درمان سرطان های جامد و خوش خیم با پرتو درمانی (Radiotherapy ) (2 نکته مهم)

1 – رادیوتراپی خارجی :

پرتو درمانی یا رادیوتراپی خارجی معمولاً برای بیمارانی که نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند، استفاده می‌شود. این نوع درمان برای انواع مختلف سرطان، از جمله سرطان مثانه، مغز، پستان، رکتوم، پانکراس، معده، گردن رحم، حنجره، ریه، پروستات و رحم کاربرد دارد.

علاوه بر این، رادیوتراپی خارجی ممکن است برای کاهش دردهای ناشی از متاستاز و مشکلات دیگر به دلیل گسترش تومورها نیز به کار رود.

2 – رادیوتراپی حین جراحی :

این روش، نوعی پرتو درمانی است که همزمان با جراحی انجام می‌شود. برای درمان تومورهایی که نمی‌توان آن‌ها را به طور کامل برداشت، از این روش استفاده می‌شود. بعد از خارج کردن بخش عمده بافت توموری، یک دوز بالای پرتو به محل تومور در حین جراحی داده می‌شود، در حالی که بافت‌های سالم اطراف با شیلدهای مخصوص محافظت می‌شوند.

بیمار بعد از عمل در بیمارستان بستری می‌شود و این روش ممکن است برای درمان تومورهای تیروئید، تومورهای زنان، روده بزرگ و پانکراس کاربرد داشته باشد. همچنین، این روش برای درمان برخی تومورهای مغز و سارکومای لگن در بزرگسالان در حال مطالعه است.

3 – رادیوتراپی داخلی :

در این روش، منبع تشعشع، که به صورت یک پوشش محافظ بسته بندی شده، درون یا نزدیک تومور قرار می‌گیرد و به آن ایمپلنت یا ماده کاشتنی گفته می‌شود. این مواد ممکن است به شکل سیم‌های کوچک، لوله‌های پلاستیکی (کاتترها)، رشته‌هایی یا دانه‌ای باشند. این مواد به صورت مستقیم در داخل بدن قرار می‌گیرند و ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن داشته باشد.

رادیوتراپی داخلی معمولاً به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود که هر کدام به طور جداگانه توضیح داده شده است. در هر سه روش از مواد کشتنی سربسته استفاده می‌شود.

1. رادیوتراپی داخل نسجی :
   در این روش، ماده رادیواکتیو در داخل بافت یا نزدیک محل تومور قرار می‌گیرد. این روش برای درمان تومورهای سر و گردن، پروستات، گردن رحم (Cervix)، تخمدان، پستان، نواحی لگن و اطراف مقعد استفاده می‌شود. در رادیوتراپی خارجی برای پستان هم ممکن است یک دوز بیشتر (Boost) به صورت داخل نسجی یا خارجی به بیمار داده شود.
2. رادیوتراپی داخل حفره‌ای :
   در این روش، منبع رادیواکتیو با استفاده از یک اپلیکاتور در داخل بدن قرار می‌گیرد. این روش معمولاً برای درمان تومورهای رحم کاربرد دارد. محققان در حال مطالعه انواع رادیوتراپی داخلی برای درمان دیگر سرطان‌ها شامل پستان، برونش، گردن، مثانه، دهانی، نای، روده بزرگ، رحم و واژن هستند.

4 – رادیوتراپی سیستمیک :

در این روش، از مواد رادیواکتیو مانند I131 و Strontium89 به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای درمان سرطان تیروئید و لنفوم‌های غیر هوچکینی بزرگسالان به کار می‌رود. محققان در حال بررسی موادی هستند که بتوانند برای درمان دیگر انواع سرطان نیز استفاده شوند.

چه کسانی نیاز به پرتو درمانی دارند؟

بیشتر افراد مبتلا به سرطان به پرتودرمانی نیاز دارند؛ در حقیقت بیش از نیمی (حدود ۶۰ درصد) از افراد مبتلا به سرطان، پرتودرمانی می‌شوند. گاهی اوقات، پرتودرمانی تنها روش درمانی است که افراد به آن نیاز دارند.

