آدنوزین در چه مواردی تجویز می‌شود؟
آدنوزین (Adenosine) یکی از داروهای ضد آریتمی قلبی است. این دارو یک نوکلئوزید طبیعی است که در بسیاری از فعالیت‌های بیولوژیکی نقش دارد و به کمک تحریک گیرنده‌های 1A آدنوزین کار می‌کند. آدنوزین باعث کاهش سرعت انتقال سیگنال‌های الکتریکی در گره AV (گره بین دهلیز و بطن قلب) می‌شود.
آدنوزین در دسته‌بندی معمول داروهای ضد آریتمی قرار نمی‌گیرد. این دارو همچنین با تحریک گیرنده‌های 2A آدنوزین، باعث گشاد شدن عروق خونی محیطی و عروق کرونر می‌گردد. یکی از موارد استفاده از آدنوزین در درمان تاکی‌کاردی فوق بطنی پاروکسیسمال است، که به تغییر ریتم قلب به حالت نرمال کمک می‌کند، به ویژه در افرادی با سندرم ولف-پارکینسون-وایت.
آدنوزین همچنین برای تمییز بین تاکی‌کاردی فوق‌بطنی با کمپلکس‌های باریک یا پهن و نیز در تصویربرداری از میوکارد به کار می‌رود.
مکانیسم اثر آدنوزین
اثر آنتی آریتمی آدنوزین به این صورت است که سرعت انتقال سیگنال‌ها در گره AV قلب را کاهش می‌دهد و از مسیرهای فرعی که به گره AV وارد می‌شوند جلوگیری می‌کند. این عمل منجر به بازگشت ریتم عادی سینوسی می‌شود.
در تصویربرداری با سینتی‌گرافی پرفیوژن میوکاردی، آدنوزین باعث گشاد شدن عروق کرونر می‌شود و جریان خون در شریان‌های کرونری را به حالت نرمال افزایش می‌دهد. اما در شریان‌های کرونری دارای تنگی، این افزایش جریان خون مشاهده نمی‌شود. به همین دلیل، نواحی دارای جریان خون کافی شناسایی می‌شوند.
فارماکوکینتیک آدنوزین
بعد از تزریق آدنوزین به طور داخل وریدی، این دارو به سرعت به درون سلول‌های قرمز خون و سلول‌های داخلی عروق منتقل می‌شود و تبدیل به اینوزین و آدنوزین منوفسفات می‌شود. نیمه عمر آن کمتر از 10 ثانیه است.
عوارض جانبی آدنوزین
عوارض جانبی آدنوزین عموماً موقت هستند و مدت زمان آن‌ها کمتر از یک دقیقه است به خاطر نیمه عمر کوتاه آن. این عوارض شامل:
حالت تهوع، سبکی سر، کرختی، سردرد، درد قفسه سینه مشابه آنژین و تنگی نفس و اسپاسم برونش می‌باشد. همچنین، مشابه دیگر داروهای آنتی آریتمی، ممکن است آدنوزین خودش باعث بدتر شدن آریتمی شود. در برخی موارد، برادی‌کاردی (ضربان قلب کند) و بلوک قلبی ممکن است رخ دهد. در موارد نادر، دوزهای بالای آدنوزین به صورت تزریقی می‌تواند منجر به کاهش فشار خون و ضربان قلب سریع شود.
آدنوزین در بیمارانی که دچار بلوک دهلیزی‌بطنی درجه 2 یا 3 هستند یا درافرادی که مبتلا به سندرم سینوس بیمار هستند، نباید استفاده شود. همچنین در موارد آسم باید با احتیاط مصرف شود و در بیمارانی که به بیماری‌های انسدادی ریوی مبتلا هستند نیز باید با احتیاط عمل کرد. در افرادی که علائم کاهش فشار خون را دارند، باید با احتیاط آدنوزین به صورت تزریقی استفاده شود، به همین ترتیب در افرادی که دچار اختلال عملکرد اتونوم یا پریکاردیت هستند یا مبتلا به تنگی دریچه قلب هستند. اثر آدنوزین در بیمارانی که اخیراً عمل پیوند قلب انجام داده‌اند نیز ممکن است زیاد شود.
