معرفی داروی تری هگزی فنیدیل
تری هگزی فنیدیل (Trihexyphenidyl) برای درمان بیماری پارکینسون و کاهش مشکلات حرکتی که ناشی از داروهای خاص هستند (به جز دیسکنزی دیررس) مصرف می‌شود.
تری هگزی فنیدیل جزو داروهای ضد موسکارین است. این دارو به افرادی که دچار اختلالات حرکتی ناخواسته ناشی از برخی داروها، مانند داروهای ضد روان‌پریشی، هستند، تجویز می‌شود. این اختلالات حرکتی معمولاً به نام اثرات برون هرمی (Extrapyramidal) شناخته می‌شوند و شامل حرکات غیر ارادی صورت و بدن، لرزش و بی قراری است.
تری هگزی فنیدیل برای درمان گرفتگی عضلانی در بیماران مبتلا به پارکینسون نیز استفاده می‌شود، هرچند که در این مورد اغلب داروهای دیگری ترجیح داده می‌شوند.
مکانیسم اثر تری هگزی فنیدیل
اثر ضد پارکینسون: تری هگزی فنیدیل با مسدود کردن گیرنده‌های کولینرژیک در مغز به تعادل فعالیت‌های کولینرژیک در نواحی خاص مغز کمک می‌کند. همچنین، این دارو ممکن است از طریق ممانعت از جذب دوباره و ذخیره دوپامین در محل‌های خاص اثر آن را افزایش دهد.
فارماکوکینتیک تری هگزی فنیدیل
- جذب: بعد از مصرف خوراکی به سرعت جذب می‌شود.
- پخش: از سد خونی مغزی عبور می‌کند. اطلاعات کمی درباره نحوه توزیع آن در سایر قسمت‌های بدن وجود دارد.
- متابولیسم: نحوه متابولیسم دقیق این دارو مشخص نیست.
- دفع: به صورت داروی غیر تغییر یافته و متابولیت‌ها از طریق ادرار دفع می‌شود. نیمه عمر دارو بین 6 تا 10 ساعت است.
نکاتی که قبل از مصرف تری هگزی فنیدیل باید در نظر گرفته شود
برخی داروها ممکن است در شرایط خاص تجویز نشوند و همچنین در مواردی نیاز به درمان مکمل وجود داشته باشد. بنابراین بهتر است قبل از مصرف تری هگزی فنیدیل، پزشکتان از شرایط زیر مطلع باشد:
- اگر قصد بچه دار شدن یا در حال حاملگی هستید و یا اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید.
- اگر اختلالی در کارکرد کلیه یا کبد دارید.
- اگر هر نوع مشکلی در عملکرد قلب یا عروق دارید.
- اگر دچار مشکلات پروستات یا اختلال در ادرار هستید.
- اگر یبوست مزمن دارید.
- اگر فشار درون چشمی بالا، مانند گلوکوم دارید.
- اگر به فشار خون بالا مبتلا هستید.
- اگر به بیماری میاستنی گراویس دچارید (ضعف تدریجی عضلات).
- اگر سابقه اختلالات ذهنی نظیر روان‌پریشی داشته‌اید.
- اگر در حال حاضر داروی خاصی مصرف می‌کنید، چه با تجویز پزشک و چه بدون تجویز، شامل داروهای گیاهی و مکمل‌ها.
- اگر سابقه واکنش آلرژیک به داروی خاصی دارید.
موارد و مقدار مصرف تری هگزی فنیدیل
الف) پارکینسون ایدیوپاتیک.
بزرگسالان: در روز اول یک میلی‌گرم و در روز دوم دو میلی‌گرم مصرف می‌شود. سپس، هر ۳ تا ۵ روز دو میلی‌گرم به مقدار مصرف اضافه می‌شود تا مقدار مصرف به ۶ تا ۱۰ میلی‌گرم در روز برسد. معمولاً این مقادیر به صورت سه بار در روز و همراه با غذا تجویز می‌شود و در صورت نیاز، می‌توان آن را به چهار وعده تقسیم کرد (آخرین دوز باید قبل از خواب مصرف شود).
برای درمان پارکینسونیسم ناشی از آنسفالیت ممکن است
“`html
مصرف مقدار mg/day 15-12 ضروری است. بیمارانی که از لوودوپا استفاده می‌کنند، به روزانه 6-3 میلی‌گرم دارو نیاز دارند.
ب) پارکینسونیسم ناشی از مصرف دارو.
بزرگسالان: 15-5 میلی‌گرم در روز.
مصرف تری هگزی فنیدیل در دوران بارداری و شیردهی
گروه C: در این دسته از داروها، تحقیقات روی حیوانات باردار نشان داده‌اند که ممکن است دارو روی جنین تاثیرات منفی داشته باشد، اما هنوز مطالعه کافی روی انسان‌ها انجام نشده است. اگر نتایج مثبت ناشی از مصرف دارو برای زنان باردار بیشتر از آسیب‌های آن باشد، ممکن است تجویز شود.
مصرف در شیردهی: این دارو ممکن است به شیر ترشح شود و باعث مسمومیت در نوزاد گردد. بنابراین، در طول مصرف این دارو، شیردهی توصیه نمی‌شود. این دارو همچنین ممکن است تولید شیر را کاهش دهد.
