“`html
هپارین و عوارض آن
هپارین دارویی است که جلوی لخته شدن خون را می‌گیرد و با مصرف به موقع می‌تواند از بروز مشکلاتی مثل حملات قلبی و مغزی جلوگیری کند. این ماده یک مولکول طبیعی است که به صورت مصنوعی نیز تولید می‌شود و دارای بار منفی بسیار زیادی است.
هپارین به صورت تزریق استفاده می‌شود و از لخته شدن خون در رگ‌ها، شریان‌ها و ریه‌ها جلوگیری می‌کند. این دارو در دسته داروهای رقیق‌کننده خون قرار می‌گیرد و می‌تواند توانایی لخته شدن خون را کاهش دهد.
هپارین برای پیشگیری و درمان لخته‌های خونی در وریدها و ریه‌ها، جلوگیری از لخته شدن خون در حین جراحی‌های قلبی و دیالیز، کمک به درمان آمبولی شریانی و همچنین کاهش خطر لخته شدن مغزی در بیماران مبتلا به حملات ناگهانی استفاده می‌شود.
موارد مصرف هپارین
الف) لخته‌های خونی در وریدها و آمبولی ریه.
ب) جلوگیری از آمبولی پس از حمله قلبی و کاهش خطر سکته مغزی.
پ) استفاده در جراحی‌های قلب باز.
ت) مشکلات مربوط به لخته شدن خون.
ث) باز نگه داشتن کاتترهای وریدی.
ج) آنژین ناپایدار.
مکانیسم اثر هپارین
هپارین به طور غیرمستقیم بر راه‌های مختلف انعقاد خون تأثیر می‌گذارد و عملکرد آن به وسیله آنتی‌ترومبین III که یک پروتئین طبیعی است، تقویت می‌شود. این دارو عمل هورمون ترومبین را که در لخته شدن خون نقش دارد متوقف می‌کند و از تبدیل فیبرینوژن به فیبرین جلوگیری می‌کند.
فارماکوکینتیک هپارین
هپارین به پروتئین‌ها به شدت متصل می‌شود و در کبد متابولیزه می‌شود. نیمه‌عمر آن به طور متوسط یک و نیم ساعت است. زمانی که این دارو به صورت تزریق وریدی انجام شود، اثر آن فوری است، اما در تزریق زیر جلدی معمولاً اثر دیرتر آغاز می‌شود و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.
مقدار مصرف هپارین
بزرگسالان :
برنامه درمانی با مقدار کامل : این دارو به صورت زیر جلدی ابتدا 10,000 تا 20,000 واحد به صورت عمیق تزریق می‌شود و سپس هر 8 ساعت 8,000 تا 10,000 واحد یا هر 12 ساعت 20,000 تا 15,000 واحد تزریق می‌گردد.
تزریق وریدی : ابتدا 10,000 واحد و سپس هر 4 تا 6 ساعت 5,000 تا 10,000 واحد یا 100 واحد به ازای هر کیلوگرم بدن می‌باشد، با توجه به نتایج آزمایشهای انعقادی.
انفوزیون وریدی : مقدار 20,000 تا 40,000 واحد در 1000 میلی‌لیتر محلول کلرور سدیم پر شده و در طول 24 ساعت مصرف می‌شود، با سرعت معمول 1000 واحد در هر ساعت.
برنامه درمانی با مقادیر کم :
مقدار 5,000 واحد دو ساعت قبل از جراحی و 8 تا 12 ساعت پس از آن برای حداکثر 7 روز به صورت زیر جلدی تزریق می‌شود.
کودکان :
از…
“““html
راه وریدی ، ابتدا u/kg 50 وسپس u/kg 100 ـ 50 هر 4 ساعت یا براساس نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود. از راه انفوزیون وریدی ، ابتدا50u/kg بصورت مقدار حمله ای و سپس 100 u/kg هر 4 ساعت یا براساس نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود.
دوز مصرف هپارین
- این دارو از طریق تزریق وریدی یا زیر پوستی استفاده می‌شود و نباید به عضله تزریق شود.
- مقدار دارو معمولاً بر اساس وزن بیمار، وضعیت پزشکی و واکنش به درمان تعیین می‌گردد. هپارین گاهی ممکن است در یک روز بین 1 تا 6 مرتبه تزریق شود یا به صورت آهسته و قطره‌ای از طریق سرم تزریق گردد.