پرتودرمانی با دز بالا، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد یا رشد آن‌ها را کند می‌کند. از پرتودرمانی در این موارد استفاده می‌شود:

1. درمان سرطان :
   از پرتو درمانی برای معالجه، متوقف کردن یا کند کردن رشد سرطان استفاده می‌شود.
2. کاهش علائم :
   اگر درمان کامل ممکن نیست، از پرتودرمانی برای کوچک کردن تومورهای سرطانی استفاده می‌شود تا فشار را کاهش دهد. گاهی اوقات، این نوع درمان می‌تواند مشکلاتی مانند درد را تسکین دهد یا از مشکلاتی چون نابینایی و از دست دادن کنترل روده جلوگیری کند.

“““html
و مثانه جلوگیری می‌کند.

پرتو درمانی به طور مستقیم سلول‌های سرطانی را نمی‌کشد. ممکن است روزها و هفته‌ها طول بکشد تا اثرات مرگ سلول‌های سرطانی شروع شود. پس از پایان درمان، این سلول‌ها به تدریج در طول هفته‌ها و ماه‌ها نابود می‌شوند.

آیا پرتو درمانی برای سلول‌های سالم خطر دارد؟

پرتو درمانی نه تنها به سلول‌های سرطانی آسیب می‌زند، بلکه ممکن است بر روی سلول‌های سالم نزدیک هم تاثیر بگذارد. اما به طور کلی، بیشتر سلول‌های سالم بعد از اتمام درمان به حالت طبیعی خود برمی‌گردند. با این حال، گاهی اوقات عوارض جانبی شدید یا مزمن ایجاد می‌شود. پزشکان معمولاً سعی می‌کنند تا از طریق روش‌هایی سلول‌های سالم را در طول درمان حفظ کنند:

استفاده از بالاترین دوز پرتودرمانی که هنوز بتواند سلول‌های سرطانی را نابود کند و در عین حال به سلول‌های سالم آسیب نرساند.

تقسیم درمان به دوره‌های زمانی مختلف. به عنوان مثال، گاهی اوقات درمان به مدت چند هفته روزی یک بار یا در دوزهای کمتر روزی دو بار انجام می‌شود. این کار به سلول‌های سالم اجازه می‌دهد تا ترمیم شوند در حالی که سلول‌های سرطانی نابود می‌شوند.

هدف‌گیری دقیق پرتودرمانی به ناحیه مورد نظر. روش‌های جدیدی مانند IMRT و پرتودرمانی سه‌بعدی اجازه می‌دهند تا مقدار بیشتری پرتو به سلول‌های سرطانی برسد و در عین حال دوز کمتری به سلول‌های سالم داده شود.

استفاده از دارو. برخی داروها می‌توانند به محافظت از نواحی خاصی از بدن، مانند غدد بزاقی که بزاق تولید می‌کنند، کمک کنند.

پرتودرمانی معمولاً با روش‌های دیگر درمان هم استفاده می‌شود.

پرتودرمانی و جراحی:

پرتودرمانی ممکن است قبل از جراحی، هم‌زمان با جراحی یا پس از آن انجام شود. گاهی پزشکان از پرتودرمانی برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی یا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از عمل استفاده می‌کنند. در صورت انجام پرتودرمانی در حین جراحی، به آن پرتودرمانی حین عمل می‌گویند.

پرتودرمانی و شیمی‌درمانی:

پرتودرمانی ممکن است قبل، همراه یا پس از شیمی درمانی انجام شود. معمولاً پرتودرمانی قبل یا در حین شیمی‌درمانی برای کاهش اندازه تومور و کمک به بهتر عمل کردن شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. همچنین گاهی از شیمی‌درمانی برای افزایش تاثیر پرتودرمانی استفاده می‌شود و در نهایت، بعد از شیمی‌درمانی نیز ممکن است از پرتودرمانی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده کمک بگیرند.

چه کسانی می‌توانند پرتو درمانی را انجام دهند؟

تعدادی از افراد در زمینه پرتودرمانی و مراقبت‌های مربوط به آن فعالیت می‌کنند. به این نیروی کار، «گروه پرتودرمانی» گفته می‌شود که برای ارائه بهترین درمان همکاری می‌کنند.

