آشنایی با فیتونادیون یا ویتامین K
فیتونادیون (PHYTONADIONE) که به عنوان ویتامین K شناخته می‌شود، برای جلوگیری و درمان مشکلات خونی مانند مشکلاتی که باعث کمبود یا اختلال در تولید فاکتورهای انعقادی خون می‌شود، استفاده می‌شود. این ویتامین به ویژه برای جلوگیری از بیماری خونریزی دهنده در نوزادان در زمان تولد بسیار مهم است. در مواردی که به درمان بیماری خونریزی دهنده نوزادان می‌رسد، فیتونادیون به مراتب کم‌ضررتر از دیگر انواع ویتامین K است.
نام های تجاری: Aqua Mephyton, Mephyton, Phylloquinon, Konakion
موارد استفاده از فیتونادیون
- کمبود پروترومبین خون به دلیل اختلال در جذب ویتامین K یا مصرف داروها؛ به ویژه وقتی که مصرف خوراکی و ترشح صفرا کافی نیست.
- کمبود پروترومبین خون ناشی از جذب نامناسب ویتامین K، مصرف دارو، یا مصرف زیاد ویتامین A.
- کمبود پروترومبین خون به دلیل اثر داروهای ضد انعقاد.
- پیشگیری از بیماری خونریزی دهنده در نوزادان.
- تشخیص مشکلات کبدی یا انسداد صفراوی که می‌تواند باعث کمبود پروترومبین شود.
- پیشگیری از کمبود پروترومبین در افرادی که به مدت طولانی تغذیه وریدی می‌شوند.
مکانیسم اثر فیتونادیون
این ویتامین به تولید فاکتورهای انعقادی خون در کبد کمک می‌کند یعنی فاکتورهای II (پروترومبین)، VII (پروکانورتین)، IX (فاکتور کریسمس) و X (فاکتور استوارت) که برای خونریزی طبیعی ضروری هستند.
فارماکینتیک فیتونادیون
ویتامین K به راحتی از دستگاه گوارش (خصوصاً دوازدهه) جذب می‌شود. برای جذب این ویتامین نیاز به مواد صفراوی داریم. این ویتامین در کبد متابولیزه می‌شود. اثر فیتونادیون به صورت خوراکی بین 6 تا 12 ساعت و به صورت تزریقی بین 1 تا 2 ساعت شروع می‌شود. غلظت طبیعی این ویتامین معمولاً 12 تا 14 ساعت پس از مصرف به دست می‌آید. ویتامین K از طریق صفرا و کلیه‌ها دفع می‌شود.
مقدار و موارد مصرف فیتونادیون
الف) کمبود پروترومبین خون ناشی از اختلال در جذب ویتامین K یا مصرف دارو.
- بزرگسالان: مقدار mg/day 10-5 به صورت خوراکی مصرف می‌شود و مقدار دقیق بر اساس نیاز بیمار تنظیم می‌شود.
ب) کمبود پروترومبین خون ناشی از اختلال در جذب ویتامین K، مصرف دارو، یا زیاد شدن ویتامین A.
- بزرگسالان: مقدار 25-2 میلی‌گرم به صورت خوراکی یا تزریق وریدی مصرف شده و در صورت نیاز می‌توان این مقدار را تکرار کرده و تا 50 میلی‌گرم افزایش داد.
- کودکان: مقدار ۲ میلی‌گرم به صورت خوراکی یا تزریق وریدی مصرف می‌شود. سرعت تزریق وریدی برای کودکان و نوزادان نباید از mg/m2/min 3 بیشتر باشد و مقدار کل دارو نباید از 5 میلی‌گرم تجاوز کند.
پ) کمبود پروترومبین خون ناشی از داروهای ضد انعقاد.
- بزرگسالان: مقدار 10-2.5 میلی‌گرم به صورت خوراکی، تزریق زیر جلدی یا تزریق عضلانی مصرف می‌شود. در صورت نیاز، بر اساس زمان پروترومبین، می‌توان این مقدار 48-12 ساعت بعد از مصرف خوراکی یا 8-6 ساعت بعد از تزریق تکرار کرد. در مواقع اضطراری، دارو به مقدار 50-10 میلی‌گرم به آرامی و با حداکثر سرعت mg/min 1 به صورت وریدی تزریق می‌شود و در صورت نیاز، می‌توان هر 8-6 ساعت آن را تکرار کرد.
“`html
ت) جلوگیری از بیماری خونریزی دهنده در نوزادان.
- نوزادان: بلافاصله بعد از تولد، مقدار 0.5 تا 1 میلی‌گرم این دارو به صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود. اگر مادر در دوران بارداری از داروهای ضد انعقاد استفاده کرده باشد یا مدت طولانی تحت درمان با داروهای ضد تشنج بوده باشد، این مقدار هر 6 تا 8 ساعت تکرار می‌شود.
ث) تشخیص افتراقی بیماری‌های کبد یا انسداد صفراوی به عنوان دلایل کاهش پروترومبین خون.
- بزرگسالان و کودکان: میزان 10 میلی‌گرم به صورت عضلانی یا زیر جلدی تزریق می‌شود.
ج) پیشگیری از کاهش پروترومبین خون ناشی از کمبود ویتامین K در افرادی که به مدت طولانی تغذیه تام وریدی دارند.
- بزرگسالان: مقدار 5 تا 10 میلی‌گرم هر هفته به صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود.
- کودکان: مقدار 2 تا 5 میلی‌گرم هر هفته به صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود.