عوارض جانبی تری هگزی فنیدیل
- اعصاب مرکزی: عصبانیت، سرگیجه، سردرد، بی‌قراری، توهمات، بی‌خوابی، اختلال در تشخیص و هیجان (به ویژه در افراد سالمند)، ضعف و خواب آلودگی.
- قلبی ـ عروقی: تپش قلب، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون هنگام ایستادن.
- بینی، حلق، چشم و گوش: تاری دید، گشاد شدن مردمک، افزایش فشار داخل چشم.
- دستگاه گوارش: یبوست، خشکی دهان، تهوع و استفراغ.
- ادراری ـ تناسلی: احتباس ادرار یا تأخیر در دفع ادرار، ناتوانی جنسی.
تداخلات دارویی تری هگزی فنیدیل
- مصرف همزمان با آمانتادین ممکن است عوارض جانبی ضد کولینرژیک تری هگزی فنیدیل را افزایش دهد و موجب بروز اختلال در تشخیص و توهمات شود. دوز تری هگزی فنیدیل را قبل از آغاز آمانتادین کاهش دهید.
- مقدار استفاده همزمان با هالوپریدول یا فنوتیازین‌ها ممکن است اثر ضد سایکوتیک این داروها را کاهش دهد و خطر عوارض جانبی ضد کولینرژیک را افزایش دهد.
- مصرف داروهای مضعف CNS، مانند آرام‌بخش‌ها، داروهای خواب‌آور و الکل می‌تواند اثر تسکین‌دهنده تری هگزی فنیدیل را افزایش دهد.
- مصرف همزمان با لوودوپا ممکن است به تنظیم دوز هر دو دارو نیاز داشته باشد، زیرا اثرات ضد کولینرژیک و احتمالاً افزایش متابولیسم لوودوپا در دستگاه گوارش رخ دهد.
- ضد اسیدها و داروهای ضد اسهال ممکن است جذب تری هگزی فنیدیل را کاهش دهند.
مسمومیت با تری هگزی فنیدیل و درمان آن
تظاهرات بالینی: علائم شامل تحریک و افسردگی عصبی، با نشانه‌هایی مانند توهم، بی‌اطلاعی از زمان و مکان، اختلال و بی‌قراری می‌باشد. اثرات بدنی ممکن است شامل گشاد شدن مردمک، تاری دید، خشکی پوست، خشکی مخاط‌ها، مشکل بلع و کاهش صداهای روده‌ای، احتباس ادرار، افزایش دما، سردرد، تپش قلب، افزایش فشار خون و تنفس سریع باشد.
درمان: درمان معمولاً شامل کمک‌های علامتی و حمایتی است. باید مجرای تنفسی باز نگه داشته شود. اگر بیمار هوشیار باشد، ممکن است او را وادار به استفراغ کرده (یا معده او را شستشو دهند) و سپس از قایق شستشو و ذغال فعال برای جلوگیری از جذب بیشتر دارو استفاده شود. در موارد شدید، فیزوستیگمین ممکن است برای کاهش اثرات ضد موسکارینی استفاده شود.
“`
تری هگزی فنیدیل برای درمان برخی از مشکلات پزشکی به کار می‌رود.
اگر فردی دچار شوک شود، بسته به نیاز او می‌توان از مایعات کمک گرفت. دیازپام برای کنترل نشانه‌های روانی و پیلوکارپین (که به چشم‌ها چکانده می‌شود) برای رفع بزرگ شدن مردمک چشم استفاده می‌شود. اگر فرد مشکل احتباس ادرار داشته باشد، ممکن است نیاز به گذاشتن سوند باشد.
نکات مهم درباره تری هگزی فنیدیل
به جز نکاتی که برای همه داروهای ضد کولینرژیک گفته می‌شود، موارد زیر نیز باید رعایت شوند:
1ـ بیمار باید از نظر تأخیر در دفع ادرار مورد مشاهده قرار گیرد.
2ـ فشار چشم باید به ویژه در بیمارانی که بالای 40 سال دارند، ارزیابی شود.
3ـ بیماران ممکن است نیاز به دوزهای بالاتر دارو پیدا کنند.
4ـ در هوای گرم، به دلیل خطر عدم توانایی بدن در خروج حرارت، باید دارو با احتیاط مصرف شود.
نکات مهم برای بیماران در حین مصرف تری هگزی فنیدیل
1ـ تا زمانی که عوارض جانبی CNS دارو مشخص نشود، از فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند، پرهیز کنید.
2ـ علائم احتباس ادرار را گزارش نمایید.
3ـ در صورت وجود مشکلات گوارشی، دارو را همراه با غذا مصرف کنید.
4- در بیماران سالمند: این دارو باید با احتیاط تجویز شود و معمولاً در این افراد دوز کمتری نیاز است.
نحوه نگهداری داروی تری هگزی فنیدیل
- همه داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
- دارو را در مکان خنک، خشک و دور از گرما و نور مستقیم نگه دارید.
داروهای مرتبط با تری هگزی فنیدیل
- بنزتروپین
- بی پریدین
- پروسیکلیدین
