“`html
فرق بین یای وحدت و نکره در چیست؟
قبل از اینکه به تفاوت ی نکره و وحدت بپردازیم، بیایید با انواع (ی) در دستور زبان فارسی بیشتر آشنا شویم:
انواع (ی) در دستور زبان فارسی
در زبان فارسی، حرف «ی» اشکال مختلفی دارد و در اینجا به بعضی از کاربردهای رایج آن اشاره می‌کنیم:
۱- پسوند نسبت که معنای مختلفی دارد. مانند:
- الف) نسبت به مکان. مانند: شیرازی، اصفهانی و …
- ب) نسبت به چیز. مانند: ارغوانی، پرنیانی، زعفرانی و …
- ج) نسبت به شخص. مانند: محمدی، ابراهیمی، سجادی و …
توجه: گاهی اوقات به اشتباه کلمه «گنجه» طبق قانون گفته شده به صورت «گنجوی» تلفظ می‌شود و می‌گویند نظامی گنجوی. در حالی که این کلمه کاملاً فارسی است و این قاعده درباره آن مصداق ندارد.
- د) پسوند شغلی. مانند: کبابی، کله‌پزی، سمساری و…
- ه) پسوند دارندگی: نامی (نامور)، هنری (هنرمند)
- و) پسوند مفعولی: زندانی (به زندان انداخته شده)، نهانی (پنهان شده)
۲- ی لیاقت: به آخر مصدر افزوده می‌شود و صفت لیاقت می‌سازد. مانند: دیدنی، رفتنی، خواندنی، مردنی و…
۳- ی نکره. به آخر کلمه افزوده می‌شود. مانند: «پادشاهی به کشتن اسیری اشاره کرد»
۴- شناسه فعل دوم شخص مفرد ماضی و مضارع. مانند: دیدی، خواندی، می‌نویسی و…
۵- ی وحدت. (بر یک نفر یا یک چیز یا مقدار دلالت دارد) مانند: نصیحتی کنمت یعنی یک نصیحت یا مثلاً پسته کیلویی یعنی هر یک کیلو …
۶- ی حاصل مصدری (معنای مصدری می‌دهد). مانند: مردی نبود فتاده را پای زدن (یعنی مرد بودن آن نیست که …) – مسلمانی (مسلمان بودن) – مطربی (مطرب بودن)
تفاوت ی نکره و وحدت
همانطور که در بالا توضیح دادیم، ی نکره به آخر کلمه اضافه می‌شود. مانند: «پادشاهی به کشتن اسیری اشاره کرد» – کتابی – کودکی – مردمی …
اما ی وحدت (بر یک نفر یا یک چیز یا مقدار دلالت دارد)، مانند: نصیحتی کنمت که به معنی یک نصیحت است یا مثلاً پسته کیلویی که یعنی هر یک کیلو … بنابراین ی وحدت نشانگر یکی بودن است.
“`
نعمت وجود دارد… و این ی نشان‌دهنده یک‌بودن است.
«ی» وحدت این «ی» به آخر کلمه اضافه می‌شود و به معنی «یک» و «همه» است (به نقل از دهخدا). تفاوت این «ی» با «ی» نکره فقط در معنا است؛ گاهی هر کدام می‌تواند معنای دیگری را برساند و گاهی فقط نشان‌دهنده یک‌بودن یا نکرگی باشد؛ به عنوان مثال در این بیت سعدی: جوی مانع بلی از بلای درشت است، عصایی شنیدم که عوجی را کشت.
یا کاربردی که امروز می‌گوییم «سیب کیلویی چند است؟» یا «پارچه متری چند؟»
به گفته دهخدا «جو» و «عصا» هر دو مشخص‌اند و «ی» نشانه یک‌بودن است: «یک جو» و «یک عصا».
شریعت می‌گوید که «ی» نکره فقط زمانی که به جمع اضافه شود معنای یک‌بودن نمی‌دهد، همایون‌فرخ هم این اعتقاد را دارد و «ی» نکره را در کلمات مفرد نشان‌دهنده معنای »وحدت» می‌داند.