“`html
آشنایی با لیمو عمانی
لیمو عمانی گیاهی از خانواده سیتروس یا مرکبات است که با نام علمی Citrus aurantifolia شناخته می‌شود. این گیاه ترکیبی بین دو گونه C. micrantha و C. medica است و میوه‌هایی تقریبا گرد به قطر 2.5 تا 5 سانتیمتر دارد. میوه‌های این گیاه هنگام رسیدن از رنگ سبز به زرد تغییر می‌یابند، اما معمولاً زمانی که سبز و نارس هستند، چیده می‌شوند. این میوه‌ها کوچکتر، پر دانه‌تر و اسیدی‌تر از لیموترش ایرانی (C. latifolia) هستند و عطر قوی‌تری دارند. طعم لیمو عمانی معمولاً نسبت به دیگر گونه‌های لیمو خوشمزه‌تر و محبوب‌تر است.
ویژگی‌های گیاه‌شناسی لیمو عمانی
لیمو عمانی درختی بوته‌ای و پربرگ است که می‌تواند تا ارتفاع 5 متر رشد کند و دارای خارهای زیادی است. واریته‌های کوتوله این درخت می‌توانند در زمستان و در شرایط سرد در گلخانه‌ها یا خانه‌ها پرورش داده شوند. تنه اصلی گیاه معمولاً راست و مستقیم رشد نمی‌کند و دارای شاخه‌های جانبی زیادی است. برگ‌های آن تخم‌مرغی شکل هستند و طول آن‌ها بین 2.5 تا 9 سانتیمتر متغیر است و شباهت زیادی به برگ‌های درخت پرتغال دارند. گل‌ها به قطر 2.5 سانتیمتر و به رنگ سفید مایل به زرد هستند و لبه گلبرگ‌ها ارغوانی روشن است. این گیاه می‌تواند در طول سال گل و میوه بدهد، اما عمدتاً از ماه‌های می تا سپتامبر در نیمکره شمالی بیشترین تولید را دارد.
شرایط محیطی برای رشد لیمو عمانی
رشد بیشتر گونه‌های مرکبات در دماهای زیر 12.8 درجه سانتی‌گراد متوقف می‌شود یا به شدت کند می‌شود. دمای ایده‌آل برای رشد مرکبات بین 28.3 تا 32.7 درجه سانتی‌گراد است. دماهای بالای 45 درجه سانتی‌گراد می‌توانند به میوه و برگ‌ها آسیب جدی بزنند. واکنش گونه‌های مختلف نسبت به سرما متفاوت است؛ به عنوان مثال، لیموترش و لمون به سرما حساس هستند و مناطق گرم را ترجیح می‌دهند. این گیاهان در تمام سال رشد می‌کنند و می‌توان مراحل مختلف رشد گل و میوه را همزمان بر روی یک درخت مشاهده کرد.
بهترین نوع خاک برای پرورش مرکبات، خاک‌های شنی لومی است. این گیاهان نسبت به شوری حساس هستند و اگر مقدار شوری خاک بیشتر از 2 میلی‌موس بر سانتیمتر مربع باشد، تولید آن‌ها کاهش می‌یابد. برخی از پایه‌ها مانند نارنگی کلئوپاترا و لیمو آب شیراز در برابر شوری مقاوم هستند و می‌توان از آن‌ها در شرایط شوری استفاده کرد. pH مناسب برای رشد مرکبات بین 5.5 تا 7 است.
مرکبات به میزان 750 میلی‌متر آب در سال در مناطق مرطوب و به 1500 میلی‌متر (15 هزار متر مکعب در هکتار) در مناطق خشک نیاز دارند. بذرهای مرکبات دارای پدیده چندجنینی هستند که برای تکثیر پایه بذری، جنین جنسی را حذف و جنین‌های رویشی پرورش می‌یابند.
در مناطقی که باد زیاد می‌وزد، باید از حفاظ برای حفاظت درختان لیمو عمانی استفاده کرد، زیرا این گیاهان دارای ریشه‌های کوتاه هستند و در اثر بادهای شدید ممکن است کنده شوند و از بین بروند.
کاشت و تکثیر درخت لیمو عمانی
برای کاشت درخت لیمو عمانی در خانه، ابتدا باید دانه‌های لیمو را از میوه خارج کرده و به مدت 48 ساعت در آب گرم قرار دهید. بهتر است دانه‌های درشت را انتخاب کنید. بعد از اینکه آن‌ها را در آب گذاشتید، آن‌ها را با دستمال کاغذی خشک کنید و پوست روی دانه‌ها را جدا کنید. سپس یک گلدان آماده کرده و دانه‌های لیمو را در آن بکارید و روی آن‌ها آب بپاشید تا خاک مرطوب شود. حالا برای پوشاندن دانه‌های لیمو، روی آن‌ها دو سانتیمتر خاک بریزید و دوباره آب بپاشید. سپس روی گلدان را با یک کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید و آن را در محلی گرم و آفتابگیر قرار دهید. معمولاً یک تا دو هفته زمان می‌برد تا دانه‌های لیمو عمانی جوانه بزنند و از خاک بیرون بیایند. زمانی که جوانه‌های سبز را مشاهده کردید، باید کیسه را بردارید.
“`
پلاستیک را از روی گلدان بردارید تا جوانه‌ها بتوانند رشد کنند. سپس گلدان را در یک مکان گرم و پرنور بگذارید.