تداخلات دارویی آدنوزین
داروی دی پیریدامول می‌تواند جذب آدنوزین را مختل کرده و در نتیجه اثر آن را تقویت کند. بنابراین، در شرایطی که مصرف هر دو دارو ضروری است، دوز آدنوزین باید کاهش یابد.
تئوفیلین و دیگر داروهای گزانتین به عنوان آنتاگونیست‌های رقابتی آدنوزین عمل می‌کنند. در صورت مصرف همزمان آدنوزین با داروهایی که باعث کاهش سرعت هدایت دهلیزی‌بطنی می‌شوند، ممکن است خطر بلوک دهلیزی‌بطنی افزایش یابد.
هشدارها در رابطه با آدنوزین
منع مصرف: حساسیت بیش از حد؛ بلوک AV درجه 2 یا 3 (به جز در افرادی که پیس میکر دارند).
ممنوعیت استفاده از این دارو برای اسکن قلبی در بیمارانی که دچار بیماری ریوی انسدادی یا برونکواسپاسم (مثل آسم) هستند وجود دارد. این دارو برای درمان برخی مشکلات قلبی مانند سندروم سینوس بیمار، فلوتر دهلیزی و V-tach استفاده می‌شود.
نکات احتیاطی در مصرف آدنوزین
- در بیماران با برادی‌کاردی علامت‌دار، سکته قلبی، بلوک قلبی، بیمارانی که پیوند شده‌اند، فشار خون بالا و پایین، MI و آنژین ناپایدار احتیاط لازم است.
- گزارش‌هایی از حوادث مرتبط با خونریزی و مشکلات عروقی مغزی وجود دارد. اثرات همودینامیک آدنوزین نیز ممکن است به هایپوتنشن یا هایپرتنشن مربوط باشد.
- داروهای خاصی مانند دیپیریدامول می‌توانند اثرات آدنوزین را بیشتر کنند، پس باید حداقل 5 نیمه عمر داروی مربوطه از زمان آخرین مصرف گذشته باشد.
- موادی مانند کافئین و تئوفیلین که برای باز کردن راه‌های تنفسی استفاده می‌شوند، می‌توانند اثر آدنوزین را کاهش دهند. بنابراین قبل از تجویز آدنوزین باید 5 نیمه عمر از مصرف این داروها گذشته باشد.
- پس از مصرف آدنوزین، ممکن است تشنج یا عود آن رخ دهد و برخی تشنج‌ها ممکن است نیاز به درمان فوری با داروهای ضد تشنج داشته باشند. آمینوفیلین می‌تواند خطر تشنج ناشی از آدنوزین را افزایش دهد و استفاده از موارد مشابه در بیمارانی که سابقه تشنج دارند توصیه نمی‌شود.
- مواردی مانند تنگی نفس، گرفتگی گلو، قرمزی، راش پوستی و درد قفسه سینه ممکن است بروز کند که نیازمند درمان خواهد بود. در صورت شدیدتر شدن علائم، باید اقدامات احیا انجام شود و پرسنل آموزش‌دیده در دسترس باشند.
- فیبریلاسیون بطنی گاهی پس از استفاده از آدنوزین گزارش شده است که می‌تواند خطرناک باشد. این عارضه بیشتر هنگام ترکیب با دیگوکسین یا در برخی موارد با دیگوکسین و ورپامیل اتفاق می‌افتد.
- تست استرس قلبی در بیمارانی که نشانه‌هایی از ایسکمی میوکارد دارند، نباید انجام شود.
راهنمایی‌هایی برای مصرف آدنوزین
- باید به بیمار درباره عوارض جانبی شایع آدنوزین، مانند قرمزی صورت، تنگی نفس و احساس فشار بر قفسه سینه توضیح داده شود.
- بیمار باید هرگونه داروی دیگری که مصرف می‌کند، شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه (OTC)، یا غذاها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار را به پزشک اطلاع دهد.
- اگر بیمار باردار است یا قصد بارداری یا شیردهی دارد، باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهد.
بیشتر بخوانید:
