بورتزومیب چیست و چرا تجویز می شود؟ (2 نکته مهم)

موارد مصرف و عوارض جانبی بورتزومیب

بورتزومیب (Bortezomib) برای درمان نوعی سرطان به نام مولتیپل میلوما و لنفوم سلول منتل استفاده می‌شود. بورتزومیب یک داروی شیمی درمانی است که به صورت تزریقی داده می‌شود و هدف آن کاهش یا متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی است.

نام‌های تجاری بورتزومیب

• Alvocade
• Velcade
• Velzomib

مکانیسم اثر بورتزومیب

اثر ضد سرطان: این دارو با مسدود کردن پروتئوزوم S26 به اختلال در فرآیندهای داخلی سلول‌ها کمک می‌کند. این پروتئوزوم پروتئین‌های خاصی را کنترل می‌کند که باعث مرگ سلولی می‌شوند.

فارماکوکینتیک بورتزومیب

این دارو 83% به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود و در کبد توسط آنزیم‌های خاص متابولیزه می‌شود. نیمه عمر آن بین 9 تا 15 ساعت است.

موارد و مقدار مصرف بورتزومیب

درمان مولتیپل میلوما در بیمارانی که علیرغم یک دوره درمان قبلی، بیماری‌شان پیشرفت کرده است.

• بزرگسالان: mg/m2 1.3 به صورت تزریق وریدی دو بار در هفته برای دو هفته (در روزهای 1، 4، 8 و 11) تجویز شده و سپس یک دوره 10 روزه استراحت (روزهای 12 تا 21) خواهد بود. این سه هفته یک دوره درمانی به حساب می‌آید. اگر به تعداد بیش از 8 دوره درمان نیاز باشد، دارو به صورت هفتگی برای 4 هفته (در روزهای 1، 8، 15 و 22) تجویز می‌شود و بعد یک دوره 13 روزه استراحت (روزهای 23 تا 35) داده می‌شود. دوزهای دارو باید حداقل با فاصله 72 ساعت از هم تزریق شوند.

تنظیم دوز: اگر عوارض جانبی شدید دارید، باید مصرف دارو را متوقف کنید. وقتی عوارض برطرف شد، باید با دوزی 25% کمتر دوباره شروع کنید.

هشدارها درباره مصرف بورتزومیب

برخی درمان‌ها در شرایط خاص امکان پذیر نیستند، بنابراین بهتر است قبل از شروع درمان با بورتزومیب، پزشکتان از موارد زیر مطلع باشد:

• اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا به نوزاد خود شیر می‌دهید.
• اگر مشکل کبدی دارید.
• اگر مشکل کلیوی دارید.
• اگر مشکلات عصبی مانند نوروپاتی دارید.
• اگر دچار کم آبی هستید.
• اگر بیماری‌های قلبی دارید.
• اگر اختلالات خونی دارید یا خونریزی می‌کنید.
• اگر اخیراً دچار عفونت شده‌اید.
• اگر دیابت دارید.

اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید، از جمله داروهای گیاهی و مکمل‌ها، حتماً به پزشک اطلاع دهید.

موارد منع مصرف بورتزومیب

• حساسیت به دارو
• حساسیت به بورون
• حساسیت به مانتیول یا سایر ترکیبات ساخته شده از این دارو.

موارد احتیاط برای مصرف بورتزومیب

• این دارو ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید و پلاکتی خون شود. احتمال این عارضه در افرادی که پلاکت پایینی دارند، بیشتر است.

“““html

• در صورتی که تعداد پلاکت‌ها کمتر از 75000 باشد، نیاز به افزایش دوز دارو وجود دارد. اگر تعداد پلاکت‌ها کمتر از 25000 شود، باید مصرف دارو متوقف شود. این مسئله می‌تواند منجر به خونریزی‌های گوارشی و مغزی شود.
• این دارو ممکن است باعث کاهش فشار خون شود؛ بنابراین در بیمارانی که سابقه کم آبی یا غش دارند، باید با احتیاط مصرف شود. همچنین می‌تواند نارسایی قلبی را بدتر کند، پس این بیماران باید تحت نظر باشند. طولانی شدن فاصله QT نیز ممکن است به دنبال مصرف این دارو اتفاق بیفتد.
• احتمال فعال شدن مجدد عفونت‌های هرپس (مانند زونا و آبله‌مرغان) پس از استفاده از این دارو وجود دارد، بنابراین بهتر است از داروهای ضد ویروسی برای پیشگیری استفاده شود.
• این دارو ممکن است منجر به بروز نوروپاتی محیطی (مشکلات حسی یا حرکتی) شود.
• اگر بیماران قبلاً داروهای نوروتوکسیک استفاده کرده باشند، این عارضه ممکن است تشدید شود.
• مشکلات ریوی مانند پنومونیت، پنومونی بینابینی و سندرم لکوآنسفالوپاتی خلفی برگشت‌پذیر (RPLS) به طور نادر ممکن است پس از مصرف این دارو ایجاد شوند. علائم این سندرم شامل گیجی، سردرد، فشار خون بالا، خواب‌آلودگی، تشنج و اختلالات بینایی می‌باشد. در صورت بروز این علائم، مصرف دارو باید متوقف شود.
• سندرم لیزتومور نیز به دنبال مصرف این دارو گزارش شده است. برخی بیماران که داروهای قند خون مصرف می‌کنند، ممکن است با افت یا افزایش قند خون مواجه شوند. در این باره تغییر دوز دارو الزامی است.
• در بیماران دارای نارسایی کبدی یا کلیوی، دقت در تجویز این دارو بسیار مهم است.

عوارض جانبی بورتزومیب

• اعصاب مرکزی: ممکن است بیمار اضطراب، ضعف، سرگیجه، بی‌خوابی، سردرد و نوروپاتی محیطی را تجربه کند.
• قلبی ـ عروقی: ممکن است ادم و افت فشار خون رخ دهد.
• چشم، گوش، حلق و بینی: تاری دید ممکن است پیش بیاید.
• دستگاه گوارش: ممکن است بیمار دردهای شکمی، یبوست، کاهش اشتها، اسهال، سوء‌هاضمه، تغییر طعم دهان، تهوع و استفراغ را تجربه کند.
• خونی: ممکن است آنمی، نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی ایجاد شود.
• عضلانی ـ اسکلتی: بیمار ممکن است دچار آرترالژی (درد مفاصل)، درد کمر، دردهای استخوانی و میالژی (درد عضلانی) شود.
• تنفسی: سرفه، تنگی نفس و پنومونی ممکن است ایجاد شود.
• پوست: راش و خارش ممکن است مشاهده شود.
• سایر عوارض: خارج از این موارد، احتمال دهیدراتاسیون و زونا نیز وجود دارد.

تداخلات دارویی بورتزومیب

1. استفاده همزمان با داروهای کاهنده فشار خون ممکن است باعث افت فشار خون شود.
2. استفاده همزمان با داروهایی که آنزیم CYP3A4 را مهار یا تحریک می‌کنند ممکن است عوارض را افزایش دهد یا اثر دارو را کاهش دهد.
3. استفاده همزمان با داروهای خوراکی برای کنترل قند خون ممکن است باعث افزایش یا کاهش قند خون شود.
4. داروهایی که نوروپاتی محیطی ایجاد می‌کنند، مانند آمیودارون و برخی ضد ویروسی‌ها، همراه با این دارو ممکن است اثرات نوروپاتی را تشدید کنند.

مصرف بورتزومیب در بارداری و شیردهی

تحقیقات کافی در مورد مصرف این دارو در حیوانات نشان نداده است که خطری برای جنین به وجود می‌آورد. با این حال، تحقیقات کافی در زنان باردار وجود ندارد. برخی از مطالعات در حیوانات نشان داده‌اند که ممکن است عوارض جانبی برای جنین وجود داشته باشد، اما در سه ماهه اول بارداری خطری مشخص نشده است. شواهدی نیز در مورد خطر مصرف این دارو در بقیه دوران بارداری در دست نیست.

• تحقیقات در مورد ترشح این دارو در شیر مادر موجود نیست. بنابراین در حین مصرف دارو، شیردهی توصیه نمی‌شود.

“`

هشدارها در مورد بورتزومیب

1- دارو باید به طور دقیق و در شرایط استریل تهیه شود. برای جلوگیری از تماس با پوست، همیشه از دستکش استفاده کنید.
2- دارو باید با 5/3 میلی‌لیتر نرمال‌سالین رقیق شود و باید در عرض 8 ساعت تجویز گردد و به صورت تزریق وریدی انجام شود.
3- علائم نوروپاتی مانند احساس سوزش، افزایش حساسیت، کاهش حساسیت، بی‌حسی و دردهای مرتبط را زیر نظر داشته باشید.
4- اگر بیمار علائم جدید یا بدتر شدن نوروپاتی را داشته باشد، ممکن است نیاز به تغییر دوز دارو باشد.
5- ممکن است بیماران به دلیل تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست نیاز به داروی ضد استفراغ، داروی ضد اسهال یا هر دو داشته باشند.
6- برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، مایعات و الکترولیت‌ها جایگزین شوند.
7- در بیمارانی که مشکل کبدی یا کلیوی دارند، باید عوارض دارو را به دقت بررسی کرد.
8- برای کنترل افت فشار خون ناشی از دارو، دوز داروهای ضد فشار خون را تنظیم کنید و از مایعات و در صورتی که ضروری است، مینرالوکورتیکوئیدها استفاده کنید.
9- به دلیل احتمال بروز ترومبوسیتوپنی به دنبال دارو، آزمایش شمارش کامل خون (CBC) و تعداد پلاکت‌ها را به ویژه در روز یازدهم درمان زیر نظر داشته باشید.

نکات قابل توصیه در مورد بورتزومیب

1- هر علائم جدید یا بدتر شدن نوروپاتی را گزارش کنید.
2- خانم‌ها باید در حین مصرف دارو از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند و از شیردهی به نوزاد خودداری نمایند.
3- به بیماران بگویید که از کم‌آبی بدن جلوگیری کنند و در صورت بروز سرگیجه یا سبکی سر، این علائم را گزارش دهند.
4- به علت ایجاد خستگی، سرگیجه، غش کردن، سبکی سر و دوبینی یا تاری دید در حین مصرف دارو باید احتیاط لازم را به عمل آورند.
5- در سالمندان: اطلاعات در مورد مصرف دارو در این گروه سنی محدود است. عوارض جانبی دارو را با دقت زیر نظر داشته باشید.
6- در کودکان: ایمنی و اثربخشی دارو در این گروه سنی مشخص نشده است.

شرایط نگهداری بورتزومیب

• داروی رقیق شده تا 3 ساعت در دمای 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد قابل نگهداری است و کل زمان نگهداری داروی رقیق شده در شرایط عادی نباید از 8 ساعت فراتر برود.
• ویال‌های رقیق نشده دارو باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شوند.