ید درمانی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
ید رادیواکتیو می‌تواند به طور کامل یا جزئی غده تیروئید را از بین ببرد. گاهی اوقات برای کاهش علائم پرکاری تیروئید نیازی نیست که تمام غده را نابود کنیم، اما در بیشتر موارد، نابودی کامل آن ضروری است. ممکن است پزشک این روش را “فرسایش با ید رادیواکتیو” نامیده باشد (فرسایش به معنای تخریب یا سایش است).
در یک مطالعه، ۹۰ بیمار که بین سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ تحت عمل جراحی قرار گرفتند و بعد در مرکز پزشکی هسته‌ای بیمارستان شریعتی ید رادیواکتیو دریافت کردند، بررسی شدند. این بیماران به دو گروه تقسیم شدند: گروه اول بیمارانی که با یک بار دریافت ید رادیواکتیو درمان شدند و گروه دوم بیمارانی که به بیش از یک بار ید رادیواکتیو نیاز داشتند.
۲۶ نفر (۲۸.۹ درصد) از بیماران در گروه اول و ۶۴ نفر (۷۱.۱ درصد) در گروه دوم بودند. مقایسه بین دو گروه نشان داد که بیشترین موفقیت (از نظر تعداد دفعات دریافت ید رادیواکتیو) در افرادی دیده شده که مرد و در سنین ۳۰ تا ۵۰ سال بودند و نوع سرطان آن‌ها مختلط و فاقد هر گونه متاستاز بوده است.
غده تیروئید تقریباً تمام ید موجود در بدن را جذب می‌کند. به همین دلیل، ید رادیواکتیو (که به آن I-۱۳۱ هم گفته می‌شود) می‌تواند برای درمان سرطان تیروئید استفاده شود. ید رادیواکتیو بیشتر در سلول‌های تیروئید جمع می‌شود و خطر کمتری برای سایر اندام‌های بدن دارد. دوز تابش این درمان خیلی قوی‌تر از دوز مورد استفاده در اسکن‌های رادیواکتیو است.
آزمایش ید رادیواکتیو و تعیین دوز ید
همانطور که گفته شد، ید رادیواکتیو با توجه به دوز مصرفی می‌تواند تمام یا بخشی از غده تیروئید را از بین ببرد. پزشک برای مشخص کردن دوز نیاز به دلیل پرکاری تیروئید و اطلاعات مربوط به بافت تیروئید، دستور انجام اسکن ید رادیواکتیو را می‌دهد. در این آزمایش، بیمار مقدار کمی از ید رادیواکتیو مصرف می‌کند و پزشک با اندازه‌گیری جذب ید توسط تیروئید، عملکرد آن را بررسی می‌کند.
این ارزیابی با اسکن تیروئید انجام می‌شود که بافت‌های سالم و بیمار را نشان می‌دهد. در تعیین دوز ید، اندازه غده تیروئید (که از طریق معاینه فیزیکی مشخص می‌شود) و نتایج آزمایش جذب از عوامل کلیدی هستند. هرچه غده بزرگتر باشد، نیاز به دوز ید بیشتر است و برعکس، هرچه جذب ید بیشتر باشد، دوز کمتری مورد نیاز خواهد بود.
عملکرد درمانی ید
بعد از مصرف قرص ید رادیواکتیو، نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. پزشک به بیمار توصیه می‌کند که مایعات زیاد بنوشد تا ید رادیواکتیو سریع‌تر از طریق ادرار دفع شود.
ید رادیواکتیو فقط بر روی غده تیروئید تاثیر دارد و سلول‌های تیروئید اصلی‌ترین جاذب‌های ید در بدن هستند؛ بنابراین دیگر سلول‌های بدن تحت تاثیر کمی از تشعشعات قرار می‌گیرند.
پزشک ممکن است فقط یک دوز ید برای درمان بیمار تجویز کند، اما ممکن است تا شش ماه طول بکشد تا این دارو تمام یا بخشی از غده را از بین ببرد. خوشبختانه، اکثر بیماران حدود یک ماه پس از شروع درمان، علائم بهبود می‌یابد. اگر علائم بعد از شش ماه ادامه یابد، ممکن است نیاز به یک دوز دیگر باشد.
چه میزان مصرف دارو ایمن است؟
میزان ید رادیواکتیو که برای کنترل پرکاری تیروئید استفاده می‌شود، می‌تواند بدون عوارض باشد، به شرطی که شغل شما با مواد رادیواکتیو مرتبط نباشد یا با موادی کار نکنید که تحت تاثیر اشعه رادیواکتیو قرار گیرند، مثل کار در عکاسی.
بعد از درمان، باید از تماس نزدیک با نوزادان، کودکان زیر پنج سال، زنان باردار و حیوانات خانگی خودداری کرد.
“`html
به طور کلی، این روند حدود دو تا سه هفته به طول می‌انجامد، اما مدت زمان آن به افرادی که در اطراف شما هستند و میزان دارویی که برایتان استفاده شده بستگی دارد.
مرکزی که شما تحت درمان قرار گرفته‌اید، اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه به شما خواهد داد. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که افرادی که اخیراً ید رادیواکتیو دریافت کرده‌اند، ممکن است سبب فعال شدن دستگاه‌های تشخیص رادیواکتیو در مکان‌های امنیتی مانند فرودگاه‌ها و بندرها شوند. این حالت تا چهار ماه بعد از درمان ممکن است ادامه یابد. اگر قصد سفر در این زمان را دارید، بهتر است از مرکز درمانی خود یک نامه در این خصوص دریافت کنید.
عوارض ید درمانی
شایع‌ترین عارضه‌ای که بعد از درمان با ید رادیواکتیو مشاهده می‌شود، کم‌کاری تیروئید است. ید رادیواکتیو معمولاً مقدار زیادی از سلول‌های تیروئید را از بین می‌برد و این باعث می‌شود که غده تیروئید نتواند هورمون‌های کافی تولید کند. این معضل معمولاً برعکس مشکلی است که بیمار در قبل از درمان داشت.
شاید در ابتدا به نظر عجیب برسد که یک اختلال با یک بیماری دیگر جایگزین شده باشد، اما درمان کم‌کاری تیروئید در طولانی‌مدت بسیار آسان‌تر است. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید باید برای مدتی مداوای جایگزینی هورمون تیروئید را ادامه دهند، اما این درمان کاملاً بی‌خطر، قابل اعتماد و مقرون به صرفه است. سایر عوارض جانبی ید رادیواکتیو شامل:
حس طعم فلز در دهان که ممکن است تا چند هفته ادامه یابد؛ حس تهوع که معمولاً یک تا دو روز بعد از درمان کاهش می‌یابد.
تورم غدد بزاقی که می‌تواند تا چند هفته ادامه داشته باشد. این موضوع ناشی از جذب ید توسط این غدد است. بیمار می‌تواند یک روز بعد از دریافت دوز، با خوردن مثلاً کمی لیمو، جریان بزاق را تحریک کند.
مراقبت پس از ید درمانی
بعد از درمان با ید رادیواکتیو، برای جلوگیری از قرار گرفتن اطرافیان در معرض تشعشعات رادیواکتیو، باید تدابیر خاصی را در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید که این تدابیر یک سری موارد عمومی هستند و پزشک در مورد مدت زمان و نوع اقداماتی که باید با توجه به نیازها و شرایط پزشکی شما انجام شود، اطلاعات بیشتری به شما خواهد داد.
بسته به میزان دوز دریافتی، بیمار باید بعد از درمان سه تا پنج شب را تنها بخوابد. همچنین، سه تا هفت روز پس از درمان باید از تماس نزدیک با کودکان (مانند بغل کردن یا بوسیدن) خودداری کند.
تا سه روز اول بعد از درمان، فاصله امنی از دیگران را حفظ کنید. از رفتن به مکان‌های عمومی پرهیز کرده و مقدار زیادی آب بنوشید تا ید رادیواکتیو از طریق ادرار دفع شود. تا سه روز اول، وسایل (مانند وسایل آشپزخانه، ملافه، حوله و وسایل شخصی) را با دیگران به اشتراک نگذارید. لباس‌ها و ظرف‌های خود را جداگانه بشویید، دستان خود را مرتب بشویید و هر روز دوش بگیرید.
چه زمانی از ید درمانی استفاده می‌شود؟
از ید درمانی به عنوان روشی برای درمان پرکاری غده تیروئید استفاده می‌شود، چه همراه با داروهای ضد تیروئیدی باشد و چه بدون آن، به ویژه در افرادی که دچار پرکاری تیروئید ندولر سمی هستند. این روش ممکن است به عنوان اولین گزینه درمانی برای افرادی که مبتلا به بیماری گریوز هستند، استفاده شود.
