“`html
جاذبه های گردشگری داورزن
شهر کوچک داورزن در شرق ایران و در غرب استان خراسان رضوی به فاصله ۳۲۰ کیلومتر از مشهد مقدس، واقع شده است. این شهر در سال ۱۳۷۵ از یک روستا به شهر تبدیل شد و در سال ۱۳۹۱ نیز از شهرستان سبزوار جدا شده و شهرستان داورزن تأسیس گردید.
مساحت شهرستان داورزن ۲۸۷۳ کیلومتر مربع است و شامل ۳۸ روستا و یک شهر می‌باشد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت داورزن حدود ۲۱۰۷۰ نفر تخمین زده شده است که از این تعداد، ۲۶۷۲ نفر در شهر و ۱۸۳۹۸ نفر در روستاها زندگی می‌کنند.
این شهرستان از شرق به شهرستان سبزوار، از غرب به شهرستان میامی در استان سمنان، از شمال به شهرستان‌های جوین و جغتای و از جنوب به بخش روداب شهرستان سبزوار محدود می‌شود.
شهرستان داورزن دارای آب و هوای متنوعی است که به سه دسته تقسیم می‌شود: ۱-آب و هوای گرم و خشک ۲-آب و هوای معتدل ۳-آب و هوای سرد کوهستانی. به دلیل نزدیکی آن به مرز استان سمنان و عبور زائرین از این منطقه، این شهر به نام میقات الرضا نیز شناخته می‌شود.
خرابه‌های کپرنشینی در این شهرستان نشان می‌دهد که تاریخ آن به قبل از اسلام بازمی‌گردد. آخرین یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که پیشینه تاریخی و فرهنگی داورزن به ۷ هزار سال قبل می‌رسد. روستای تاریخی باشتین، یکی از نقاط مهم این شهرستان است و مهد نهضت سربداران به حساب می‌آید.
وجه تسمیه شهر داورزن
در مورد نام این شهر نظرات مختلفی وجود دارد. یکی از این نظرات می‌گوید که حاکم نیشابور، مأمورانی را برای جمع‌آوری مالیات به این منطقه می‌فرستد. زنی از اهالی اینجا به دلیل ناتوانی در پرداخت مالیات شکایت می‌کند و از حاکم درخواست تخفیف می‌نماید. قضاوت و استدلال او حاکم را قانع می‌کند و او به زن می‌گوید: “تو خود داوری عاقل و عادل هستی و نیازی به فرستادن داور به اینجا نیست.” به تدریج، این منطقه به داورزن مشهور می‌شود.
نظری دیگر می‌گوید که در گذشته مردم برای استفاده از سیلاب‌های فصلی استخری می‌ساختند و خانه‌هایشان را دور آن بنا می‌کردند. به همین دلیل باید دور استخر می‌چرخیدند و نام این محل به تدریج به دورزن تغییر یافت و سپس به داورزن تبدیل شد.
جاذبه های گردشگری داورزن
شهرستان داورزن دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است: آثار تاریخی، سفرهای کویری، ستاره‌شناسی و مشاهده شهاب‌باران از جمله جاذبه‌های برتر آن به شمار می‌روند. خوب است بدانید که در این شهر ۶۸ اثر تاریخی به ثبت رسیده است. در ادامه با برخی از اماکن دیدنی داورزن و تاریخ و زیبایی‌های روستاهایش بیشتر آشنا می‌شویم.
۱- آتشکده آذر برزین مهر
آتشکده آذر برزین مهر یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری داورزن است. این بنا از دوران مهرپرستی و در فهرست آثار ملی قرار دارد. این آتشکده یکی از سه آتشکده مهم ایران و دوران ساسانیان بوده و به عنوان آتشکده کشاورزان در آن زمان شناخته می‌شده است.
بقایای این بنای باستانی که اکنون فقط چهارتاقی آن باقی مانده، در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال‌غربی سبزوار و در میان کوه‌های شمالی روستای ریوند شهرستان داورزن قرار دارد. این بنا با پلان مربع و چهار طاقی، دارای تزیینات زیبای سنگی و محراب بوده و مصالح آن از سنگ، آهک و ماسه ساخته شده است. بقایای موجود از این بنا یکی از نقاط دیدنی داورزن به شمار می‌رود.