- روش‌ها، مقدار و نوع تزریق این دارو می‌تواند متفاوت باشد. اما اگر در دوز یا روش تزریق اشتباهی به وجود بیاید، ممکن است مشکلات جدی ایجاد شود. بنابراین مهم است که تزریق طبق دستورالعمل‌های صحیح انجام شود.
- در هنگام استفاده از هپارین باید مراقب تداخل با داروهای دیگر بود. قبل از مصرف این دارو، با پزشک درباره سایر داروها (شامل داروهای گیاهی و تغذیه) که ممکن است مصرف کنید، مشورت کنید.
- به عنوان مثال، اگر از آسپرین یا هر داروی دیگری که شامل آسپرین است یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده می‌کنید، قبل از شروع مصرف هپارین باید حتماً پزشک را مطلع کنید. این تنها بخشی از داروهایی است که باید درباره تداخل آنها با هپارین احتیاط کرد و پزشک را در این مورد آگاه کرد.
عوارض جانبی هپارین
عوارض جانبی معمولی که ممکن است در اثر مصرف هپارین ظاهر شود؛ اگر فردی حین مصرف با این علائم مواجه شد و این علائم به مرور بدتر شد یا رفع نشد، باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرد:
- قرمزی، درد، کبودی یا زخم در محل تزریق
- ریزش مو
- استفراغ خونی یا رنگ قهوه‌ای
- مدفوع به رنگ قرمز روشن، سیاه یا قیری
- ادرار خونی
- خونریزی یا کبودی غیرعادی
- خستگی زیاد
- حالت تهوع یا استفراغ
- احساس درد و فشار در قفسه سینه
- احساس ناراحتی در شانه‌ها، بازوها، فک، گردن یا پشت
- تعریق بیش از حد
- سرفه خونی
- سردردهای شدید و ناگهانی
- احساس گیجی یا سبکی سر
- از دست دادن ناگهانی تعادل یا مشکل در راه رفتن
- تغییر ناگهانی در گفتار یا درک
- بی حسی و ضعف ناگهانی در صورت، دست‌ها و پاها
- مشکل در بینایی از یک یا هر دو چشم
- تغییر در رنگ پوست و بروز رنگ‌های بنفش و سیاه
- درد یا تغییر رنگ آبی و سیاه در دست‌ها و پاها
- خارش و سوزش، به ویژه در کف پا
- تب یا لرز
- خس خس سینه، تنگی نفس، مشکل در تنفس، مشکل در بلع، خارش و کهیر
- درد یا شکستگی در استخوان
مصرف هپارین
“““html
در بارداری
هپارین نمی‌تواند از میان جفت عبور کند. در هنگام بارداری، بخصوص در سه ماهه سوم و پس از زایمان، به خاطر خطر خونریزی از جفت و همچنین خونریزی در مادر، باید با احتیاط از این دارو استفاده کرد. استفاده طولانی‌مدت هپارین در بارداری می‌تواند به مادر باعث پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان شود.
استفاده از هپارین در دوران شیردهی مشکلی ایجاد نمی‌کند زیرا این دارو در شیر مادر وارد نمی‌شود.
موارد منع مصرف هپارین
این دارو برای افرادی که مبتلا به هموفیلی یا دیگر اختلالات خونی هستند، کسانی که تعداد پلاکت‌های خونشان کم است، کسانی که زخم معده دارند، افرادی که خونریزی مغزی داشته‌اند، افرادی با فشار خون بالا، بیماری‌های جدی کبد، آنوریسم، نارسایی کلیه، بعد از ضربه‌های شدید یا جراحی‌های تازه و همچنین کسانی که نسبت به هپارین حساسیت دارند، مجاز نیست. همچنین در موارد تهدید به سقط یا خونریزی از عروق مغزی نباید از این دارو استفاده شود.
تداخل دارویی هپارین
- داروهایی مثل آنتی هیستامین، گلیکوزیدهای قلبی، نیکوتین و تتراسایکلین‌ها می‌توانند اثر هپارین را کاهش دهند و لازم است دوز آن تنظیم شود. آسپیرین ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد، برای این موارد بررسی وضعیت انعقادی و بیمار الزامی است.
- داروهایی مثل سفالوسپورین‌ها، ضد انعقادهای خوراکی، پنی‌سیلین‌ها و داروهای مهارکننده پلاکت، می‌توانند اثر هپارین را افزایش دهند. لذا لازم است PT، INR و PTT بیمار تحت نظر قرار بگیرد.