زمانی که درمان با داروهای ضد تیروئیدی برای پرکاری تیروئید ناشی از گریوز جواب نمی‌دهد. یا برای کوچک کردن غده در مواقعی که گواتر بزرگ وجود دارد.
آیا ید درمانی بی‌خطر است؟
تحقیقات بسیاری در طول 70 سال گذشته در کشورهای اروپایی و ایالات متحده انجام شده است. این مطالعات نشان داده‌اند که درمان با ید رادیواکتیو خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی‌دهد. میزان اندک ید رادیواکتیوی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، نشان‌دهنده ایمنی این درمان است.
“““html
این روش درمانی با مقدار زیادی اشعه که باعث سرطان تیروئید می‌شود، متفاوت است.
آیا بچه‌دار شدن بعد از ید درمانی بی‌خطر است؟
بعد از درمان با ید رادیواکتیو، مردان باید تا چهار ماه از پدر شدن خودداری کنند و زنان باید تا شش ماه از باردار شدن جلوگیری کنند. مرکز درمانی شما می‌تواند اطلاعات دقیقی در این مورد به شما بدهد. بعد از گذشت این مدت، هیچ مشکلی برای بچه‌دار شدن وجود ندارد و افراد می‌توانند کودک سالمی داشته باشند.
همچنین بخوانید:
چه کسانی نباید از ید رادیواکتیو برای درمان استفاده کنند؟
این درمان برای افراد زیر مناسب نیست:
زنان باردار؛ زیرا ید رادیواکتیو از جفت عبور کرده و می‌تواند روی رشد غده تیروئید جنین تأثیر بگذارد. زنان شیرده؛ زیرا ید رادیواکتیو از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شود و می‌تواند به تیروئید نوزاد آسیب برساند. هر کسی که دچار استفراغ یا بی‌اختیاری ادرار باشد. و بیماران با بیماری‌های چشمی همزمان (مثل آسیب چشم در اثر بیماری گریوز)، زیرا ممکن است وضعیت چشم آن‌ها بدتر شود مگر اینکه قبل از آن برای آن‌ها استروئید تجویز شود. همچنین افرادی که دچار پرکاری غده تیروئید هستند، زیرا ید رادیواکتیو می‌تواند سطح هورمون‌های تیروئید را به شدت و به سطح خطرناکی افزایش دهد که به آن طوفان تیروئیدی می‌گویند. در این مورد، پزشک ابتدا داروهای ضدتیروئیدی برای شما تجویز خواهد کرد تا پرکاری را کنترل کند و سپس از ید رادیواکتیو استفاده می‌کند.
نکات مهم در زمان ید درمانی
اجازه ندهید ترس شما از ید درمانی، تصویر اشتباهی از این روش درمانی به شما بدهد. ید درمانی هیچ تأثیری بر باروری ندارد. خانم‌های باردار یا کسانی که می‌خواهند در ۶ ماه آینده باردار شوند، نباید از ید رادیواکتیو استفاده کنند؛ زیرا این درمان ممکن است تیروئید جنین را آسیب بزند و رشد آن را تحت تأثیر قرار دهد.
علاوه بر این، در زمان شیردهی نیز باید از ید رادیواکتیو استفاده نکرد. بعد از درمان با ید، بیمار باید برای دو یا سه هفته از نوزادان، کودکان زیر پنج سال و زنان باردار فاصله بگیرد.
انجام آزمایش خون چهار تا شش هفته پس از ید درمانی و سپس هر یک تا سه ماه یک‌بار تا زمانی که علائم پایدار شوند و بعد سالی یک‌بار برای بررسی سطح هورمون تیروئید ضروری است.
ید درمانی ممکن است مشکلات تیروئید چشم را بدتر کند. اگر مشکل چشمی دارید، به پزشک خود بگویید تا در صورت لزوم احتیاط‌های لازم انجام شود. مشکلات تیروئید معمولاً در خانواده‌ها وجود دارند و اگر علائم شدید شوند، باید با پزشک عمومی خود مشورت کنید و در صورتی که او تأیید کرد، آزمایش تیروئید بدهید.
اگر پرسش یا نگرانی‌ای درباره اختلال تیروئید خود دارید، باید قبل از هر اقدامی با پزشک معالج خود صحبت کنید؛ او بهترین مشاور برای شما خواهد بود.
سایت رضیم
“`