۲- غار لور
غار لور در شمال روستای کلاته سادات واقع شده و بر دامنه شرقی کوه قرار دارد. ورودی غار در ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و مشرف به دره بفره می‌باشد. این غار به شکل یک شکاف گسلی است و درون آن چاهی با شیب ۷۵ درجه وجود دارد. این شیب تند ورود به غار را خطرناک و دشوار کرده است؛ با این حال، غار لور یکی از مناطق دیدنی داورزن به حساب می‌آید.
۳- مجموعه تاریخی روستای باشتین
روستای تاریخی باشتین در جنوب روستای ریوند داورزن واقع شده است. این جاذبه تاریخی محل قیام سربداران در برابر مغول‌ها بوده است. این قیام، که در قرن هشتم هجری روی داده، اولین حکومت مردمی شیعه در تاریخ ایران تلقی می‌شود.
“““html
ایران نامی است که به این سرزمین داده شده است. نام این روستا هم از نام اولین حاکم سلسله سربداران، یعنی عبدالرزاق باشتینی، گرفته شده است.
امروزه بقایای قلعه سربداران که در این منطقه قرار دارد، یکی از جاذبه‌های گردشگری معروف داورزن به حساب می‌آید و گردشگران زیادی را برای یادآوری تاریخ این ناحیه از خراسان به خود جذب می‌کند.
۴- دره بفره و آبشارهایش
بفره در ۳۵ کیلومتری شهرستان داورزن و در سمت سبزوار واقع شده است. آبشارهای بفره، چه بلند و چه کوتاه، اصلی‌ترین جاذبه‌های این ناحیه و یکی از زیباترین دیدنی‌های داورزن به شمار می‌روند. در این منطقه چهل آبشار وجود دارد که بلندترین آنها حدود ۹۷ متر ارتفاع دارد، در حالی که بلندترین سقوط آبشار ۴۵ متر است.
از بین این آبشارها، ۲۶ عدد فنی هستند که قبلاً باز شده و دارای کارگاه مناسب برای صعود و نیازمند ابزارآلات کوهنوردی هستند. بنابراین، برای عبور از تمام آبشارهای زیبا و رسیدن به بالای این آبشارها، به تجهیزات کامل کوهنوردی و مهارت کافی در سنگ نوردی نیاز خواهید داشت.
با خروج از دره‌های سبز و کوهستانی بفره، با نهر بفره که ۳۳ کیلومتر طول دارد، روبرو می‌شوید. این نهر از سمت غرب روستای کایف و مزرعه باغشت عبور کرده و به اراضی کشاورزی منطقه آب می‌دهد. برای دیدن و لذت بردن از این جاذبه طبیعی شهرستان داورزن، ابتدا به روستای ساروق بروید و پس از ۲-۳ ساعت پیاده‌روی و کوهنوردی به طبیعت بکر و زیبای بفره خواهید رسید.
۵- یخدان‌های خشتی
طبیعت خشک و گرم داورزن و تابستان‌های سوزان آن باعث شد تا مردم قدیم اینجا به فکر ذخیره آب خنک بیفتند. برای این کار، ساخت بناهایی مانند یخدان و آب انبار را آغاز کردند. یخدان‌ها در دیگر شهرهای گرم نیز یافت می‌شوند و یکی از بهترین یادگارهای مهندسی و معماری گذشته کویرنشینان ایرانی به شمار می‌روند.
یخدان‌ها، فضاهای بزرگ و گود سرپوشیده‌ای بودند که در گذشته در آنها یخ ذخیره می‌شد و در تابستان از این یخ‌ها استفاده می‌کردند. اجزای اصلی این بنا شامل حوض یخ بند، دیوارهای سایه‌انداز، گنبد اصلی و مخزن یخ بود. در زمستان، حوض را با آب شیرین پر می‌کردند و می‌گذاشتند یخ بزند. سپس این یخ‌ها را می‌شکستند و در مخزن ریخته و با هیزم و کاه بین لایه‌ها می‌پوشاندند تا یخ‌ها به هم نچسبند.
