پرورش جلبک: کسب و کار با درآمد بالا و هزینه کم
جلبک یک گیاه است که می‌تواند صدها شغل ایجاد کند. جلبک یکی از بهترین محصولاتی است که می‌توانید برای کسب درآمد از آن استفاده کنید. این گیاه دارای خواص و کاربردهای متنوع است که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود. با فعالیت در این زمینه، می‌توانید کسب و کار خود را گسترش دهید و به درآمد بیشتری دست پیدا کنید.
جلبک نیاز به سرمایه کم برای پرورش دارد و در کنار امکانات زیادش، دارای بازار بسیار داغ و مشتریان فراوانی است. ریسک در پرورش جلبک بسیار کم است و شما می‌توانید این کار را بدون هیچ مشکلی راه‌اندازی کنید.
کشورهایی مانند چین، مالزی، کره جنوبی، اندونزی و هند سالانه حدود ۱۵۰ هزار تن از این محصول را تولید، مصرف و بخشی از آن را صادر می‌کنند. در حال حاضر که تحت تحریم هستیم و مشکلاتی در واردات داریم، پرورش و استخراج آگار از جلبک زمان مناسبی است. در ۱۸ ماه گذشته، نیاز بازار ایران به جلبک، حدود ۳۳ تن و معادل ۷۸٫۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ تومان فقط از آگار استخراج‌شده از جلبک بوده است.
بازار فروش و هدف پرورش جلبک بسیار وسیع است و این شغل هر روز در حال گسترش است. درآمد شما هرگز کاهش نخواهد یافت و برای فروش محصولات خود نگرانی نخواهید داشت. در واقع، جلبک جایگاه محکمی در بازار و صنایع مختلف دارد. در ادامه، برخی از کاربردهای جلبک را در صنایع مختلف ذکر می‌کنم.
کاربردهای جلبک
از کاربردهای جلبک می‌توان به استفاده از آن در صنایع غذایی و قنادی، به عنوان ماده‌ای برای تولید کنسروهای ضد یبوست، کیک، ماکارونی، ماست و شیر، تصفیه آب، تأمین علوفه و مکمل غذایی دام، در کشاورزی به عنوان کود، همچنین در چرم‌سازی، نساجی و پزشکی برای ساخت پروتز دندان و غیره اشاره کرد.
برای شروع چه کار کنیم؟
برای شروع تولید جلبک به ۱۰ میلیون تومان سرمایه اولیه احتیاج دارید و می‌توانید در هر مکان غیر قابل استفاده‌ای آغاز کنید. درآمد ماهانه تولید جلبک با این سرمایه، بین ۱٫۵ میلیون تا ۳ میلیون تومان خواهد بود. فضای مورد نیاز برای پرورش جلبک تنها ۲۰ تا ۳۰ متر مربع کافی است. برای این کار به تعدادی وان و مقداری مواد شیمیایی برای تغذیه جلبک‌ها نیاز دارید.
جلبک را می‌توان به دو صورت فروخت:
به صورت خام
به صورت فرآوری شده. در ایران، فروش جلبک فرآوری شده بسیار محدود است، در حالی که نیاز بازار به آن بسیار زیاد است. هر سال، حدود ۷۰۰ میلیون دلار جلبک فرآوری شده از کشورهای دیگر وارد می‌شود. همچنین با وجود تحریم‌ها، ایران باید بتواند صادرکننده این محصول باشد و با شرایط آب و هوایی مناسب، می‌تواند نه تنها نیاز داخلی را تأمین کند بلکه به کشورهای دیگر نیز صادر کند.
جلبک‌ها را می‌توان به روش‌های فیزیکی و شیمیایی استخراج کرد:
- استخراج فیزیکی: قرار دادن جلبک تحت فشار برای گرفتن روغن آن
- استخراج شیمیایی: استفاده از حلال‌های شیمیایی برای گرفتن روغن جلبک
برای صدور جواز پرورش جلبک به کجا مراجعه کنیم؟
برای صدور و دریافت جواز، باید به بخش شیلات و امور آبزیان مراجعه کنید.