چگونه از درخت لیمو نگهداری کنیم
زمین که برای کاشت درخت لیمو انتخاب می‌کنید باید کمی آفتابگیر و مرطوب باشد. باید حدود 200 کیلوگرم کود ازته نیترات سدیم برای هر هکتار زمین به آن اضافه کنید.
کودهای دیگری مانند سوپر فسفات (300 کیلوگرم) و سولفات پتاسیم (100 کیلوگرم) نیز باید استفاده شوند. برای بهتر شدن محصول، پیشنهاد می‌کنیم از کود هربان 150 گرمی و 25 کیلوگرمی و همچنین کود NPK 20 20 20 استفاده کنید.
آبیاری درختان لیمو باید درست و منظم باشد؛ درختان تازه کاشته شده را در ماه اول دو تا سه بار در روز آبیاری کنید و بعد از آن هر ده روز یا یک هفته بار آبیاری را انجام دهید.
به یاد داشته باشید که آبیاری زیاد می‌تواند باعث جلوگیری از گل‌دهی درخت شود. این گیاه نیاز به نور کامل (حداقل 6 تا 8 ساعت) دارد، اما نور زیاد هم می‌تواند باعث سوختن برگ‌های آن شود.
این گیاه نسبت به سرما (خصوصاً دماهای زیر 0 درجه) بسیار حساس است. اگر دما زیر 8 درجه برود، رشد آن به شدت کم می‌شود و برای گل دادن نیاز به دماهای زیر 20 درجه دارد. بهترین دما برای این درخت بین 28 تا 32 درجه است.
آفات و بیماری‌های درخت لیمو عمانی
آفات این گیاه شامل شته، شپش و بیماری‌های قارچی مثل لکه‌های سیاه و روغنی هستند.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی لیمو عمانی
- میوه لیمو عمانی بسیار ترش و خنک کننده است و برای تقویت معده، ضدعفونی کردن و رفع کمبود ویتامین C مؤثر است.
- در شبه جزیره مالایا، برگ‌های لیمو عمانی را له می‌کنند و روی پیشانی برای تسکین سردرد می‌گذارند.
- جوشاندن ریشه‌های لیمو عمانی برای درمان اسهال خونی استفاده می‌شود.
- عصاره برگ‌های درخت لیمو عمانی را با عصاره برگ‌های فوفل مخلوط کرده و برای درمان دل‌درد می‌خورند.
- در اندونزی، آب لیمو عمانی هم به شکل داخلی و هم خارجی برای درمان سرفه و سرماخوردگی به کار می‌رود.
در طب سنتی، لیمو عمانی به عنوان دارویی برای تقویت معده، ضد نفخ، اشتها آور، ضدعفونی کننده، مسکن سردرد و کاهش علائم سرفه و سرماخوردگی شناخته می‌شود. این میوه ویتامین C بالایی دارد و برخی آن را به عنوان کاهنده فشار خون و چربی خون توصیه می‌کنند.
لیمو عمانی تازه رنگ خردلی و طعم بسیار ترشی دارد و معمولاً نمی‌توان آن را به تنهایی مصرف کرد. بنابراین آن را در آفتاب خشک می‌کنند تا رنگ داخل آن به سیاهی برود. رنگ پوست آن از زرد قهوه‌ای تا سیاه متغیر است و در غذا به عنوان چاشنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. لیمو عمانی به صورت گرد یا درسته عرضه می‌شود.
لیمو عمانی خشک معمولاً در تهیه خورش‌های ایرانی همچون قرمه‌سبزی و قیمه استفاده می‌شود. قبل از افزودن به غذا، آن را سوراخ کرده، شکسته یا خرد می‌کنند. در کشورهای دیگر، گاهی این لیمو را به صورت گرد کوبیده شده به خوراک‌های برنجی اضافه می‌کنند، مثل خوراک‌های تند بهارات یا کبسا. این محصول در کشورهای همسایه عرب نیز مانند عراق، کویت و بحرین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نکته هایی درباره لیمو عمانی
1- لیمو عمانی وقتی خشک می‌شود، به خاطر فرآیند تخمیر کمی تلخ می‌شود و این تلخی در طعم آن محسوس است. بنابراین برای اینکه غذا تلخ نشود، بهتر است قبل از استفاده، دانه‌های آن را جدا کنید.
2- لیمو عمانی وقتی در خورش‌ها و غذاها به صورت درسته استفاده شود، روغن غذا را جمع می‌کند. به همین دلیل خوردن آن توصیه نمی‌شود.
3- بهترین نوع لیمو عمانی در مناطق مختلف جنوب و جنوب شرقی ایران، مثل بندرعباس، میناب، جهرم و شیراز کشت می‌شود و نوع صادراتی آن در اردن تولید می‌گردد.
4- لیمو عمانی به خاطر داشتن مواد معطری که باعث بوی خوشش می‌شود، باید در جای خشک و خنک و در ظرف‌های بسته و دور از نور نگهداری شود.
5- بهتر است هنگام پخت انواع خورش‌ها و غذاها به اندازه کافی از لیمو عمانی استفاده کنید تا مقدار نمک در غذا کاهش یابد.
6- در بعضی مناطق گرمسیر، به دلیل دشواری در نگهداری لیموترش و مقرون به صرفه نبودن حمل و نقل آن، تغییراتی در آن ایجاد می‌شود تا آن را به لیمو عمانی تبدیل کنند و زمان نگهداری‌اش برای چند سال افزایش یابد.
7- معمولاً رنگ لیمو عمانی که با آفتاب خشک شده، زرد قهوه‌ای است و داخل آن رنگش سیاه است.
بیشتر بخوانید:
