از نظر تاریخی، بازار به جایی گفته می‌شود که خریداران و فروشندگان برای خرید و فروش کالا یا خدمات به آنجا می‌روند.
بازار در ایران از زمان ساسانیان در شهرهایی که تجارت در آنها رونق داشت، شکل گرفت. بازار به عنوان یک نهاد اقتصادی و اجتماعی، هسته اصلی شهرها و روستاهای بزرگ به حساب می‌آید.
یکی از این بازارهای قدیمی و سنتی، بازار تاریخی کاشان در استان اصفهان و شهرستان کاشان است.
شهر تاریخی کاشان که با قدمتی به اندازه تپه‌های باستانی سیلک شناخته می‌شود، مانند یک جواهر در میان کویر و دامنه‌های زاگرس در استان اصفهان نیز به خوبی حفظ شده است.
بازار کاشان با طراحی زیبا و همجواری با مسیرهای تجاری قدیمی، یکی از پر رونق‌ترین و زیباترین بازارهای ایران به شمار می‌رود.
عصر طلایی بازار کاشان به زمان صفویه، و به ویژه دوران شاه عباس اول، مربوط می‌شود. سفرنامه‌نویسانی که در آن زمان به ایران و به خصوص کاشان سفر کردند، همیشه به شکوه و عظمت بازار این شهر اشاره می‌کردند.
در بازار کاشان علاوه بر بازارهای اصلی مثل مسگرها، زرگرها، کفاش‌ها و بزازها، چندین بازارچه، مسجد، بقعه، کاروانسرا، تیمچه، حمام و آب انبار وجود دارد که هرکدام در زمانی خاص ساخته شده‌اند.
بازار کاشان از قدیم به خاطر طراحی منظم و معماری زیبا و شگفت‌انگیز خود مشهور بوده است.
سر آنتوان شرلی در سفرش با شاه عباس به کاشان، توضیحاتی درباره بازار داده و همچنین تاورنیه فرانسوی در سفرنامه‌اش می‌نویسد که بازارهای کاشان بسیار زیبا و دارای طاق‌های چشمگیری هستند و کاروانسراها هم بزرگ و راحت هستند.
با وجود زیبایی و رونق بازار کاشان در دوران سلجوقی و صفوی، یک زلزله بزرگ در سال ۱۱۹۲ قمری باعث ویرانی آن شد. این زلزله نه تنها ساختمان‌های تاریخی شهر را تخریب کرد، بلکه بافت بازار را نیز از بین برد.
بازار کنونی کاشان بر اساس باقیمانده‌های بازار قدیمی که در اثر آن زلزله ویران شد، بازسازی شده است. معماری کنونی بازار کاشان بیشتر متعلق به دوران قاجاریه و به ویژه دوره حکمرانی فتحعلی شاه است.
این بازار تاریخی از دروازه قدیمی شهر (دروازه دولت) آغاز می‌شود و تا گذر پا نخل ادامه دارد. در این مسیر، راسته بازارهای مسگرها، میانچال، بالا بازار، درب زنجیر، زرگرها و گذر نو قرار دارند.
راسته اصلی بازار کاشان، مجموعه میانچال است که برخلاف الگوهای دیگر، به شکل خطی نیست. این مجموعه شامل عناصر متفاوتی مثل تیمچه، سرا، آب انبار و مسجد مدرسه می‌باشد.
وجود چهار سوق میانچال و راسته‌های فرعی مثل بازارچه‌های کفاش‌ها، بزازها، ریسمانچی‌ها و بازار ملک بر زیبایی و شکوه بازار کاشان می‌افزاید.
راسته مسگرها که از میدان دروازه دولت تا میدان سنگ (مسجد میرعماد) ادامه دارد، یکی از پرطرفدارترین راسته‌های بازار کاشان به حساب می‌آید. در بخشی از میدان سنگ، جلوخانی وجود دارد که دسترسی به مسجد میرعماد را آسان می‌کند.
راسته بازار بزرگ کاشان که از مسجد میرعماد در میدان سنگ شروع می‌شود و تا مجموعه میانچال ادامه دارد، یکی از شلوغ‌ترین و پر جنب و جوش‌ترین بخش‌های بازار است. این قسمت از بازار به رنگرزی یا صباغی معروف بوده و به حاج حسین صباغ نسبت داده می‌شود، که آب انباری در این بازار به نام او وجود دارد.
در ادامه این مسیر، راسته‌های زرگرها، گذر نو و پا نخل قرار دارد. بازارچه پانخل به دلیل ساخت خیابان از بقیه بازار جدا شده و به همین دلیل، یکی از قدیمی‌ترین بخش‌های بازار کاشان دیگر فعالیتی ندارد و از چرخه اقتصادی شهر خارج شده است. بعد از بازار پانخل، به محله درب باغ و سپس به دروازه غربی قدیمی شهر می‌رسیم.
تیمچه امین الدوله به دستور فرخ خان غفاری در سال ۱۲۸۵ هجری قمری در زمان ناصرالدین شاه قاجار توسط استاد معمار مریم کاشانی ساخته شد. کاروانسرای گمرک یا سرای خان که از نظر وسعت در بازار کاشان منحصر به فرد است، در سمت شمالی بازار اصلی و نزدیک میدان سنگ قرار دارد.
در بالای ورودی حجره‌های دور میانسرا، کاشی‌های زیبای هندسی و نقاشی‌هایی وجود دارد که صحنه‌هایی از جشن‌ها، جنگ‌ها و شکار را نمایش می‌دهد. در بازار تاریخی کاشان، کاروانسراهای دیگری مانند کاروانسرای ذغالی‌ها، کاروانسرای نو و کاروانسرای میرپنج به دلیل نزدیکی به دروازه اصلی شهر، نقش مهمی در تبادلات اقتصادی ایفا کرده‌اند.
بازار سنتی کاشان
بازار فرهنگی و تاریخی کاشان با همه جذابیت‌های خود، متأسفانه کمتر مورد توجه مسئولان و بازدیدکنندگان قرار گرفته است و در مقابل سایر خانه‌های تاریخی و جاذبه‌های دیگر این شهر دیده نشده است.
آدرس: کاشان؛ اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت
تنظیم : مزگان جعفری
مجله دلگزم