محیط و شرایط پرورش جلبک
جلبک‌ها در آب‌های سطحی و مکان‌هایی با نور خورشید خوب رشد می‌کنند. به طور معمول، جلبک‌ها در آب‌های سرد و معتدل برداشت می‌شوند. همچنین در محیط‌های طبیعی مانند دریا و مزارع برنج که مکان‌های مناسبی برای رشد جلبک‌ها هستند، می‌توان آنها را پرورش داد. حتی شما می‌توانید در استخرهای خاکی نیز جلبک‌ها را پرورش دهید. یکی از شهروندان کره‌ای با آویختن نایلون‌هایی به طناب رخت‌خانه‌اش، با ریختن آب دریا در آنها، جلبک اسپیرولینا پرورش داده و کیلوئی صد دلار به سازمان جهانی می‌فروشد. او تنها از این روش ماهانه ۵ تا ۶ هزار دلار درآمد دارد.
این فقط یک مثال از خلاقیت این خانواده است. شما نیز می‌توانید با استفاده از استخرها و یا وان‌های کوچک، شرایط مناسب را برای پرورش جلبک فراهم کنید.
مزیت استخرهای خاکی برای پرورش جلبک این است که استفاده از آنها بسیار ساده است. این استخرها باعث راحتی در آبگیری، تعویض آب، کنترل شرایط محیطی، کاهش استفاده از کودهای شیمیایی و استفاده بهینه از ابزار و تجهیزات مورد نیاز می‌شوند.
برای پرورش جلبک به چه وسایلی نیاز داریم:
شما به ابزارهایی مانند اکسیژن‌سنج، شوری‌سنج، متر pH، ترازوی دقیق، دماسنج، و تجهیزات جمع‌آوری جلبک نیاز دارید. لازم است هر سه روز یک بار آب استخر عوض شود و بسته به اندازه استخر، ممکن است به چند گرم کوددهی در هفته نیاز باشد. همچنین هر هفته باید فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی مانند دمای آب، شوری آب و میزان اکسیژن اندازه‌گیری شود.
شما می‌توانید تولید و پرورش جلبک را گسترش دهید و این کار را به یک مزرعه شش هکتاری و یک کارخانه تولید جلبک تبدیل کنید که می‌تواند تا ۷۰۰ میلیون دلار درآمد سالانه برای شما داشته باشد. به تازگی در هرمزگان، تولید و پرورش جلبک خشک راه‌اندازی شده است.
برای گسترش این فعالیت و تولید انبوه، نیاز به تخصص و دانش در زمینه محیط زیست دریایی وجود دارد (این برای پرورش در زمین‌های وسیع است).
به کارآفرینانی که می‌خواهند در مقیاس کوچک تا متوسط به کشت و پرورش جلبک‌های اسپیرولینا بپردازند، توصیه می‌شود که ابتدا با مقادیر کوچک شروع کنند. با گذشت زمان و کسب تجربه در این زمینه، می‌توانند فعالیت خود را گسترش دهند و از پیشگامان این صنعت در آینده باشند.
آگار، کلید موفقیت پرورش جلبک
ما در ایران هم پتانسیل و هم گونه‌های مناسبی برای پرورش جلبک داریم. جالب است بدانید که در سال ۸۸ تقاضا برای ۳۳ تن جلبک خوراکی در بازار وجود داشته است و این نشان‌دهنده نیاز زیاد صنایع ایران به جلبک است. اما نباید فراموش کرد که این صنعت نوپا به توجه و حمایت نیاز دارد.
یکی از محصولاتی که می‌توان از جلبک‌ها به دست آورد، آگار است. آگار یک پلی‌ساکارید است که از برخی انواع جلبک‌های قرمز به دست می‌آید و بیش از ۵۳ درصد آن در دنیا از جلبک گراسیلاریا به دست می‌آید. از آگار در موارد مختلفی مانند کشت باکتری‌ها، محصولات دندانپزشکی، داروهای ملین، تهیه کپسول‌ها و چسب‌ها و همچنین در صنایع آرایشی و مواد الکترونیکی استفاده می‌شود.
میانگین نیاز کشور به آگار استخراج شده از جلبک در ۱۸ ماه گذشته حدود ۲۳ میلیون دلار بوده است. این به این معناست که اگر بتوانیم از تولید جلبک، آگار استخراج کنیم، از خروج ارزها از کشور جلوگیری می‌کنیم. همچنین، قیمت هر کیلو از این محصول در دنیا نزدیک به ۱۸ دلار است که می‌تواند درآمد بسیار زیادی از صادرات برای کشور به همراه داشته باشد.