عملکرد این ساختمان‌ها بسیار جالب و حیرت‌انگیز است. به همین دلیل، این یخدان‌های خشتی امروزه به رونق گردشگری در مناطق کویری ایران کمک بزرگی می‌کنند. برای بازدید از این مکان دیدنی در داورزن، باید به حاشیه شمال شهر داورزن و روستاهای اطراف آن مراجعه کنید.
۶- روستای تاریخی مزینان
مزینان یکی از قدیمی‌ترین روستاهای داورزن است که در ۵ کیلومتری شهر داورزن و در نزدیکی کویر قرار دارد. این روستا با بناهای تاریخی زیاد، می‌تواند مقصد مناسبی برای بسیاری از گردشگران باشد. تاریخچه مزینان به ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. نام مزینان از دو بخش “مز” و “مزن” تشکیل شده که در زبان کردی به ترتیب به معنای دانشمند و مکان دانشمندان است. به همین دلیل مزینان به عنوان شهر دانشمندان شناخته می‌شود.
این روستا علاوه بر جاذبه‌های گردشگری متعددش، از جنبه دیگری نیز برای ایرانیان ارزشمند است. مزینان زادگاه خانواده مشهور شریعتی و زادگاه مرحوم دکتر علی شریعتی، روشنفکر و یکی از بزرگترین متفکران ایران است. هرچند خانه دکتر شریعتی در دهستان کاهک، اکنون به صورت ویران و متروکه باقی مانده، اما به ثبت ملی رسیده است.
کتاب معروف دکتر شریعتی با نام «کویر» نیز از کویر مزینان الهام گرفته شده است، کویری که متاسفانه به عنوان یکی از کویرهای فراموش شده ایران شناخته می‌شود. در حالی که این کویر ظرفیت بالایی برای جذب گردشگران دارد و شب‌های زیبایش بسیار جذاب و خیال‌انگیز است و می‌تواند به یکی از مراکز اصلی ستاره‌شناسی و پایگاه‌های نجوم کشور تبدیل شود.
اگرچه کویر زیبای مزینان به عنوان یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری داورزن، به طور نسبی میزبان مسافران زیادی از گوشه و کنار دنیا است که به دنبال لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی این منطقه هستند.
“`
آفرود، با ورود به عرصه گردشگری، هنوز به توجه و شناخت بیشتری برای جذب توریست‌ها نیاز دارد.
۷- بنای تاریخی مسجد جامع داورزن
علاوه بر مساجد تاریخی در روستاهای پایین ده مزینان، ریوند و چشام که از جمله جاذبه‌های دیدنی داورزن به شمار می‌روند، مسجد جامع تاریخی این شهر نیز با قدمت بسیار زیاد و معماری خاص ایرانی اسلامی‌اش توجه همگان را جلب می‌کند. این مسجد متعلق به دوران سربداران است و گفته می‌شود بانی آن حاجی ملک بوده است. در دوران صفوی و در سال ۹۷۱ هجری قمری، این مسجد مورد مرمت قرار گرفت.
شکل کلی این مسجد به صورت یک ایوان با حیاط مرکزی مربع است. تزئینات آن شامل آجرکاری است و مصالحی مانند آجر و سنگ در ساخت آن به کار رفته است. مسجد جامع داورزن به عنوان یکی از زیباترین مکان‌های دیدنی این شهر به ثبت ملی رسیده و به خاطر ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و معماری‌اش شناخته می‌شود.
۸- رباط یا کاروانسرای تاریخی روستای مهر
کاروانسرای تاریخی روستای مهر، یکی از معروف‌ترین اماکن مذهبی داورزن به شمار می‌آید. این رباط در کنار راه قدیم ابریشم و در نزدیکی جاده تهران – مشهد واقع شده و در دوره قاجاریه محل استراحت کاروانیان بوده است. این کاروانسرا یکی از بهترین و زیباترین کاروانسراهای بین‌راهی محسوب می‌شود و می‌تواند ۴۸۰ مسافر را در خود جای دهد.