- در طول درمان با هپارین، از مصرف داروهایی مثل اسید استیل سالیسیلیک، ایبوپروفن و هر دارویی که روی پلاکت‌ها تأثیر می‌گذارد، باید خودداری کرد.
- داروهای ترومبولیتیک ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند. بنابراین، دوز هر فرد باید به طور جداگانه تعیین و بررسی شود. موادی مثل Dong quai، سیر، زنجبیل، جینکو، مادرگوش و شبدر قرمز ممکن است خطر خونریزی را بیشتر کند.
تاثیر هپارین بر آزمایشهای تشخیصی
هپارین باعث می‌شود زمان پروترومبین (PT)، INR و PTT بیشتر شود و ممکن است غلظت آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و آلانین آمینوترانسفراز (ALT) را به اشتباه بالا ببرد. همچنین ممکن است تعداد پلاکت‌ها را کاهش دهد و پیک جذب را در تست سولفوبروموفتالئین افزایش دهد. نتایج آزمایش تیروئید نیز ممکن است به اشتباه بالا برود.
مسمومیت با هپارین و درمان آن
تظاهرهای بالینی: خونریزی.
برای درمان: قطع فوری مصرف هپارین معمولاً خونریزی را کنترل می‌کند. اما در صورتی که خونریزی شدید باشد، ممکن است به درمان با سولفات پروتامین نیاز باشد. یک میلی‌گرم پروتامین سولفات می‌تواند 90 واحد از هپارین گاوی یا 115 واحد از هپارین خوکی را خنثی کند.
هپارین اگر از طریق ورید تزریق شود، به سرعت از خون خارج می‌شود. بنابراین مقدار پروتامین مصرفی به زمان استفاده هپارین بستگی دارد. پروتامین باید به آرامی (در مدت سه دقیقه) تزریق وریدی شود و نباید بیشتر از 50 میلی‌گرم در هر 10 دقیقه استفاده گردد.
اگر هپارین زیر جلدی تزریق شود، به آرامی جذب می‌شود. پروتامین باید در ابتدا به مقدار 25 تا 50 میلی‌گرم یا 1 تا 1.5 میلی‌گرم پروتامین به ازای هر 100 واحد هپارین داده شود و سپس با دوز ثابت باقیمانده مقدار محاسبه شده در طی 8 تا 16 ساعت داده شود. در موارد خونریزی شدید، ممکن است نیاز به انتقال خون را نیز داشته باشید.
نکاتی که در ارتباط با مصرف این دارو باید بدانید
1. توصیه می‌شود که در بیمارانی که هپارین مصرف می‌کنند، از تزریق عضلانی داروهای دیگر پرهیز شود چون ممکن است خطر خونریزی و کبودی در محل تزریق وجود داشته باشد.
2.
“`
استفاده از هپارین ممکن است خطر خونریزی در زمان جراحی‌های دهان و همچنین بعد از آن را افزایش دهد. به همین دلیل، پزشک و دندانپزشک باید از استفاده از این دارو مطلع باشند.
3. برای پیگیری پیشرفت درمان، ملاقات منظم با پزشک و انجام آزمایشهای خون ضروری است.
4. در دوران بارداری بخصوص در سه ماهه آخر و بعد از زایمان، به دلیل احتمال خونریزی از ناحیه اتصال جفت به رحم و خونریزی در مادر، باید با احتیاط از این دارو استفاده کرد.
5. هرچند هپارین به شیر مادر منتقل نمی‌شود، اما بهتر است خانم‌های شیرده با احتیاط از این دارو استفاده کنند.
6. ممکن است در محل تزریق، درد خفیف، قرمزی و یا التهاب ایجاد شود. اگر هرکدام از این علائم ادامه داشت یا بدتر شد، باید به پزشک مراجعه شود.
7. این دارو ممکن است باعث خونریزی معده شود، بنابراین بهتر است که از نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
8. افراد مسن، به ویژه زنان بالای 60 سال، ممکن است واکنش بیشتری به عوارض جانبی این دارو به ویژه خونریزی داشته باشند.
9. در حین مصرف این دارو، ممکن است عادت ماهانه کمی بیشتر یا طولانی‌تر شود.
10. سیگار کشیدن و مصرف الکل ممکن است تاثیر هپارین را تغییر دهد؛ بنابراین توصیه نمی‌شود.
نحوۀ نگهداری هپارین
- باید دور از نور و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
- دارو باید از یخ‌زدن محافظت شود.
بیشتر بخوانید:
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله رضیم