چله فرش یا چله‌کشی به مجموعه نخ‌های عمودی گفته می‌شود که به‌صورت منظم و کشیده روی دار قالی بسته می‌شوند و پایه اصلی گره‌زدن و بافت فرش را تشکیل می‌دهند. این نخ‌ها همان نقش ستون‌های یک ساختمان را دارند؛ بدون آن‌ها فرش شکل نمی‌گیرد.
ویژگی‌های اصلی چله فرش
-
استحکام بالا برای تحمل کشش و فشار گره‌ها
-
یکنواختی ضخامت جهت ایجاد بافت منظم
-
مقاومت در برابر پوسیدگی و کشش طولانی‌مدت
انواع چله فرش
۱. بر اساس جنس نخ
| نوع نخ | ویژگی‌ها | کاربرد |
|---|---|---|
| چله پنبه‌ای | محکم، ارزان، مناسب فرش‌های شهری | بیشترین استفاده در فرش‌های دستباف |
| چله پشمی | نرم، انعطاف‌پذیر، گرم | فرش‌های عشایری و سنتی |
| چله ابریشمی | ظریف، براق، گران | فرش‌های نفیس و هنری |
۲. بر اساس روش چله‌کشی
-
چله‌کشی ترکی (آذربایجانی): پرکاربرد، محکم و دقیق
-
چله‌کشی فارسی: رایج در مناطق مرکزی و جنوبی ایران، انعطاف‌پذیر
-
چله‌کشی تلفیقی: ترکیب دو روش برای افزایش استحکام و زیبایی
مراحل چله‌کشی فرش
-
انتخاب نخ مناسب بر اساس طرح، ابعاد و کاربرد فرش
-
نصب دار قالی و محکم‌کردن آن در محل ثابت
-
بستن چله‌ها به‌صورت یکنواخت و تنظیم فاصله نخ‌ها
-
کنترل کشش چله برای جلوگیری از شل‌شدگی یا پارگی
-
شروع بافت گره‌ها پس از اتمام چله‌کشی
اهمیت چله در کیفیت فرش
-
ثبات شکل فرش و جلوگیری از موج‌دار شدن بافت
-
افزایش دوام در برابر فشار و کشش
-
یکنواختی طرح و وضوح نقش
نکات مهم در انتخاب و نگهداری چله
-
استفاده از نخ باکیفیت و بدون گره‌خوردگی
-
انتخاب چله محکم (پنبه‌ای یا ابریشمی) برای فرش‌های بزرگ
-
ترمیم سریع نخ‌های پوسیده یا شل
-
اجتناب از رطوبت و آفتاب مستقیم
چله ابریشمی
-
نازک، ظریف و مقاوم
-
مناسب طرح‌های ریز و هنری
-
بیشتر در تابلوفرش‌ها و فرش‌های نفیس استفاده می‌شود
-
دارای رنگ‌ها و درجات نرمی متفاوت
چله پشمی
-
حاصل از پشم گوسفند، با دوام بالا
-
مقاوم در برابر حرارت و رطوبت
-
مناسب فرش‌های سنتی، عشایری و مناطق سردسیر
-
دارای ضخامت بیشتر و بافت زبرتر نسبت به ابریشم
تفاوت چله ابریشم و پشم در قالی‌بافی
| ویژگی | چله ابریشمی | چله پشمی |
|---|---|---|
| ظرافت بافت | بسیار ظریف | ضخیم‌تر |
| قیمت | گران‌تر | ارزان‌تر |
| کیفیت و مرغوبیت | بسیار بالا | خوب |
| نرمی و لطافت | نرم و لطیف | زبرتر |
| مقاومت حرارتی و رطوبتی | کمتر | بیشتر |
| کاربرد | فرش‌های نفیس و هنری | فرش‌های مصرفی و مقاوم |
تأثیر چله در شستشو
-
نوع نخ چله، روش چله‌کشی و کیفیت آن در انتخاب روش شستشو و مواد شوینده مؤثر است.
-
شستشوی فرش‌های چله ابریشمی یا پشمی بهتر است توسط قالیشویی‌های تخصصی انجام شود.
جمع‌بندی
چله فرش ستون فقرات هر فرش دستباف است و انتخاب جنس و روش چله‌کشی به‌طور مستقیم بر زیبایی، دوام و ارزش آن اثر می‌گذارد. چله ابریشمی برای ظرافت و جلوه هنری و چله پشمی برای استحکام و مقاومت بیشتر انتخاب می‌شود. رعایت اصول فنی و نگهداری درست از چله، ضامن ماندگاری و کیفیت فرش خواهد بود.