تولید جلبک و فرآوری آن دو موضوع متفاوت هستند. باید بدانید که فرآوری جلبک حتی از تولید آن هم مهم‌تر و سودآورتر است. قیمت هر کیلو جلبک خشک در دنیا حدود ۶۰ سنت تا دو و نیم دلار است، اما محصولات فرآوری شده از جلبک قیمت‌های بالاتری دارند و تقاضای بیشتری نیز در بازار جهانی دارند.
شرایط سرمایه‌گذاری پرورش جلبک
برای راه‌اندازی یک مزرعه پرورش جلبک نیاز به ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و فضای شش هکتاری است که باید برای نگهداری، نشا، عملیات گلخانه و آزمایشگاه استفاده شود. بخش عمده تولید در بستر دریا انجام می‌شود. برآوردها نشان می‌دهند که این تأسیسات می‌توانند سالانه ۲۱۵ تن جلبک خشک تولید کنند.
البته این هزینه‌ها تنها برای تولید جلبک خام است و اگر بخواهید آن را فرآوری کنید یا آگار استخراج کنید، به تجهیزات پیشرفته و کارخانه و نیروی متخصص نیاز دارید تا بتوانید درآمد و سود خوبی از تولیدات خود به دست آورید. با توجه به قیمت پایه جلبک که حدود دو دلار است، حتی در بدترین حالت اگر جلبک‌ها را با قیمت یک دلار هم صادر کنید، طی دو سال می‌توانید تمام سرمایه خود را برگردانید.
الزامات سرمایه‌گذاری جلبک
تخصص و دانش دریایی اولین شرط در این کار است. بعد از آن، باید به مسائل بازاریابی و فروش توجه داشته باشید چون در کشور ما استفاده زیادی از جلبک نمی‌شود و بیشتر محصولات فرآوری شده آن وارد می‌شود. طبق آمار وزارت بازرگانی، در ۱۸ ماه گذشته حدود ۷۰۰ میلیون دلار استابلایزر وارد کشور شده است. بنابراین شما می‌توانید جلبک را به مرحله فرآوری برسانید یا در مدت کوتاهی آن را به کشورهای دیگر به صورت خام صادر کنید.
این موضوع درباره صادرات نیاز به معرفی و بازاریابی دارد. البته باید گفت که ارزش فرآوری محصول خیلی بالاست و بعد از فرآوری، قیمت و سود حاصل هم افزایش می‌یابد.
سواحل هرمزگان یکی از بهترین نقاط برای تولید و پرورش جلبک دریایی است. هر گونه سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند شغل ایجاد کند و درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته باشد. با این وجود، تاکنون از این ظرفیت استفاده مناسبی نشده و نبود منابع مالی و مهم‌تر از آن، دانشی که برای این کار لازم است و همچنین عدم حمایت دولت، دلایل اصلی اتلاف فرصت‌ها در این زمینه به شمار می‌رود.
پرورش جلبک در خانه
پرورش جلبک در خانه به سادگی نگهداری از یک آکواریوم خانگی و ماهی‌های زینتی است. این کار یکی از بهترین و پردرآمدترین مشاغل خانگی است که علاوه بر سود مناسب، در طولانی‌مدت ارزش صادراتی دارد و می‌تواند به مصارف علوفه، دارویی و حتی تولید سوخت سبز برای گلخانه‌های محصولات ارگانیک برسد. همچنین امروزه جلبک‌های دریایی یکی از منابع غذایی مهم در بسیاری از کشورها هستند و می‌توانند به عنوان غذای آینده انسان و در کشاورزی به عنوان علوفه و مکمل غذایی دام، طیور و آبزیان و همچنین کود مورد استفاده قرار گیرند. این جلبک‌ها در صنعت نیز کاربردهای زیادی دارند که از جمله آنها می‌توان به استفاده از آنها در تولید محصولات آرایشی، به عنوان منابع سوختی زیستی و در تصفیه فاضلاب‌ها اشاره کرد.
نحوه پرورش جلبک در خانه
راه‌اندازی پرورش جلبک در خانه نیاز به فضای کمی دارد و حتی می‌توان این کار را در یک حوضچه، آکواریوم یا وان کوچک انجام داد و ۲۰ تا ۳۰ متر مربع فضای کافی است. پس اولین مرحله برای پرورش جلبک تهیه یک مخزن یا تانک کوچک است. همچنین برای برداشت جلبک‌ها به وسایل جمع آوری نیاز دارید که می‌توانید آنها را از فروشگاه‌های آکواریوم تهیه کنید.
