلزله را نمی‌دانیم و از طرف دیگر همه زلزله‌ها مشابه هم نیستند. همچنین بررسی رفتار حیوانات در طولانی‌مدت کار دشواری است.
در سال‌های اخیر فرستنده‌های کوچکی با قیمت مناسب به بازار آمده‌اند که می‌توانند کمک کنند تا رفتار حیوانات و الگوهای حرکتی آنها زیر نظر گرفته شوند. مارتین ویکلسکی از پژوهشکده “ماکس پلانک” آلمان یکی از محققانی است که با این فرستنده‌ها کار می‌کند.
او در تحقیقات خود در زمان وقوع آتشفشان تجربیات جالبی را دیده است. ویکلسکی به بررسی بزهای کوهی پرداخته که در اطراف کوه آتشفشان “اتنا” در جزیره سیسیل ایتالیا زندگی می‌کنند.
این پژوهشگر می‌گوید: «ما فرستنده‌ها را روی بزهایی نصب کردیم که دو سال در اطراف کوه اتنا زندگی می‌کردند. توانستیم ثابت کنیم که رفتار این حیوانات حدود 5 ساعت قبل از وقوع آتشفشان تغییر می‌کند».
بزهای کوهی اتنا احتمالاً وقوع آتشفشان را پیشبینی می‌کنند
ویکلسکی می‌افزاید که قبل از وقوع آتشفشان، تحرک بزها بیشتر می‌شود و آنها شروع به دویدن به اطراف می‌کنند: «ما وقوع هفت آتشفشان بزرگ را تجربه کردیم که در هر یک خاکستر از دهانه آتشفشان به بیرون پرتاب شد. بزها این حوادث را سه تا پنج ساعت پیش از وقوع حس کردند».
این نوع رفتار نشان می‌دهد که حیوانات ممکن است توانایی‌های شگفت‌آوری در پیشبینی پدیده‌های طبیعی داشته باشند. البته فقط تعداد کمی از ادعاهای موجود در این زمینه علمی شده‌اند. شاید دلیل این امر این باشد که رفتار حیوانات هنوز به اندازه کافی و با دقت مورد بررسی قرار نگرفته است.