چ) پیشگیری از کاهش پروترومبین خون در شیرخوارانی که کمتر از mg/l 0.1 ویتامین K از شیر مادر یا جایگزین‌های شیر دریافت کرده‌اند.
- شیرخواران: هر ماه مقدار 1 میلی‌گرم به صورت زیر جلدی یا عضلانی تزریق می‌شود.
مصرف فیتونادیون در دوران بارداری و شیردهی
- این دارو در سه ماهه اول و دوم بارداری در گروه C و در سه ماهه سوم در گروه X قرار دارد.
- با وجود اینکه ویتامین K1 در شیر ترشح می‌شود، مصرف آن در دوران شیردهی مجاز است.
موارد منع مصرف فیتونادیون
افرادی که نسبت به هر یک از ترکیبات مشابه ویتامین K حساسیت دارند، به ویژه در چند هفته آخر بارداری یا زمان زایمان، نمی‌توانند از این دارو استفاده کنند زیرا ممکن است واکنش‌های سمی در نوزادان ایجاد کند.
عوارض جانبی فیتونادیون
- اعصاب مرکزی: سردرد، سرگیجه، حرکات تشنجی
- قلبی-عروقی: نبض سریع و ضعیف، آریتمی قلبی
- پوست: بثورات آلرژیک، خارش، کهیر، ضایعات پوستی ناشی از تزریقات مکرر، تعریق، برافروختگی، اریتم
- دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ
- موضعی: درد، تورم، هماتوم در محل تزریق
- سایر عوارض: اسپاسم نایژه‌ای، تنگی نفس، درد شبیه کرامپ
- نوزادان: افزایش بیلیروبین خون، کرنیکتروس کشنده، کم‌خونی شدید همولیتیک
توجه: در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک یا واکنش‌های شدید CNS، باید مصرف دارو قطع شود.
تداخلات دارویی فیتونادیون
مصرف همزمان ویتامین K با داروهای ضدانعقاد خوراکی ممکن است اثرات این داروها را کم کند زیرا باعث افزایش تولید کبدی فاکتورهای پیش‌انعقادی می‌شود.
هشدارها در رابطه با فیتونادیون
1. ویتامین K باید در بیماران مبتلا به مشکلات کبدی با احتیاط مصرف شود.
2. به خاطر خطر بروز واکنش‌های شدید شبه‌حساسیت در تزریق وریدی ویتامین K، تجویز این دارو به صورت وریدی توصیه نمی‌شود.
توصیه‌های دارویی فیتونادیون
- باید از مصرف سایر داروها بدون دستور پزشک خودداری شود، زیرا ممکن است اثرات ویتامین K را تغییر دهند.
- این دارو نباید بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف شود.
“““html
ملاحظات اختصاصی فیتونادیون
1- اگر شدت بیماری اجازه دهد، می‌توان دارو را با محلول نرمال سالین، دکستروز پنج درصد، یا ترکیبی از دکستروز پنج درصد و نرمال سالین مخلوط کرد. باید بیمار از نظر تب، ضعف، تپش قلب، و فشار خون پایین تحت نظر باشد. شوک ممکن است ایجاد شود و این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد.
2- برای ارزیابی تأثیر دارو، زمان پروترومبین باید مورد بررسی قرار گیرد.
3- اگر درمان با ویتامین K نتیجه ندهد، ممکن است نشان‌دهنده مشکلات در انعقاد خون یا آسیب جدی کبدی باشد.
4- مصرف دوزهای بالای ویتامین K ممکن است تأثیر درمان با داروهای خوراکی ضد انعقاد را موقتی تحت تأثیر قرار دهد؛ ممکن است نیاز پیدا کنید که دوز داروهای خوراکی ضدانعقاد را افزایش دهید یا به مصرف موقتی هپارین نیاز پیدا کنید.
5- استفاده از فیتونادیون برای درمان خونریزی در نوزادان عوارض کمتری نسبت به دیگر انواع ویتامین K دارد و این دارو به عنوان یک انتخاب برتر برای درمان مسمومیت با داروهای خوراکی ضدانعقاد خون شناخته می‌شود.
6- برای جذب بهتر فیتونادیون، بیماران با کمبود صفرا باید این دارو را همراه با املاح صفرا مصرف کنند.
نکات قابل توصیه به بیمار برای مصرف فیتونادیون
1- دارو را مطابق دستور پزشک مصرف کنید و به طور منظم تحت معاینه قرار بگیرید. اگر یک نوبت دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، اما اگر زمان نوبت بعدی نزدیک است، دو برابر نکنید. برای هر نوبت فراموش‌شده به پزشک اطلاع دهید.
2- از مصرف محصولات خیلی زیاد که احتمال تداخل با داروهای ضدانعقاد دارند، مانند آسپیرین یا دیگر سالیسیلات‌ها، پرهیز کنید. قبل از شروع یا قطع هر دارویی با پزشک مشورت کنید.
3- مقدار مصرف روزانه سبزیجات (مثل کلم، کاهو، اسفناج و دیگر سبزیجات)، ماهی، جگر، چای سبز یا گوجه‌فرنگی را تغییر ندهید. این غذاها حاوی ویتامین K هستند و تغییر میزان مصرف‌شان می‌تواند تأثیر داروهای ضدانعقاد را تغییر دهد.
4- پزشک یا دندان‌پزشک را از مصرف این ویتامین مطلع کنید.
نحوۀ نگهداری فیتونادیون
دارو را در مکانی دور از نور و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید و از یخ‌زدگی آن جلوگیری به عمل آورید.
سایت رضیم
“`