این رباط با استفاده از آجر، گل و گچ ساخته شده و تزئینات آن به شکل نیم‌دایره‌ای است. کاروانسرای مهر به شکل مستطیل چهار ایوانی طراحی شده و دارای طاق‌ها و قوس‌های جناقی و هلالی، هشتی، حیاط مرکزی و دو اصطبل شرقی و غربی و یک شاه‌نشین می‌باشد.
در این کاروانسرا دو کتیبه وجود دارد که سال ساخت آن را ۱۰۷۵ هجری قمری و به زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی نسبت می‌دهد. این رباط تاریخی نیز از دیگر جاذبه‌های گردشگری داورزن است که به ثبت ملی رسیده است.
۹- رباط تاریخی شاه عباسی (کاروانسرای تاریخی مزینان)
دیگر جاذبه‌های دیدنی داورزن، رباط شاه عباسی است. بر اساس کتیبه‌ای که بر در ورودی آن وجود دارد، قدمت این رباط تاریخی به سال ۱۰۶۴ هجری قمری می‌رسد. این بنا به دستور حاج محمد طالب، فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی، برای استراحت زائران و مسافران ساخته شده است. رباط مزینان یکی از بزرگترین و با شکوه‌ترین کاروانسراهای ایران محسوب می‌شود که با طراحی ویژه‌ای در مقابل ویرانه‌های کاروانسرای مأمونی ساخته شده است.
ایوان‌های قرینه این بنا و غرفه ها و طاق نماهای جناغی، آن را به دوران صفویه نسبت می‌دهند. این سازه به شکل مستطیل طراحی شده و اضلاع شمالی و جنوبی آن طولانی‌تر از اضلاع شرقی و غربی است. رباط شاه عباسی یکی از جاذبه‌های گردشگری داورزن است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
۱۰- آب انبار و بادگیر مزینان
از دیگر جاذبه‌های گردشگری داورزن و روستای تاریخی مزینان، بادگیر و آب انبار این منطقه است. آب انبار مزینان که به نام دهستانش شناخته می‌شود، همزمان با ساخت کاروانسرای مزینان ساخته شده و جزء سازه‌های خدماتی آن کاروانسرا می‌باشد.
این آب انبار با تزئینات آجری زیبا، برای تأمین آب شرب و مصرفی کاروانیان ساخته شده است و با توجه به ابعاد آجرها و نوع معماری آن، می‌توان گفت که این سازه به دوران صفویه مربوط می‌شود. آب انبار تاریخی مزینان در مقابل درب ورودی رباط مزینان واقع شده و با استفاده از آب قنات ۲۵۰۰ ساله این روستا پر می‌شده است.
بالای آب انبار و بر روی ضلع جنوبی آن دو بادگیر زیبا و بلند وجود دارد که هوای سرد شب‌های کویر را به درون آب انبار می‌برد و موجب خنک شدن آب آن می‌شود. این بادگیرها چهار طرفه هستند و از هر طرف باد مطلوب را به درون مخزن هدایت می‌کنند. جالب است بدانید که علیرغم آسیب‌های جزئی، ساختار این بنا بسیار سالم و قابل اطمینان است.
۱۱- قلعه و دژ نظامی اسماعیل آباد
قلعه اسماعیل آباد، بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد و در حاشیه کویر مزینان و بر روی بلندی‌های کوه واقع شده است. راه دسترسی به این دژ نظامی دشوار بوده و در آن چاه‌هایی برای خروج از قلعه طراحی شده است.
قلعه اسماعیل آباد و قلعه‌های دیگر این منطقه، به عنوان جاذبه‌های دیدنی داورزن به حساب می‌آیند که به دلیل شرایط جغرافیایی، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این قلعه‌های قدیمی، نشان‌دهنده روش‌های دفاع و نحوه سکونت در دشت از دوره صفویه تا قاجاریه هستند.
گفته می‌شود که این قلعه‌ها در زمان ناآرامی‌های سیاسی، به ویژه در هجوم افغان‌ها و ازبک‌ها در دوره صفویه تا قاجاریه مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. قلعه کوهستانی و کویری اسماعیل آباد نیز از جاذبه‌های گردشگری داورزن در سبزوار است که به فهرست آثار ملی کشور پیوسته است.
منبع : ایده آل مگ