درجات نظامی
درجه‌های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به دسته‌های نظامی مختلف اشاره دارد که شامل ۳ سازمان نظامی است:
- ارتش جمهوری اسلامی ایران
- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- نیروی انتظامی
درجه‌های ارتش شامل ۴ نیرو است:
- نیروی زمینی
- نیروی هوایی
- نیروی پدافند هوایی
- نیروی دریایی
ترتیب درجات در میان نیروهای نظامی
- قبل از انقلاب اسلامی ایران، درجه ارتشبدی همانند دریابد در نیروی دریایی بود.
- ترتیب درجات ژاندارمری کل کشور مشابه درجات نیروی زمینی است به جز سرباز و سرباز یکم که در ژاندارمری به نام ژاندارم یکم شناخته می‌شود.
- برای ژنرال در فارسی عناوینی مثل تیمسار، امیر، سردار و ژنرال استفاده می‌شود.
مدت زمان لازم برای ارتقاء درجات نظامی
براساس بند ب – ماده ۳۲ قانون استخدام نیروهای مسلح که در ۲۹ آبان ۱۳۵۸ تصویب شده، حداقل زمان لازم برای توقف در درجات نظامی تا ستوانیار یکمی به شرح زیر است:
- از سربازی به سرباز یکمی: ۶ ماه
- از سرباز یکمی به سرجوخگی: ۶ ماه
- از سرجوخگی به گروهبان سومی: ۱ سال
- از گروهبان سومی به گروهبان دومی: ۳ سال
- از گروهبان دومی به گروهبان یکمی: ۳ سال
- از گروهبان یکمی به استوار دومی: ۴ سال
- از استوار دومی به استوار یکمی: ۴ سال
- از استوار یکمی به ستوانیار سومی: ۴ سال
- از ستوانیار سومی به ستوانیار دومی: ۴ سال
- از ستوانیار دومی به ستوانیار یکمی: ۴ سال
درجه‌های نظامی در خدمت سربازی
ترتیب درجات نظامی بر اساس مدرک تحصیلی
| مدرک تحصیلی | درجه |
| سیکل یا زیر دیپلم | درجه سرباز دوم، سوم یا صفر |
| دوره متوسطه (دیپلم) | درجه سرجوخه (در بعضی سازمان‌ها سرباز یکم) |
| کاردانی (فوق دیپلم) | درجه گروهبان دوم و سوم (در برخی سازمان‌ها سرجوخه) |
| کارشناسی (لیسانس) | درجه گروهبان یکم (در برخی سازمان‌ها استوار یکم یا استوار دوم) |
| کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) | درجه ستوان سوم |
| دکترای تخصصی | درجه ستوان دوم |
درجه افسران در نیروهای مسلح
بعد از درجات مدرجین، دیگر درجه‌ای به نام سرکار نداریم و برای خطاب به افسران جزء از پیشوند جناب استفاده می‌شود.
در این دسته از پایین به بالا ستوان سوم، ستوان دوم، ستوان یکم و سروان هستند.
این درجات به ترتیب یک ستاره، دو ستاره، سه ستاره و چهار ستاره را بر روی درجه نظامی خود دارند که به آنها افسر می‌گویند.
در مورد افسران، آنها با واژه جناب سروان خطاب می‌شوند، بنابراین ستوان سوم تا سروان همگی جناب سروان نامیده می‌شوند.
تنوع شکل و نامگذاری در افسران جزء در شاخه‌های مختلف نظام زیاد است.
افسران با توجه به مدرک دانشگاهی از لیسانس تا دکتری معمولا با درجه ستوان یکم به نظام وارد می‌شوند
و به ندرت در این گروه سروان از وظایف تمام وقت موجود است، ارتقاء درجه در این گروه هر ۴ سال یکبار انجام می‌شود.
همچنین واژه پاسدار در این گروه به نظامی‌هایی که در سپاه پاسداران جمهوری اسلامی خدمت می‌کنند، اضافه می‌شود،
ولی در برخی موارد در درجه بندی افسران ارشد نیروی انتظامی نیز از واژه پاسدار برای خطاب به آنها استفاده می‌شود،
ولی این موضوع در ابلاغیه‌های جدید برداشته شده است، و درجه‌های این گروه بر روی دوش افسران قرار گرفته است.
درجه افسران ارشد در نیروهای مسلح
افسران ارشد در درجه بندی نظامی بعد از افسران معمولی قرار دارند. این افسران شامل سرگرد، سرهنگ دوم و سرهنگ می‌شوند.
یک نکته جالب این است که بین سرهنگ دوم و سرهنگ هیچ درجه‌ای به نام سرهنگ یکم وجود ندارد.
در این درجه‌بندی، شکل درجه‌ها با علامتی به نام قپه که شبیه یک ستاره بزرگ و توپر است، مشخص می‌شود و فقط سه درجه شامل سرگرد، سرهنگ دوم و سرهنگ دارد.
در نیروهای انتظامی، هرگز درجه‌های سرگرد یا سرهنگ وظیفه وجود ندارد زیرا این افسران به اطلاعات مهم و محرمانه دسترسی دارند.
این درجات بر روی دوش افسران گذاشته می‌شود و همچنین تفاوت‌هایی در کلاه آنها وجود دارد. بر روی نقاب کلاه افسران ارشد، خوشه‌ای نیز قرار دارد.
درجه‌های افسران ارشد معمولا فرماندهان نیروی انتظامی به شمار می‌روند. مثل فرمانده هنگ یا فرمانده گردان و غیره.
این درجات به طور معمول هر ۴ سال یک بار ارتقاء می‌یابند تا به درجه سرهنگ برسند.
در این دسته، از سرگرد تا سرهنگ، همه افراد با عنوان “جناب” خطاب می‌شوند، مانند جناب سرهنگ یا جناب سرگرد.
در این دسته، به جناب سرهنگ دوم یا جناب سرهنگ اشاره نمی‌شود و فقط به طور کلی سرهنگ دوم و سرهنگ خطاب می‌کنند.
درجه امراء و سرداران در نیروهای مسلح
بالاترین درجات نظامی در کشور ما به عنوان درجه نظامی امیران یا امراء شناخته می‌شود.