این افراد شامل:

پزشک متخصص پرتودرمانی:

پزشکی است که در درمان سرطان با استفاده از پرتودرمانی تخصص دارد. او دوز مناسب پرتودرمانی را مشخص کرده و برنامه درمان را تنظیم می‌کند، و بیمار را در طول درمان به دقت دنبال کرده و مراقبت‌های لازم برای کنترل عوارض جانبی را توصیه می‌کند.

این پزشک با سایر پزشکان، پرستاران و تیم مراقبتی به طور نزدیک همکاری می‌کند و پس از پایان پرتودرمانی،
“““html

برای پیگیری بیماری خود، شما به این متخصص مراجعه می‌کنید. در این ویزیت‌ها، عوارض جانبی دیررس و تاثیر پرتودرمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پرستار حرفه‌ای :

این پرستار سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند، معاینه بدنی انجام می‌دهد، آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند، عوارض جانبی را کنترل می‌کند و به دقت واکنش بدن شما به درمان را ارزیابی می‌کند. پس از پایان پرتودرمانی، ممکن است شما را ملاقات کند تا عوارض جانبی دیررس را بررسی کند و اثر پرتودرمانی را بسنجد.

پرستار پرتودرمانی :

این فرد مراقبت‌های پرستاری شما را حین پرتودرمانی انجام می‌دهد و برای مدیریت عوارض جانبی به شما کمک می‌کند و درباره پرتودرمانی با شما صحبت می‌کند.

پرتودرمانگر :

این شخص در هر جلسه پرتودرمانی با شما همکاری می‌کند. او شما را در جای مناسب آماده می‌کند و دستگاه‌ها را تنظیم می‌کند تا مطمئن شود که مقدار پرتویی که سرطان‌شناس تجویز کرده، به درستی اعمال شود.

دیگر اعضای تیم بهداشتی ممکن است شامل مشاور تغذیه، فیزیوتراپیست، مددکار اجتماعی و دیگر افراد باشند.

نقش بیمار در پرتودرمانی این است که:

1. در تمام جلسات درمان به موقع حاضر شود.
2. سوالات خود را بپرسد و درباره نگرانی‌هایش صحبت کند.
3. اگر دچار عوارض جانبی شد، به اعضای تیم خبر دهد.
4. اگر احساس درد کرد، به پزشک یا پرستار اطلاع دهد.

به توصیه‌های پزشکان و پرستاران خود درباره مراقبت‌های خانگی عمل کند، مثل:

1. مراقبت از پوست
2. نوشیدن مایعات کافی
3. خوردن غذاهای توصیه شده
4. حفظ وزن ثابت

منظور از رادیواکتیو شدن بیماران چیست؟

بیمارانی که پرتودرمانی می‌شوند، ممکن است نگران این موضوع باشند که آیا این درمان بدن آنها را رادیواکتیو خواهد کرد یا خیر. پاسخ به این سوال بستگی به نوع پرتودرمانی دارد. پرتودرمانی خارجی باعث رادیواکتیو شدن بیمار نمی‌شود و نیازی به دوری از افراد دیگر در طول درمان نیست.

در پرتودرمانی داخلی (داخل بافت، داخل حفره‌ای) که با منابع رادیواکتیو بسته انجام می‌شود، بیمار ممکن است در بیمارستان بستری شود. در این مورد اقدامات لازم برای حفاظت پرتوئی کادر بیمارستان و مراجعه‌کنندگان انجام می‌شود. منابع بسته به طور اساسی فقط ناحیه اطراف خود را تشعشع می‌دهند، بنابراین فقط ناحیه نزدیک به منبع رادیواکتیو خواهد شد و نه کل بدن بیمار.

در پرتودرمانی سیستمیک از منابع رادیواکتیو استفاده می‌شود که به خون وارد می‌شوند. مقداری از این مواد رادیواکتیو از طریق بزاق، عرق یا ادرار بیمار خارج می‌شوند و هر زمان که فعالیت آنها هنوز ادامه دارد، بدن بیمار رادیواکتیو محسوب می‌شود. بنابراین، در برخی مواقع اقدامات حفاظتی برای افرادی که با بیمار در تماس نزدیک هستند، لازم است. پزشک و یا پرستار در صورت نیاز به اقدامات حفاظتی مطلع خواهند شد.

بیشتر بخوانید :

تهیه و گردآوری مجله رضیم

جهان باورصاد