کشت جلبک نوعی کشت آبی است که شامل پرورش ذرات جلبک است. برای شروع کشت اولیه، شما نیاز به خرید جلبک دارید. نوع و گونه جلبک را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید.
مخزن خود را در مکانی گرم و روشن از خانه قرار دهید. اگر امکانش وجود دارد، مخزن را در نزدیکی یک پنجره جنوبی قرار دهید که نور خورشید خوبی دریافت کند. جلبک‌های اسپیرولینا که بهترین نوع برای پرورش در خانه هستند، برای رشد مناسب به نور و گرما نیاز دارند. برخی از تولیدکنندگان جلبک اسپیرولینا از نور مصنوعی استفاده می‌کنند، اما نتایج بهتر با نور طبیعی به دست می‌آید.
مخزن خود را با آب تصفیه‌شده پر کنید و مخلوط مواد غذایی را طبق دستورالعمل بسته به آن اضافه کنید. در نظر داشته باشید اگر آب دارای کلر است، باید بگذارید چند ساعت بماند تا کلر آن بخار شود، یا می‌توانید از فروشگاه‌های آکواریوم محلول ضد کلر تهیه کنید.
دمای محیط را چک کنید. دمای ایده‌آل برای مخزن حدود ۳۵ درجه سانتی‌گراد است. از دماسنج آکواریوم استفاده کنید تا مطمئن شوید که مخزن شما دما را برای پرورش جلبک به خوبی تأمین می‌کند. لازم به ذکر است که جلبک می‌تواند دمای پایین را تحمل کند اما در دماهای گرم بهتر عمل می‌کند.
اگر مخزن شما خیلی سرد است، می‌توانید با استفاده از یک بخاری آکواریوم آن را گرم کنید، که این بخاری‌ها را می‌توانید در فروشگاه‌های آکواریوم یا حیوانات خانگی تهیه کنید.
استارتر جلبک را اضافه کنید. باید دقیقاً به دستورالعمل‌های بسته‌بندی استارتر جلبک عمل کنید.
برای تأمین اکسیژن می‌توانید از پمپ آکواریوم استفاده کنید یا اگر مخزن شما کوچک است، آن را چند بار در روز هم بزنید.
بعد از حدود ۳ تا ۶ هفته، جلبک‌ها آماده برداشت هستند. آنها را روی یک پارچه قرار دهید و به آرامی آب اضافی را فشار دهید.
این خمیر سبز جلبک تولید شده شما است که می‌توانید آن را به صورت خام به فروش برسانید.
پارامترهای لازم برای پرورش جلبک در خانه
آب، دی‌اکسید کربن، نور و مواد غذایی از جمله موارد مهمی هستند که برای پرورش جلبک در خانه نیاز دارید. همچنین لازم به ذکر است که جلبک‌های مختلف نیازهای متفاوتی دارند.
نور: جلبک‌ها نیز مانند گیاهان برای رشد و فتوسنتز به نور نیاز دارند. با این حال نیاز نوری آنها کمتر است و یک دهم نور خورشید برای رشد جلبک‌ها کافی است. در اکثر سیستم‌های پرورش جلبک در خانه،
نور تنها در حدود ۷ تا ۱۰ سانتیمتری بالای آب نفوذ می‌کند. اما وقتی جلبک‌ها شروع به رشد می‌کنند، سطح آب به قدری متراکم می‌شود که مانع ورود نور به آب می‌شود. به همین دلیل، لازم است منبع نوری در سیستم و بین مخازن قرار داده شود.
دما: وقتی که نور کافی برای جلبک‌ها فراهم شد، مرحله بعدی این است که دما مناسب برای رشد آنها را تأمین کنیم. به طور کلی، جلبک‌ها در دماهای مختلفی رشد می‌کنند، اما هر نوع جلبک در دمای خاصی بهترین رشد را دارد.
هوادهی: ضروری است که یک پمپ هوا داشته باشید تا بتوانید اکسیژن و دی‌اکسید کربن مورد نیاز جلبک‌ها را تأمین کنید.
مواد غذایی: دسترسی به مواد غذایی به رشد جلبک‌ها کمک می‌کند. شما می‌توانید مواد مورد نیاز جلبک‌ها را از فروشگاه‌های آبزیان یا محصولات کشاورزی تهیه کنید. این مواد شامل بیکربنات سدیم، سولفات منیزیم، نیترات پتاسیم، اسید سیتریک، نمک، اوره، کلرید کلسیم، سولفات آهن و سولفات آمونیوم می‌باشد.